Rolnictwo Polski w Unii Europejskiej. Opisać w formie referatu;//

Przemiany ustrojowe zainicjowane w Polsce na początku lat dziewięćdziesiątych postawiły przed polską gospodarką, w tym także przed rolnictwem i wsią nowe wyzwania. Wiążą się one zarówno z obiektywną koniecznością głębokiej restrukturyzacji i modernizacji sektora rolnego; jak również z potrzebą poprawy spójności społeczno – ekonomicznej oraz niwelowania skutków zapóźnień cywilizacyjnych na obszarach wiejskich. Impulsem do przyspieszenia tych przemian stała się bliska perspektywa członkostwa w Unii Europejskiej. Proces dostosowania polskiego sektora rolnego do przyszłego członkostwa w Unii Europejskiej ściśle wiąże się z unijną Wspólną Polityką Rolną oraz zmianami, które w niej zachodzą. Z tego to powodu, zaprezentuję tutaj główne cechy Europejskiego Modelu Rolnictwa oraz jego wpływ na rolnictwo polskie. Chciałabym także poruszyć temat szans i wyzwań, jakie stawia przed nami Unia Europejska oraz zagrożeń, jakie mogą się z tym członkostwem wiązać. Na koniec zaprezentuję rachunek symulacyjny próbujący przewidzieć korzyści i koszty integracji polskich gospodarstw rolnych z rolnictwem Unii Europejskiej. 1. Wspólna Polityka Rolna „Dzięki Wspólnej Polityce Rolnej możliwe było i jest utrzymanie w rolnictwie dominacji gospodarstwa rodzinnego – podstawy ustroju rolnego Unii – oraz ochrona historycznie ukształtowanego Modelu Wsi Europejskiej” Europejski Model Rolnictwa (EMR) Główne cechy modelu: - rolnictwo konkurencyjne zdolne stopniowo zwiększać eksport (na rynek światowy) bez nadmiernego subsydiowania - zrównoważony rozwój obszarów wiejskich w całej Unii - metody produkcji rolnej sprzyjające środowisku i zapewniające produkty o wysokiej jakości zdrowotnej, zgodnie z zapotrzebowaniem społecznym - rolnictwo zrównoważone z bogatymi tradycjami zorientowane nie tylko na wydajność, ale i na środowisko wsi i krajobraz, zapewniające żywność społeczeństwu i zwiększające zatrudnienie - prostsza bardziej zrozumiała polityka rolna, która jasno rozgranicza decyzje wspólnoty od tych, jakie powinny pozostać w kompetencji krajów członkowskich - polityka rolna zapewniająca, że wydatki na jej realizację są uzasadnione działaniem rolników oczekiwanym przez społeczeństwo ( ochrona i kształtowanie środowiska) Rozwijając produkcję, przetwórstwo i powiązania z rynkiem światowym, Unia stworzyła niezwykle złożony system ekonomiczno- prawny rozwijania rynku i podtrzymywania cen rolnych, wspierania modernizacji gospodarstw, rozwoju wsi i środowiska rolniczego, promocji i dotowania eksportu. „Corocznie Unia poświęca na te cele połowę swojego budżetu (ponad 40 mld euro). Do tego dochodzą środki budżetowe krajów w wysokości 15- 20 mld euro. Dla porównania- wsparcie polskiego rolnictwa szacuje się obecnie na 0,8 mld USD rocznie” Ponad to rolnictwo dofinansowywane jest w dużym zakresie przez konsumentów. Rolnictwo polskie zwiąże się za kilka lat z tak wysoko rozwiniętym i ściśle finansowanym rolnictwem Unii Europejskiej, będąc znacznie mniej rozwinięte, o wielokrotnie mniejszym wsparciu finansowym. Integracja w takiej sytuacji stwarza wielkie szanse dla naszego rolnictwa,ale rodzi także wielkie wyzwania, problemy i obawy. Polska musi bowiem w bardzo krótkim czasie dokonać wielu radykalnych zmian ekonomicznych, społecznych, w sferze postaw oraz w systemie oddziaływania państwa, zarządzania i administrowania rolnictwem. Dokonuje się to w procesie dostosowań przedakcesyjnych: prawa, instytucji, otoczenia rolnictwa i samych gospodarstw i przedsiębiorstw rolnych. Jak obecna polityka rolna Unii Europejskiej wpływa na ekonomikę gospodarstwa pokazuje poniższa tablica numer 1 ujmująca porównawczo podstawowe parametry typowego gospodarstwa rolnego Unii Europejskiej i Polski. Są to dwie różne historycznie ekonomiki. Dochody gospodarstwa rodzinnego Unii Europejskiej w połowie pochodzą z dotacji, a sama dotacja jest ponad siedemdziesiąt razy wyższa niż polskiego gospodarstwa chłopskiego. Jeszcze większy jest udział dotacji w funduszu inwestycyjnym tych gospodarstw. Obciążenia podatkowe są prawie czterokrotnie niższe niż w Polsce. Zużycie pośrednie środków produkcji (porównywalne) jest trzykrotnie wyższe niż w Polsce, a zużycie nakładów zewnętrznych aż trzydziestokrotnie. Dzięki temu miedzy innymi wartość produkcji zwierzęcej w gospodarstwie Unii Europejskiej wysoko przekracza wartość produkcji polowej (odwrotnie niż w Polsce). Jeszcze bardziej szokujące jest porównanie dochodów rolniczych bez dotacji. W Polsce dochód przypadający na jeden hektar, bez subsydiów bezpośrednich jest porównywalny do analogicznego średniego dochodu rodziny w Europie lub we Francji, trzy do dziesięciu razy wyższy niż w Portugalii lub Niemczech. Są to dane sprzed kilku lat, ale proporcje czynników ekonomicznych kształtujących ekonomikę i efektywność gospodarstw są aktualne. Wypada tu podkreślić, iż istotą Wspólnej Polityki Rolnej jest: - wspólny rynek z jednolitymi cenami rolnymi i ze swobodnym przepływem towarów rolno- spożywczych w obrębie całej Wspólnoty Europejskiej - solidarność finansowa tj. wspólne finansowanie wszystkich podstawowych wydatków na stabilizację rynków rolnych oraz na przemiany strukturalne rolnictwa - preferencje dla Wspólnoty tj. uprzywilejowanie handlu wzajemnego wewnątrz Unii Europejskiej przy wspólnej ochronie celnej, granicznej osłonie fitosanitarnej, wspólnych standardach, dopłatach eksportowych itd. 2. Wpływ Wspólnej Polityki Rolnej na rolnictwo polskie. Mimo ewolucji Wspólna Polityka Rolna zachowa swą istotę i skalę wsparcia rolnictwa i wsi do 2006 roku, a także w następnych latach. Z punktu widzenia polskiej wsi, ważne jest ze Wspólna Polityka Rolna opiera się na kilku zasadach, które umożliwią szybszą modernizację rolnictwa i przekształcenie strukturalne rolnictwa. Są to następujące zasady: -Zapewnienie bieżącej opłacalności i dochodowości rolnictwa. Warunki (ceny, kwoty, dopłaty) produkcji i zbytu są nie tylko negocjowane z rolnikami, ale znane z góry na 6-7 lat. Duże zapasy, wspólny rynek i systemy powszechnych ubezpieczeń łagodzą też znacznie skutki nieurodzaju i zdarzenia losowe, tak dotkliwe ostatnio dla polskich rolników. Ceny, kwoty produkcji i dopłaty ustalone na szczycie Unii Europejskiej w Berlinie (wiosną 1999 roku) obowiązywać będą do 2006 roku. „Wszystkie te warunki zapewniają w założeniach wzrost dochodów rolników Unii Europejskiej w tym okresie o około ¼. Co ważne- podczas berlińskiego spotkania ustalono tym samym ceny dla polskich rolników po akcesji ( na lata 2004- 2006), które są korzystniejsze od obecnych polskich warunków. Ceny te nie podlegają negocjacjom” Zapowiadane obecnie korekty Wspólnej Polityki Rolnej nie zmienią istotnie warunków ekonomicznych produkcji. -Dofinansowanie „opłacalności” przez odrębne i coraz rozleglejsze finansowanie przemian agrarnych- powiększenia i modernizacji gospodarstw, osadnictwa młodych rolników, wczesnych emerytur, zalesień. To ułatwia przemiany rolnictwa, a zwłaszcza zmniejszenie liczby gospodarstw i zatrudnienia – co budzi tyle obaw w Polsce – poprzez tworzenie warunków do pracy i zarobkowania pozarolniczego i większa efektywność powiększonych gospodarstw. -Aktywna polityka rozwoju regionalnego, która wspiera programy rolne i wsi Unii Europejskiej, jest ona odrębnie finansowana i tworzy pośrednio korzystne warunki ekonomiczno- społeczne rozwoju wsi i rolnictwa dla efektywnego gospodarowania. -Odrębne dopłaty do ochrony i kształtowania środowiska, stanowiące coraz większą cześć przychodów gospodarstw. To wszystko powoduje, ze rozwój rolnictwa, a zwłaszcza przekształcenia agrarne w Polsce przebiegać będą po akcesji w znacznie innych i korzystniejszych warunkach niż dotychczas i niż obecnie. Ważna jest zwłaszcza jednoczesność działań dwu z tych instrumentów- wspomagania opłacalności i dochodowości produkcji rolnej i dofinansowania restrukturyzacji rolnictwa, której w Polsce nie udało się dotychczas zapewnić, a której brak powoduje, np. nie pełne realizowanie rządowych programów branżowych (preferencyjne kredyty), przy określonych spadkach cen rolnych i zwiększeniu trudności ze zbytem surowców rolnych. 3. Finansowanie rozszerzenia Unii Europejskiej. Postanowienia szczytu berlińskiego nakreślają ogólną strategię rozwoju i powiększania Unii. Unia Wydziela w budżecie dodatkowe środki w ramach funduszy: -pomocy przedakcesyjnej (PHARE, ISPA, SAPARD) -na finansowanie wdrażania w nowych krajach członkowskich zasad Wspólnej Polityki Rolnej -funduszy strukturalnych