Ochrona dóbr kultury w czasie konfliktów zbrojnych zajmuje istotne miejsce w międzynarodowym prawie konfliktów zbrojnych. Podyktowana jest ona zarówno interesem narodowym poszczególnych państw, jak i świadomością uniwersalności wartości ogólnoludzkich. Straty wyrządzone dobrom kultury jakiegokolwiek narodu stanowią uszczerbek w dziedzictwie kulturalnym całej ludzkości. Stąd też troska o ochronę dóbr kultury, zabezpieczenie ich przed zniszczeniem i utratą bezpowrotną na skutek konfliktu zbrojnego, ale również klęsk żywiołowych, należy do podstawowych powinności państw i społeczeństw. Doświadczenia historyczne dowodzą, że zniszczenia dorobku kulturalnego państw i narodów na skutek działań zbrojnych towarzyszyły wszystkim kolejnym epokom. Mieliśmy, a co trzeba podkreślić ciągle mamy do czynienia z grabieżą, zniszczeniem lub uszkodzeniem obiektów nieruchomych, a także ruchomych będących dziedzictwem minionych pokoleń. Obok zniszczeń spowodowanych tzw. „koniecznością wojenną” mamy niestety do czynienia bardzo często z działaniami celowymi nakierowanymi na zniszczenie dorobku, tradycji, śladów przeszłości, często stanowiących świadectwo odrębności poszczególnych społeczeństw, narodów czy grup etnicznych i religijnych. Istotnym przeobrażeniom rzutującym na skalę i zakres zniszczeń uległy środki walki, broń, sposoby jej wykorzystania jak też coraz bardziej totalny charakter wojen i konfliktów zbrojnych. Skutki prowadzonych wojen uświadomiły ludzkości konieczność podjęcia działań zmierzających do ochrony dziedzictwa kulturalnego. Prawo zwyczajowe, chroniące poszczególne obiekty czy rejony, okazało się niestety mało skuteczne. Stąd też konieczność podjęcia prac kodyfikacyjnych normujących tę sferę działań. W roku 1954 została zwołana w Hadze specjalna konferencja zakończona podpisaniem 14 maja Konwencji o Ochronie Dóbr Kultury w Razie Konfliktu Zbrojnego, regulaminu wykonawczego oraz protokołu. Uzgodniono również znak rozpoznawczy na oznaczenie obiektów stanowiących dobra kultury i mający chronić je przed celowym zniszczeniem. Konwencja Haska z 1954 r. zobowiązuje strony do szanowania dóbr kulturalnych położonych zarówno na ich terytorium, jak i na terytorium innych stron, powstrzymania od jakichkolwiek ataków na nie oraz używania dóbr kulturalnych i ich bezpośredniego otoczenia, a także środków przeznaczonych do ich ochrony dla celów, które mogłyby wystawić je w razie konfliktu zbrojnego na zniszczenie lub uszkodzenie. Ponadto strony zobowiązały się do zakazania wszelkich aktów kradzieży, rabunku lub bezprawnego przywłaszczania oraz aktów wandalizmu wobec dóbr kulturalnych i do zapobiegania takim aktom, do niestosowania rekwizycji wobec tych dóbr, jak również do niestosowania wobec nich aktów odwetu. Niezwykle istotną sprawą jest fakt, że Konwencja Haska z 1954 r. dostrzega konieczność podjęcia działań w zakresie ochrony dóbr kulturalnych w okresie poprzedzającym ewentualny konflikt zbrojny. Przykładowo w art. 28 nakłada na strony obowiązek wprowadzenia do swego ustawodawstwa karnego przepisów dotyczących ścigania i karania osób, które dopuściły się naruszenia jej postanowień. Nie mniej doniosłe jest przyjęcie założenia, iż do postanowień Konwencji trzeba się stosować również wobec stron, które tej Konwencji nie podpisały (a więc sił zbrojnych, rządów i grup rozłamowych, jeśli państwo, w którym taki konflikt się toczy, jest stroną tych dokumentów), gdy oświadczą one, że przyjmują postanowienia Konwencji i je stosują. Konwencja Haska z 1954 r. uznała potrzebę przygotowania przez organy państwowe - już w okresie pokoju - planów zabezpieczenia dóbr kultury znajdujących się na własnym terytorium i ich realizację na wypadek konfliktu zbrojnego. Określiła warunki, jakim powinna odpowiadać ochrona dóbr kultury. Jedną z podstawowych spraw jest obowiązek wprowadzenia do regulaminów, instrukcji i zarządzeń własnych wojsk takich postanowień, które umożliwią im przestrzeganie Konwencji podczas działań zbrojnych, szkolenie personelu wojskowego i cywilnego w zakresie jej postanowień oraz wpajanie żołnierzom szacunku dla dziedzictwa kulturalnego każdego narodu. Konwencja Haska przewidziała także powołanie w siłach zbrojnych komórki organizacyjnej do nadzorowania realizacji Konwencji i współpracy z władzami cywilnymi. Polska była czynnym uczestnikiem Konwencji Haskiej i podpisała ją wraz z dokumentami towarzyszącymi. 16 lipca 1956 r. ratyfikowano Konwencję i po przedłożeniu odpowiednich dokumentów Dyrektorowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury w dniu 6 sierpnia 1956 r. Konwencja Haska stała się dokumentem obowiązującym dla polskiej polityki wewnętrznej, zagranicznej i obronnej. Przejawem tego stanu rzeczy stało się uchwalenie w roku 1962 Ustawy o Ochronie Dóbr Kultury i o Muzeach. Polska posiada na swym terenie szereg obiektów i zespołów zabytkowych, które zostały wpisane na „Listę Dziedzictwa Światowego”. Listę tą uzupełniają obiekty wpisane na krajowa listę dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, obiekty wpisane na listę pomników zagłady, obiekty architektury i sztuki sakralnej, architektoniczne zespoły obronne, najcenniejsze obiekty dawnego przemysłu i techniki oraz najważniejsze obiekty i stanowiska archeologiczne. Ponadto na każdym terenie znajdują się obiekty o wielkim znaczeniu dla społeczności lokalnych i ich utrata stanowić może dla tych społeczności olbrzymią, często przekraczającą materialny wymiar stratę. Rzeczpospolita Polska i jej Siły Zbrojne przykładają dużą wagę do ochrony dóbr kultury i zasobów kulturalnych państwa w sytuacjach zagrożeń. Zadanie to realizowane jest wielopłaszczyznowo, między innymi poprzez uwzględnienie tego problemu w trakcie ćwiczeń i w procesie szkolenia wojska. Ochrona dóbr kultury przed skutkami konfliktów zbrojnych w świetle postanowień Konwencji Haskiej wykracza znacznie dalej niż opracowanie planów ochrony dóbr kultury i zapewnienie niezbędnych instrumentów dla ich realizacji. Zarówno w okresie pokojowym, jak i w warunkach zagrożenia bezpieczeństwa państwa i konfliktu zbrojnego, wiele resortów, instytucji centralnych oraz terenowych organów władzy państwowej i samorządowej zostanie zaangażowane do rozwiązywania spraw związanych z ochroną dóbr kultury. Wszystkie one realizują zadania własne, jak też współpracują ze sobą realizując zadania ogólne lub znajdujące się na styku ich kompetencji. Do głównych zadań Ministerstwa Obrony Narodowej należy: 1. Wydawanie przepisów wykonawczych do ustaw Sejmu RP i rozporządzeń Rady Ministrów w sprawach dotyczących organizacji i nadzoru ochrony dóbr kultury przez Siły Zbrojne RP; 2. Współdziałanie z ministrem Kultury, Polskim Komitetem Doradczym do Spraw Ochrony Dóbr Kultury oraz innymi instytucjami centralnymi i urzędami w zakresie wypracowywania instrumentów realizacyjnych przestrzegania postanowień konwencji haskich przez Siły Zbrojne RP podczas działań operacyjnych; 3. Szkolenie stanów osobowych Sił Zbrojnych RP w zakresie znajomości przepisów konwencji haskich i poszanowania dziedzictwa kulturowego wszystkich narodów; 4. Współdziałanie w strukturach układów koalicyjnych oraz w ramach współpracy z innymi armiami w zakresie szkolenia dowództw i wojsk dotyczące ochrony dóbr kultury podczas działań operacyjnych i misji pokojowych; 5. Współpraca i współdziałanie z całym systemem bezpieczeństwa wewnętrznego państwa w zakresie pomocy w ratowaniu dziedzictwa kulturowego przed skutkami klęsk żywiołowych; 6. Zabezpieczenie dóbr kultury będących w użytkowaniu Sił Zbrojnych RP; 7. Przestrzeganie postanowień konwencji haskich w zakresie ochrony dóbr kultury podczas działań zbrojnych.Warto przypomnieć, że niektóre z postanowień Konwencji Haskiej adresowane są bezpośrednio do sił zbrojnych: Art. 7, p.1 zobowiązuje strony do wprowadzenia w regulaminach i instrukcjach przeznaczonych na użytek własnych wojsk postanowień, które zapewnią przestrzeganie konwencji, oraz do wpojenia członkom swoich sił zbrojnych szacunku dla kultury i dóbr kulturalnych wszystkich narodów. Art. 7, p.2 zobowiązuje do przygotowania lub utworzenia w łonie sił zbrojnych komórki organizacyjnej lub zespołu osób, którego zadaniem będzie czuwanie nad poszanowaniem dóbr i współdziałanie z władzami cywilnymi, do których należy opieka nad tymi dobrami. Art. 8 i 9 zobowiązuje strony do zaniechania użytkowania do celów wojskowych obiektów położonych w pobliżu dóbr kulturalnych o wielkim znaczeniu, co mogłoby w przypadku konfliktu zbrojnego narazić je na zniszczenie: do zapewnienia nietykalności dobrom objętym ochroną specjalną przez powstrzymanie się od ataków nieprzyjacielskich. Art. 25 KH i art. 83 P.D. I zobowiązują strony do rozpowszechniania w swoich krajach tekstów konwencji, w szczególności włączenia ich nauczania do programów szkolenia wojskowego, tak, aby zasady ich mogły być znane całej ludności, zwłaszcza siłom zbrojnym. Rezolucja II, stanowiąca załącznik do KH wyraża życzenie, by każda strona oddelegowała przedstawiciela sztabu generalnego (głównego) do pracy w Narodowym Komitecie Doradczym, mającym na celu m.in. opiniowanie, jakie środki wojskowe, techniczne i ustawodawcze należy podjąć, by zapewnić stosowanie konwencji, zarówno w czasie pokoju, jak i konfliktu zbrojnego. Siły Zbrojne RP nie wykonują bezpośrednich zadań dotyczących zabezpieczenia dóbr kultury na wypadek konfliktu zbrojnego (oczywiście z wyjątkiem tych, które znajdują się w ich zarządzie), wypełniają jednak szereg zobowiązań mających na celu maksymalne ograniczenie strat w dziedzictwie kulturowym powstałych w wyniku działań zbrojnych. Realizacja zadań strategicznego planowania działań bojowych oraz wojskowych działań operacyjnych wymaga jednak: 1. Powołania specjalistów międzynarodowego prawa wojennego przy poszczególnych dowództwach, którzy opiniować będą podejmowane decyzje operacyjne; 2. Prowadzenia aktualnych rejestrów zabytków; 3. Wyposażenia wojsk w odpowiednio przygotowane mapy z naniesionymi najważniejszymi dobrami kultury; 4. Przygotowania pod tym kątem komputerowych stanowisk dowodzenia; 5. Opracowania sposobów identyfikacji obiektów kultury znajdujących się w pasie działań wojsk; 6.Opracowania odpowiednich instrukcji i dyrektyw dla poszczególnych rodzajów wojsk i służb wojskowych w tym zakresie.Oczywiste jest, że wszelkie nawet najlepsze unormowania prawne, bez możliwości ich egzekwowania, nie mają realnych szans na realizację. Stąd też konieczność uznania działań skierowanych przeciw dobrom kultury za zbrodnie wojenne i ścigania ich przez sądy międzynarodowe i krajowe. Ustawa Sejmu RP z 6 czerwca 1997 r. nowelizująca kodeks karny mówi wyraźnie: 1. „Kto, na obszarze okupowanym, zajętym lub na którym toczą się działania zbrojne (...) niszczy, uszkadza lub zabiera dobro kultury podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”; 2. „Jeżeli czyn dotyczy dobra mającego szczególne znaczenie dla kultury, sprawca podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3”; Należy pamiętać, że Konwencja Haska z 1954 r. określa, że przestępstwem jest nie tylko aktywne działanie przeciwko dobrom kultury, lecz także zaniechanie działania w celu ich ochrony, m.in. nie zabezpieczenie dóbr kulturalnych objętych ochroną w konwencyjny znak rozpoznawczy lub używanie dóbr kultury i ich otoczenia do celów, które mogłyby wystawić te dobra na zniszczenie lub uszkodzenie. Przestępstwem jest również zaniedbanie obowiązku opieki nad dobrami kulturalnymi, a w szczególności nie przygotowanie w czasie pokoju ich ochrony przed dającymi się przewidzieć następstwami konfliktu zbrojnego. tresc pochodzi z tej strony : http://www.wojsko-polskie.pl/articles/view/83/Kształcenie%20w%20zakresie%20ochrony%20dóbr%20kultury%20w%20czasie%20pokoju%20i%20wojny.html mam nadzieje ze chociaz troche pomogłem ;))
