Krótki opis nowelek pozytywistycznych - "Mendel Gdański" i "Gloria Victis"

1. "Kwestia Żydowska" w "Mendlu Gdańskim" Marii Konopnickiej.

M.Konopnicka w swojej noweli usiłuje przekonać odbiorcę o konieczności tolerancji wobec Żydów. Fabuła noweli jest tak skonstruowana, aby tekst utworu spełniał funkcję impresywną. Autorka czyni to przez kreację głównego bohatera - Żyda o imieniu Mendel Gdański, który od wielu lat mieszka w Warszawie i jest silnie zespolony z Polskim społeczeństwem. Żyd jawi się jako uczciwy, pracowity i życzliwy człowiek, który cieszy się szacunkiem sąsiadów i uznaniem klientów za swe usługi introligatorskie. Sąsiadka, student i ksiądz wykazują życzliwy stosunek do Mendla i w ten sposób umocniają sympatię czytelnika do głównego bohatera. Sprzeciw i niechęć odbiorcy budzi postawa zegarmistrza, głoszącego propagandę anty-semicką. Pogromu Żydów dokonują młodzi ludzie z marginesu społecznego na zlecenie zaborców. Konopnicka demaskuje politykę Rosjan, którzy niezadowolenie społeczne chcą skierować na Żydów. Charakterystyka Mendla i jego zachowanie po pogromie budzi w czytelniku szczere współczucie, które każe dostrzec w Mendlu człowieka pożytecznego dla polskiego społeczeństwa.

2. Patriotyczna wymowa opowiadania Elizy Orzeszkowej pt."Gloria Victis".

Tytuł opowiadania "Gloria Victis" powstał z modyfikacji łac. powiedzenia "Vae victis" - "biada zwyciężonym". Modyfikacja tego powiedzenia polega na wprowadzeniu słowa "gloria", co zmienia sens tytułu na "chwała zwyciężonym". Orzeszkowa zbudowała swoje opowiadanie w konwencji mitu i legendy ponieważ narrację prowadzą wiatr i drzewa, a w tekście panuje nastrój tajemniczości. Bohaterem opowiadania jest Romuald Traugutt i powstańcy styczniowi a czas akcji obejmuje ostatnie miesiące Powstania Styczniowego. Tytuł opowiadania zapowiada intencję autorki, które chce przekonać odbiorcę o konieczności oddania czci ludziom, którzy brali udział w powstaniu. Temu celowi służy wykreowanie postaci ostatniego dyktatora powstania - Traugutta, który został przez autorkę przyrównany do dwóch symboli z tradycji literackiej. Pierwszy symbol sięga do antyku, do postaci Leonidasa i bitwy w Wąwozie Termopilskim. Przywołanie tego symbolu informuje czytelnika, że Traugutt to postać pełna bohaterstwa, odwagi i męstwa. Do heroizacji postaci Traugutta dodaje Orzeszkowa gloryfikację tej postaci poprzez przyrównanie do Mesjasza, i zastosowanie stylizacji biblijnej. Ten zabieg ukazuje Traugutta jako człowieka pełnego poświęcenia dla narodu.