Etyczne i pedagogiczne zagrożenia obecności technik informacyjnych w edukacji

Współczesny uczeń, student ma dostęp do coraz nowszych mediów i technik teleinformatycznych. Istnieje potrzeba stosowania w edukacji różnych strategii kształcenia oraz wykorzystania środków powodujących szybki przepływ informacji między podmiotami tego procesu oraz szybkie jej aktualizowanie. Celom edukacji służą media i mass media: prasa, radio, telewizja, komputer oraz Internet. Nowoczesne urządzenia przekazują nauczycielom, uczniom i studentom informacje poprzez słowa, obrazy i dźwięki. Dysponowanie różnorodnymi środkami pozwala na ukazanie różnych aspektów rozważanych problemów. Wszystko to pozwoli i ułatwi zrozumieć treści merytorycznych przedmiotu, poprzednio prezentowanych przeważnie za pośrednictwem podręcznika.
Jednak techniki komputerowe podobnie jak wszystkie media, są tylko nowoczesnym narzędziem, które trzeba wykorzystywać do wspierania procesów edukacyjnych zgodnie z wyznaczanymi celami kształcenia i wychowania. Ważne jest, by komercjalny elektroniczny rynek medialny nie wywołał zjawisk obarczonych negatywnymi konsekwencjami dla edukacji. Tak się stanie, gdy podmioty edukacji: nauczyciel i studenci będą mieli świadomość tych zagrożeń potrafią podjąć działania zmierzające do ich ograniczenia lub likwidacji. Już zauważono, że korzystanie z komputera oraz sieci internetowej stwarza niebezpieczne sytuacje zagrażające wszechstronnemu, prawidłowemu rozwojowi młodzieży. Jest ich kilka rodzajów: fizyczne (wzrok, postawa), psychiczne (uzależnienie, wirtualna rzeczywistość niezwiązana z życiem), moralne (nie kontrolowany dostęp do informacji), społeczne (zachowanie nieetyczne, anonimowość, przestępczość komputerowa).


Etyczne zagrożenia obecności technik informacyjnych w edukacji.
Etyka zajmuje się ludzkim postępowaniem. Za etyczny możemy uznać taki system, który daje podstawę do działania, do orzekania dobra i zła. Nauczyciel chcący przekazać wiedzę, kształtować postawy ucznia, szuka nowych metod dydaktycznych, gdy przekazywane treści mają dla niego wyjątkową wartość. Korzysta z najnowszej literatury, wzbogaca zajęcia pokazami atrakcyjnych pomocy dydaktycznych.
• Obok wartości kształtowanych przez media, zawsze pojawiają się antywartości.
• W autorytarnych systemach dydaktycznych uczący się nie dokonuje wyboru wartości, lecz je przyjmuje w gotowych formach.
• W systemach humanistycznych i technologicznych taki wybór jest głównym składnikiem kształcenia.
• Każdy system technologiczny przynosi zarazem swobodę i uzależnienie użytkownika.
• Rozwój studenta będzie pełny, gdy nauczyciel zachowując jego wolność i podmiotowość pomoże mu w dokonaniu wybory właściwych wartości.

Nauczyciel korzystający z technik komputerowych zobowiązany jest:
• Uwrażliwiać studenta na odbiór dostarczanych treści
• Wskazywać ich wartość
• Ostrzegać przed grożącymi niebezpieczeństwami niszczącymi jego osobowość



Zbadania wymaga jeszcze sposób wykorzystania programów komputerowych przez studentów z uwagi na ich indywidualne zainteresowania, uzdolnienia, ułomności, predyspozycje psychofizyczne. Są to badania dla pedagogów, psychologów lekarzy.

Korzystając z technik komputerowych w procesie kształcenia nauczyciel powinien mieć świadomość nie tylko efektywności kształcenia, a także znać uwarunkowania etyczne ich użycia.

Konstruktorzy urządzeń zainteresowani ich warunkami technicznymi nie dostrzegają humanistycznego aspektu swojej pracy.

Z drugiej strony humaniści krytykując zakodowany sposób widzenia świata z trudem akceptują industrializację nauki i nauczania. Komputery przedstawiają jako urządzenia bezpośrednio zagrażające zdrowiu psychicznemu człowieka, które naruszają jego podmiotowość.

Komputer:
• Powszechnie funkcjonuje stereotyp wykorzystania go do gier brutalnie i płytko edukujących człowieka
• W rzeczywistości spełnia on bardzo ważne zadanie, jest pośrednikiem w przekazywaniu wiedzy pomiędzy studentem a nauczycielem
• Może być użyty jako inteligentny terminal dużej sieci połączonych ze sobą zbiorów danych

Niekontrolowany dostęp do informacji:
• Może zagrozić moralnemu rozwojowi młodzieży
• Pozwala na łatwy dostęp do pornografii poprzez sieć internetową (ten problem wymaga zainteresowania rodziców i nauczycieli tym, co robi młodzież oraz kierowanie jej zainteresowań na fascynujące, wartościowe tematy)
• Anonimowość, zachowania nieetyczne, przestępczość komputerowa często powodują analogiczne zachowania młodzieży

Trzeba wiedzieć i uczulać na to młodzież, że młody, inteligentny i anonimowy użytkownik sieci może być niebezpiecznym przestępcom sieciowym.
Krytycy wyrażają lęki i obawy, że Internet osacza młodego człowieka, odbiera mu prywatność, wolność, a może też świadomość.

Pedagogiczne zagrożenia obecności technik informacyjnych w edukacji.
Stosunek do mediów:
• Skrajni humaniści wskazują „technopolowe” zagrożenia i ograniczenie bezpośredniego kontaktu podmiotów kształcenia
• Antypedagodzy (skrajni technolodzy) widzą postęp w ułatwianiu uczniom dostępu do zobiektyzowanej informacji, zaś poszerzanie bazy informacji i usprawnianie mediów uważają za główny warunek człowieka

Stąd też badania pedagogiczne muszą brać pod uwagę jednocześnie obydwa stanowiska.

Zadaniem współczesnej edukacji jest konieczność zadbania, by student nie utonął w gąszczu informacji lecz umiał z nich korzystać oraz sprostać komputerowej i sieciowej manipulacji.
Najważniejsze zagrożenia dla procesu uczenia się mogące wynikać z zastosowania edukacyjnych programów komputerowych:
• Programy komputerowe pokazują często nierealny obraz świata rzeczywistego, wskazują one na odmienność świata medialnego od rzeczywistości, w której student żyje
Ważne okazuje się zainteresowanie pedagogów i specjalistów różnych dziedzin wiedzy tym, co ucząca się młodzież wybiera z mediów, jakie czerpie korzyści, doświadczenia, przeżycia, jaki wyrabia stosunek do świata. Trzeba wskazywać młodzieży media, którym można wierzyć, ale też pokazywać te, których treści należy przyjmować krytycznie.
• Wadą komputerowego wspomagania procesu uczenia się może być redukcjonizm w zakresie zdolności dostrzegania problemów, ma to miejsce gdy student w toku edukacji dostrzega wyłącznie problemy, które może rozwiązać przy użyciu komputera.
• Programy komputerowe mogą przedstawiać bardzo uproszczoną rzeczywistość, w wyniku podobnych działań i ich rezultatów, warunki i możliwości intelektualne studenta mogą ulec ograniczeniu, ponadto wskazują na zaniechanie rozwijania twórczego myślenia
• Eksperymentu rzeczywistego nie można zastąpić komputerowym, gdyż ten nie przedstawia takiej wartości dydaktycznej jak doświadczenie rzeczywiste
• Wykorzystanie technik komputerowych w edukacji powoduje redukowanie emocji, istotnego czynnika współczesnego kształcenia
Jednak badania eksperymentalne przeprowadzone podczas zajęć laboratoryjnych z fizyki wskazały, że wspomaganie komputerowe jest przyczyną ograniczenia ujemnych emocji, wpływających hamująco na efekt uczenia się. Ponadto szczególnie w przedmiotach przyrodniczych opartych na eksperymentach powodują usunięcie obaw o uszkodzenie lub zniszczenie przyrządu lub aparatury. Badania wskazały również, że wspomaganie komputerowe eksponowało u studentów pozytywne emocje związane z otrzymywanymi efektami zjawisk fizycznych.
• Krytycy stosowania komputerów w edukacji wskazują na zanikanie więzi międzyludzkich, odosobnienie oraz rozwijanie wśród studiujących konkurencji zamiast współpracy

Wymienione zagrożenia mogą wystąpić przy pierwszoplanowym lub jednostronnym, a nie wspomagającym zastosowaniu programów komputerowych. Skuteczność edukacyjna komputerowego wspomagania jest powodem, dla którego sensowny jest trud nauczyciela w zakresie dbałości o likwidację lub zminimalizowanie zagrożeń dla procesu uczenia się i studiowania.
Techniki komputerowe są taką formą przekazu wiedzy, której nic nie zastąpi, gdyż żadna z dostępnych technik nie łączy w sobie tak harmonijnie możliwości informowania i prezentowania. Niezależnie więc od omówionych oraz innych nie zaobserwowanych dotąd zagrożeń trzeba uznać, że wykorzystanie technik komputerowych w edukacji staje się koniecznością. Należy zatem podjąć lub zintensyfikować działania uświadamiające, ograniczające lub likwidujące powyższe zagrożenia.