Szwedzi napadli na Polskę w okresie szczególnych trudności Rzeczpospolitej, mimo, że termin rozejmu w Sztumskiej Wsi jeszcze nie upłynął (miał obowiązywać 26 lat, do 1661 roku). Jednym z zasadniczych pretekstów do rozpoczęcia wojny z Polską było dla Szwedów używanie przez króla polskiego Jana Kazimierza tytułu króla Szwecji. Poza tym ciągle nierozstrzygnięta pozostawała sprawa Inflant. Szwecja posiadała też doskonałą, zaprawioną w wojnie trzydziestoletniej armię, w której szczególnie niebezpieczna była piechota. Wojsko to, dotychczas żyjące z wojny, pozostawało bezczynne, a król - Karol Gustaw - nie miał z czego wypłacić im żołdu. Wojna z Rzeczpospolitą Obojga Narodów miała przynieść Szwedom korzyści majątkowe i zapełnić puste kasy królewskie. Szwedzi poprzez zajęcie Polski chcieli zapobiec groźnemu marszowi Rosjan ku Zachodowi, a szczególnie obawiano się ataku Rosji na Inflanty. Ponadto król szwedzki dążył do zajęcia całości wybrzeży Morza Bałtyckiego, by uczynić z niego wewnętrzne morze Szwecji, co z kolei wpłynęłoby na uzyskanie większych korzyści ekonomicznych. Królowi szwedzkiemu również sprzyjało stanowisko niektórych Polaków. Wielu magnatom nie podobał się fakt, że król Jan Kazimierz próbuje wzmocnić swoją pozycję w państwie. Liczyli na to, że Karol X Gustaw zachowa ich przywileje i dlatego byli wstanie go poprze
Rzeczpospolita była łatwym łupem , ponieważ była wyczerpana po wojnach z Kozakami i Rosją . Do wygranej Szwedów przyczyniła się zdrada magnatów oraz poddanie się bez walki pospolitego ruszenia pod Ujściem . Sytuację dodatkowo pogorszyło przyłączenie się do najeźdzców dotychczasowego lennika Rzeczpospolitej - Prus - oraz księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczewgo
