Kontrreformacja - ruch religijny, kulturalny i polityczny, trwający od połowy XVI do schyłku XVII wieku, mający na celu zahamowanie i przeciwstawienie się szerzącej się reformacji oraz odzyskanie przez Kościół katolicki dominującej pozycji. Niektórzy historycy używają terminu reforma katolicka, aby podkreślić, że źródeł tego ruchu można szukać we wcześniejszym okresie i, że nie była to tylko reakcja na protestantyzm. Sytuacja kościoła katolickiego w XVI wieku Reformacja znacznie uszczupliła sferę wpływów Kościoła katolickiego. Zapanowała w znacznej części Niemiec, w Szwajcarii, Anglii, Niderlandach Północnych w całej Skandynawii. Silne wpływy miała w Czechach, Polsce i Francji. Niezagrożoną ostoją katolicyzmu pozostały jedynie kraje południowe : Hiszpania, Włochy i Portugalia. Reakcje duchowieństwa na tę sytuację nie były jednolite. Początkowo lekceważono rozmiar i wagę zjawiska. Jednak postępy reformacji udowodniły, że przeprowadzenie reform w Kościele katolickim jest niezbędne. Tylko Kościół odnowiony, wzmocniony wewnętrznie i atrakcyjny intelektualnie mógł skutecznie stawić czoła nowemu wyzwaniu. Toczyła się dyskusja jakimi metodami należy się przeciwstawić herezjom: czy zwalczać je siłą, czy - przeciwnie - szukać kompromisu, w celu przywrócenia jedności z protestantami.Skutki kontrreformacji Kontrreformacja przyczyniła się do wzrostu siły ofensywnej i poziomu wykształcenia duchowieństwa. Wzmocniła pozycję papiestwa na zagrożonych terenach, a w XVII wieku umożliwiła nawet podjęcie kontrofensywy katolicyzmu. Drogi zwycięstwa kontrreformacji były różne : - energiczna akcja państwa (np. w Hiszpanii) - zbrojne walki (wojna trzydziestoletnia) - droga powolnej propagandy (np. Polska) Z drugiej jednak strony postawienie na walkę, a nie porozumienie z protestantami, przesądziło o trwałym, bo istniejącym do dziś rozłamie w zachodnim chrześcijaństwie. Na kilkaset lat (aż do II soboru watykańskiego) powstał model kościoła potrydenckiego.
