1. Tworzenie wyrazów pochodnych (derywacja). Derywacja - proces tworzenia nowych wyrazów za pomocą przedrostków i przyrostków. Derywacja wsteczna - proces tworzenia nowych wyrazów przez odrzucenie przyrostka. za + pisać = zapisać nauczyciel + ka = nauczycielka czołgać - czołg dźwigać - dźwig 2. Wyrazy o znaczeniu przenośnym. Przenoszenie cechy jednego wyrazu na drugi. złote ręce, kamienne serce 3. Zapożyczenia 4. Kompozycja - tworzenie wyrazów złożonych ZASTAWIENIA Zestawienie wyrazów, aby nazwać dany przedmiot, pojęcie. maszyna do pisania, wieczne pióro ZROSTY Zespolenie wyrazów traktowanych jako jeden wyraz. lekceważyć, widzimisię, Białystok ZŁOŻENIA Zespolenie wyrazów za pomocą formantów: - o - , - i - , - y -. listopad, samochód, pucybut 5. Skrótowce. LITEROWCE - czytamy oddzielnie nazwy liter PKO, PKP GŁOSKOWCE - czytamy skrót jako wyraz ZUS, PAN SYLABOWCE - skrót tworzony z sylab Pawafag, żelbet MIESZANE CPLiA , CEZAS 6. Neologizmy - wyrazy nowoutworzone. SŁOWOTWÓRCZE Utworzenie nowych wyrazów z cząstek już istniejących. wylęgarnia, wieżowiec ZNACZENIOWE Nadanie wyrazom nowych znaczeń. strzał = wyrzucenie pocisku strzał = kopnięcie piłki WYRAZY ZAPOŻYCZONE Zapożyczenia dostosowuje się do formy wyrazów rodzimych. actio = akcja stereophony = stereofonia 7. Słownictwo specjalne - wyrazy, które weszły do języka polskiego wraz z rozwojem poszczególnych dziedzin. matematyka: sinus, logarytm biologia: dysocjacja, symbioza 8. Słownictwo środowiskowe - tworzenie słów charakterystycznych dla danego środowiska. uczniowie: pała, matma myśliwi: wadera, darniak 9. Wyrazy wieloznaczne - przeniesienie znaczenia wyrazu bez zmiany budowy. zamek, służba
hANDEL, WOJNY, KONTAkty kulturalne, naukowe powodują przechodzenie zxaporzyczeń do naszego języka. między narodami mówiącymi odmiennymi językami dochodzi do kontaktów kulturalnych , gospodarczych lub wojennych - jest to warunkiem oczywistym i niezbędnym. pojawiają się rzeczy mające nazyw w jednym języku a w drugim nie . z jakiś powodów wyraz obcy uznany zostaje za bardziej odpowiedni niż rodzimy np. kuzyn kóry skutecznie zastąpił część skomplikowanej staropolskiej terminologii rodzinnej . w różnych okresach hiostorycznych oddziaływały na polszczyznę różne języki świaDCZĄce o intensywności kontaKTÓW z przedstaWICIELEM DANYCH KULTUR w średniowieczu był to język czeski, niemiecki, łaciński w okresie staropolskim ,lacina czeszczyzna i niemiecki ponadto ! francuski języki ruskie oraz węgioerski w obecnych czasach najwięcej z j. angielskiego :) np. wyraz komputer, drukarka, facebook :) itp.
Bogacenie się duchowe i rozwojowe poprzez poznanie innych ludzi, ich kultur i wierzeń, nie byłoby możliwe bez poznania ich języka, a zarazem wyrazów, które w Polsce nie występują. Dlatego warto zapożyczać wyrazy z innych części świata - poznając je i ich znaczenie, zyskujemy znacznie więcej niż możliwość ubogacenia wypowiedzi. Poznanie, oznacza zrozumienie i otwartość na innych, co w czasach globalizacji jest niezwykle ważne. Myślę, że nie powinniśmy się zamykać w świecie „swoich” słów i rzeczy, swoich zwrotów. Powinniśmy za to wyjść na przeciw innym i nowym! Nie żyjemy na świecie sami. Zarazem wiele przedmiotów czy roślin, które występują w innych krajach, u nas są niemal nieznane. Poznając je i sprowadzając do Polski, uznajemy je za swoje. Wtedy możemy zapożyczyć ich nazwy do polskiego języka.
