Okregi przemyslowe Polski
Okregami przemyslowymi nazywamy w geografii gospodarczej obszary koncentracji przemyslu. Charakterystyka i ocena okregu przemyslowego zalezy od przyjetych kryteriow. Do najwazniejszych kryteriow naleza tu: stopien koncentracji lub rozproszenia bazy surowcowej i energetycznej, transportu i lacznosci oraz wielkosc zasobow sily roboczej.
Osrodki przemyslowe, czyli miejscowosci skupiajace zaklady przemyslowe pelnia role zaplecza gospodarczo-spolecznego dla okolicznych regionow lub dla wojewodztwa. Powazna role w gospodarce pelnia miasta wojewodzkie, a obok nich takie miasta jak:
Kwidzyn (przemysl papierniczy)
Gdrudzaic i Kutno (przemysl chemiczny i maszynowy)
Glogow (hutnictwo miedzi i przemysl maszynowy)
Swidnica i Dzierzoniow ( maszynowyu i odziezowy)
Ostrow Wielkopolski (maszyny)
Radomsko (maszyny i przemysl drzewny)
Tomaszow Mazowiecki (przemysl odziezowy i chemiczny)
Pulawy (przemysl chemiczny)
Skarzysko-Kamienna ( przemysl odziezowy i maszynowy)
Starachowice (przemysl maszynowy i drzewny)
Ostrowiec Swietokrzyski (hutnictwo zelaza i przemysl odziezowy)
Stalowa Wola (hutnictwo, maszyny)
Mielec (przemysl maszynowy)
Polaniec (elektrownia cieplna)
Debica (przemysl gumowy i spozywczy)
Jaroslaw (wlokienniczy)
Sanok (chemiczny i maszynowy)
Jaslo (chemia i przemysl spozywczy)
Lista najwiekszych przedsiebiorstw produkcyjnych w Polsce, uszeregowanych wedlug wysokosci przychodzu ze sprzedazy produktow, wymienia na na pierwszych 10 miejscach (1995r)
1.Petrochemia Plock
2.KGHM Polska Miedz
3.Huta Katowice
4.Fiat Auto Poland
5.Rafineria Gdansk
6.Huta im. Tadeusza Sedzimira
7.Zaklady Przemyslu Tytoniowego w Krakowie
8.Daewoo - FSO Motor
9.Poznanska Wytwornia Wyrobow Tytoniowych
10.Stocznia Szczecinska
Nalezy w tym miejscu zwrocic uwage na zjawisko do niedawna nei znane w gospodarce Polski: tworzenie przygranicznych regionow (zwanych euroregionami). Proces powstawania tej formy wspolpracy miedzynarodowej jest najabrdziej zaawansowany wzdluz granicy z Niemcami, w mniejszym stopniu dotyczy to wojewodztw sasiadujacych z Ukraina i Litwa. Slabiej nawiazuje sie tego rodzaju wspolprace z Czechami i Slowacja.
Euroregion to obszar terytoriow dwoch lub wiecej panstw, na ktorych istnieje koordynacja dzialan gospodarczych, dzialan w zakresie ochrony przyrody, turystyki i kultury, podejmowanych na terenach przygranicznych.
Tworzeniu euroregionow sprzyjaja cele polityczne (sprawa nienarusalnosci granic), spoleczne (wzajemne poznanie sie i akceptacja), gospodarcze (lepszy i szybszy rozwoj regionu, szansa na wyzsze zarobki)
Na obszarze Polski istnieja juz:
- Euroregion "Nysa" - (czesko-polsko-niemiecki). Jest to region wspolnej kleski ekologicznej. Celem jest poprawa poziomu zycia mieszkancow tych ziem i rozwoj potencjalu gospodarczego;
- Eurorregion "Karpaty" - (polsko-slowacko-wegiersko-ukrainski). Planuje sie tu wspolna ochrone przyrody pogranicza, przedsiewziecia przemyslowe, pomoc w przypadku katastrof, nowe przejscia graniczne, rozwoj turystyki;
- Euroregion "Sprewa-Nysa-Bobr" - (polsko-niemiecki)
- Euroregion "Pro Europa Viadrina" (polsko-niemiecki) Jego zamierzenia to: wspolny uniwersytet, rozwoj turystyki, lokalne przejscia graniczne;
- Euroregion "Tatry" - (polsko-slowacki) awarie srodkow transportu, sieci przemyslowych, zbiornikow wodnych, wielkie pozary, sniezyce lub epidemie;
- Euroregion "Pomerania" - (polsko-niemeicki)
- Euroregion "Bug" - (polsko-ukrainski)
Zmiana struktury naszego przemyslu, wywolana miedzy innymi stowarzyszeniem Polski z Unia Europejska, wymusza przystosowanie sie przedsiebiorstw do zmniejszenia potrzeb rynku oraz wymaga duzych nakladow na inwestycje. Sprzyja temu tworzenie w tradycyjnych osrodkach przemyslowych specjalnych stref ekonomicznych.
Przedsiebiorstwa usytuowane w specjalnych strefach ekonomicznych sa przez pewien czas zwolnione z roznych oplat, maja swoje preferencje podatkowe itp. Takie strefy powstaly np. w Mielcu, Katowicach, Suwalkach.
Ulgi podatkowe, ktore tu zastosowano , maja zachecic kapital zagraniczny do inwestowania na tym obszarze, zakladania wlasnych firm, tworzenia nowych miejsc pracy.
Glowne okregi przemyslowe Polski:
1.Gornoslaski Okreg Przemyslowy
Osrodki : Katowice, Bytom, Chorzow, Sosnowiec, Zawiercie, Tarnowskie Gory, Dabrowa Gornicza, Gliwice, Ruda Slaska
Charakterystyczne cechy:
- wytwarza okolo 20% produkcji przemyslowej kraju
- zlokalizowany w poblizu miejsc wydobycia surowcow (99% wegla)
- nadmierna liczba osrodkow przemyslowych
- najgesciej zaludniony
- najwieksza dewastacja srodowiska (szkody pogornicze)
- rozwoj wszystkich galezi przemyslu
- male bezrobocie
2. Warszawski Okreg Przemyslowy
Osrodki: Warszawa, Ursus, Piaseczno, Pruszkow, Zyrardow, Skierniewice, Konstancic - Jeziorna
Charakterystyczne cechy:
- typowo miejska geneza okregu przemyslowego
- brak surowcow mineralnych
- istnienei kwalifikowanej kadry
- najszybszy rozwoj w okresie miedzywojennym
- najwazniejsza galaz to przemysl elektromaszynowy
3. Staropolski Okreg Przemyslowy
Osrodki: Radom, Kielce, Starachowice, Skarzysko-Kamienna, Ostrowiec Swietokrzyski, Cmielow, Ilza, Pionki, Wierzbica
Charakterystyczne cechy:
- najdawniejsza produkcja zelaza (dymarki)
- okreg typu surowcowego
- hutnictwo, metalowy, srodkow transportu i mineralny, chemiczny
4. Lodzki Okreg Przemyslowy
Osrodki:
Lodz, Zgierz, Pabianice, Aleksandrow Lodzki, Ozorkow, Sieradz, Tomaszow Mazowiecki
Charakterystyczne cechy:
- zalozony przez rzad Krolestwa Polskiego na poczatku XIX wieku (polityczny czynnik lokalizacji)
- zdecydowana przewaga przemyslu wlokienniczego
- rozwijal sie dynamicznie, bezplanowo, chaotycznie
- przed wojna dominowal tu obcy kapital
- najwyzszy wspolczynnik feminizacji w Polsce
- duze zagrozenie bezrobociem (1994r)