Kościoły Pokoju w Świdnicy i Jaworze (województwo dolnośląskie) są największymi drewnianymi budowlami o funkcjach religijnych w Europie. W roku 2001 zostały one wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Kościoły powstały w II poł. XVII wieku, w następstwie pokoju westfalskiego kończącego wojnę trzydziestoletnią (1618-1648), gdy naciskany przez protestancką Szwecję katolicki cesarz Ferdynand III Habsburg przyznał śląskim luteranom prawo do wybudowania trzech świątyń na obszarach bezpośrednio podległych jego władzy. Cesarska zgoda na budowę Kościołów Pokoju obwarowana była dodatkowymi ograniczeniami: * budowle miały być wzniesione jedynie z materiałów nietrwałych (drewno, słoma, glina, piasek) * kościoły mogły być wybudowane jedynie poza granicami miasta, nie dalej jednak niż na odległość strzału armatniego od murów miejskich * nie mogły mieć wież, dzwonów, ani tradycyjnego kształtu świątyni * musiały być ukończone w ciągu jednego roku * musiały zostać wzniesione na koszt protestantów * nie mogły przy nich powstać szkoły parafialne Wybudowano trzy takie kościoły: w Głogowie, Jaworze oraz Świdnicy. Wszystkie zostały ukończone a do naszych czasów dotrwały dwa - kościół w Głogowie spłonął w pożarze wywołanym uderzeniem pioruna. Kościół w Jaworze Kościół Pokoju w Jaworze. Kościół ma 43,5 m długości, 14 m szerokości, 15,7 m wysokości, powierzchnia budowli 1180 m², mieści 6000 osób. KOŚCIÓŁ POKOJU W ŚWIDNICY Kościół Pokoju pw. Trójcy Świętej w Świdnicy jest zabytkowym budynkiem sakralnym wybudowanym na mocy porozumień traktatu westfalskiego zawartego w 1648 i kończącego wojnę trzydziestoletnią. Należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Świdnicki Kościół Pokoju jest ostatnim z trzech Kościołów pokoju po obiektach w Głogowie i Jaworze, pod którego kamień węgielny położono 23 sierpnia 1656. Autorem projektu był wrocławski mistrz budowlany Albrecht von Saebisch. Kościół wybudowali śląscy ewangelicy - dzięki wstawiennictwu monarchii szwedzkiej katolicki cesarz Austrii Ferdynand III Habsburg dla zachowania pokoju zezwolił w swym katolickim kraju wybudować na Śląsku trzy świątynie protestanckie. Miał to być gest tolerancji, ale i tak ustanowiono utrudnienia dla ewangelików. Kościół musiał być lokowany poza murami miasta, oddalony od nich na odległość strzału armatniego, nie mógł mieć dzwonnicy, musiał być zbudowany z materiałów nietrwałych (drewna, słomy, piasku, gliny), a dodatkowo okres budowy nie mógł przekroczyć 1 roku. Pierwsze nabożeństwo w nowym świdnickim kościele odprawiono 24 czerwca 1657 W 1708, kiedy sytuacja wyznaniowa ewangelików się polepszyła, obok kościoła wybudowano dzwonnicę i szkołę ewangelicką. Oba budynki zachowały się do dziś. W 2001 Kościół Pokoju w Świdnicy został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Stanowi symbol pojednania polsko-niemieckiego - nie tylko ze względu na nazwę, ale też na wspólną wizytę w świdnickim kościele w 1989 premiera Polski Tadeusza Mazowieckiego i kanclerza Niemiec Helmuta Kohla, kiedy obaj politycy modlili się tu o pokój i pojednanie. Architektura Kościół Pokoju w Świdnicy został wzniesiony w systemie szachulcowym jako bazylika wybudowana na planie krzyża greckiego, mierząca 44 m dłg. i 30,5 m szer. Na parterze i czterech piętrach empor mogło się zmieścić 7500 osób (w tym 3000 miejsc siedzących). Kościół był budowany z myślą o pomieszczeniu jak największej liczby osób, co było ważne zwłaszcza w czasach ograniczania wolności wyznania dla protestantów. Dlatego też świątynia posiada ogromną powierzchnię wewnętrzną (1090 m²) i kubaturę. Do wyjątkowo cennych elementów wyposażenia kościoła należą jego ołtarz i ambona. Barokowa ambona, dzieło Gotfrieda Augusta Hoffmanna, pochodzi z roku 1729. Jest zdobiona scenami biblijnymi oraz płaskorzeźbionymi alegoriami Wiary, Nadziei i Miłości. Nad drzwiami do ambony umieszczona jest rzeźba Jezusa Dobrego Pasterza. Ołtarz główny, również dzieło Hoffmanna, został zamówiony z okazji stulecia kościoła w 1752 i ukończony w następnym roku. Nad mensą ołtarzową umieszczona jest płaskorzeźba przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Zachowały się też zabytkowe organy z barokowym prospektem z lat 1666 - 1669. Stropy kościoła są ozdobione malowidłami ilustrującymi sceny z Objawienia św. Jana i alegorią Trójcy Świętej. Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy Wojna 30-letnia (lata 1618-1648) zakończyła się na Śląsku kompletną przegraną protestantów, którzy stanowili przeważającą większość mieszkańców. Odebrano im wszystkie kościoły, a na mocy pokoju westfalskiego pozwolono wybudować tylko trzy: w Głogowie, Jaworze i Świdnicy. Cesarscy urzędnicy szykanując protestantów pozwolili im używać do budowy jedynie nietrwałych materiałów, tj. drewna, słomy, gliny i postawili też trudny warunek: budowa ma być zakończona w ciągu jednego roku. Świątynia głogowska zbudowana jako pierwsza nie dotrwała do naszych czasów. Dwie pozostałe możemy podziwiać. Protestanci zatrudnili znakomitych architektów i w kościołach swych połączyli niemożliwe z możliwym. Po ich wzniesieniu rozpoczęto zdobienie wnętrz - tu już nie było ograniczeń administracyjnych. Dla powiększenia pojemności świątyń zbudowane zostały 4 kondygnacje empor (drewnianych balkonów). Wszystkie one są bogato zdobione rzeźbiarsko i malarsko. Malowane są również całe stropy. Stan zachowania jest bardzo dobry. Kościół w Świdnicy ma 44 m długości, 30,5 m szerokości, zajmuje 1090 m kw. powierzchni i może pomieścić 7000 osób, z czego 3000 ma miejsca siedzące. Na uwagę zasługuje honorowa loża dla właścicieli zamku Książ - rodziny Hochbergów, którzy dostarczyli większość drewna potrzebnego do budowy świątyni. Osobliwością są dodatkowe organy nad ołtarzem głównym. Kościół w Jaworze ma na parapetach empor wymalowane aż 143 sceny ze Starego i Nowego Testamentu. Dwie kondygnacje fundowały poszczególne cechy rzemieślników, rody mieszczańskie lub rodziny szlacheckie mieszkające w okolicy. Świątynia mieści 6000 osób. Jej wymiary to 43,5 m długości, 14 m szerokości i 15,7 m wysokości do stropu w nawie. Powierzchnia budowli to 1180 m kw., a wnętrze utrzymane jest w sposób bardzo zwarty z wyróżnieniem ambony, ołtarza i chrzcielnicy. W Europie nie ma więcej takich świątyń - z tak bogatym wyposażeniem i zbudowanych jakby wbrew zasadom budowlanym. Obie świątynie wpisano jesienią 2001 r. na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
