Kultura Chin i Japonii do XX wieku

KULTURA CHIN I JAPONII


Kultura Chin
Historia Chin sięga epoki neolitycznej, czyli IV tysiąclecia przed naszą erą. Według literatury konfucjańskiej założycielem państwa był pierwszy z mitycznych Pięciu Władców – Żółty Cesarz Huang Di. Ostatniemu z mitycznych władców Yu Wielkiemu przypisuje się założenie legendarnej dynastii Xia panującej w latach 2205 – 1766 pne. Kolejną potwierdzona historycznie dynastią byłą dynastia Shang, której powstanie zbiegło się z początkiem epoki brązu w Chinach (1766 – 1122 pne). W czasach następnej dynastii Zhou (1122 – 221 pne) doszło do rozbicia dzielnicowego, które zakończyło się w roku 221 pne zjednoczeniem państwa przez księcia Zheng. Po jego śmierci władzę objęła kolejna dynastia – Han . Dynastia ta panowała w latach 206 pne do 220 ne i wywarła ogromny wpływ na historię Chin – do dzisiaj chińczycy nazywają siebie ludźmi Han ( Han ren). Po upadku dynastii Han nastąpiło rozbicie polityczne państwa, które zakończyło się w roku 618 wraz z powstaniem dynastii Tang (lata 618-907). W czasach następnej dynastii Song ( 960 – 1279 ) nastąpiły najazdy koczowników na północne i wschodnie Chiny, co spowodowało powstanie dynastii Yuan utworzonej przez najeźdźców – Czyngis – chana i jego wnuka Kubiłaja. Rządy Mongołów doprowadziły do buntów i powstania narodowej dynastii Ming panującej w latach 1368 – 1644. Po wielkim powstaniu chłopskim na tronie zasiadła mandżurska dynastia Qing ( 1644 – 1911 ). Podczas jej panowania rozpoczęła się penetracja Chin przez państw europejskie oraz stopniowe ich od nich uzależnienie z podziałem na strefy wpływów. Okres międzywojenny to między innymi utworzenie marionetkowego, całkowicie uzależnionego od Japonii państwa Mandżukuo oraz powstanie ruchu oporu ( komunistycznego pod przewodnictwem Komunistycznej Partii Chin oraz narodowościowego pod przewodnictwem Kuomintangu). Po zakończeniu II wojny światowej władzę w Chinach kontynentalnych odjęli komuniści pod wodzą Mao Zedonga, natomiast Czang Kai-Szek z wojskami Kuomintangu znalazł schronienie na Tajwanie i utworzono z niego samodzielne państwo. Taki podział utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
Historia Chin z podziałem na dynastie
Huang Di - założenie państwa - 2852 r pne
Xia – 2205 – 1766 r pne
Shang - 1766 - 1122 r pne
Zhou - 1122 - 256 r pne
Han - 206 r pne – 220 r ne
Wei - 220 - 265 r ne
Han (Szu – Han) - 221 – 263 r ne
Wu - 222 – 277 r ne
Tsin (Jin) - 265 – 420 r ne
Suei (Sui) – 589 – 618 r ne
Tang - 618 - 907 r ne
Song - 960 – 1279 r ne
Yuan - 1279 - 1368 r ne
Ming - 1368 - 1644 r ne
Qing - 1644 – 1911 r ne
Niektóre źródła podają tylko główne dynastie nie obejmujące dynastii z okresu rozbicia dzielnicowego państwa

Już tak pokrótce omówiona historia jednego z najstarszych państw świata wskazuje na trudność w omówieniu wkładu Chin w kulturalne dziedzictwo ludzkości. Aby omówić ten wkład omówię po kolei, podstawowe dziedziny sztuki skupiając na ich chronologicznym rozwoju.


Literatura

Początki sztuki piśmiennej w Chinach sięgają początków XIV w pne i są to głównie inskrypcje wróżebne na wyrobach z kości oraz napisy na brązach. W wiekach od VI do III pne powstały podstawowe dzieła kanonu konfucjańskiego to jest : Księga Pieśni, Księga Dokumentów, Księga Przemian, Wiosny i jesienie, Dialogi Konfucjańskie, traktat konfucjanizmu filozoficznego Mengzi oraz dzieło taoistyczne Daodeing, Prawdziwa księga południowego kwiatu Zhuangzi. Tworzył wówczas pierwszy nieanonimowy poeta chiński Qu Yuan. Z rozkazu cesarza z dynastii Qin w roku 213 pne spalono księgi filozoficzne, a wyniku upadku dynastii zniszczeniu uległy pałac oraz biblioteka cesarska. Wydarzenia te spowodowały upadek chińskiej literatury klasycznej. Odrodzenie oraz rekonstrukcja nastąpiła za panowania dynastii Han. Wpłynęło to powstanie sztuki komentatorskiej i tradycji filologicznej – bujnie rozwinęła się historiografia, zaczęto spisywać kroniki dynastii Sima Qian , Ban Gu. Poezja wywodząca się z tradycji Qu Yama oparta na chińskich pieśniach ludowych zamieniła się na dworską. Powstały poematy opisowe „fu” Cia I, Sima Xiangru.
Pod koniec epoki powstały pierwsze oryginalne dzieła buddyjskie i tego typu literatura tryumfowała przez następne 3 stulecia. Lata 220 – 589 były czasem ożywienia taoizmu, główną domeną działalności literackiej była poezja której przedstawicielem był Cao Zhi, powstał nowy gatunek literacki- esej, który pisany był prozą silnie zrytmizowaną. Ten rodzaj sztuki uprawiał Tao Yuanming. Wielki wpływ na następne epoki wywarły dzieła poświęcone teorii literatury i krytyce literackiej (Cao Pi). W epoce tej powstały pierwsze antologie poetyckie.
Za złoty okres rozwoju poezji chińskiej uważana jest epoka panowania dynastii Tang (lata 618 -906). Tworzyli wtedy Wang Wei, Li Taibai, Du Fu, Bo Yuyi, którzy w swoich utworach tematycznie i formalnie nawiązywali do dawnej poezji. W tym samym czasie powstawały pierwsze utwory w stylu ci, które tworzył Wen Ting- j . W omawianym okresie powstały również pierwsze opracowania o charakterze encyklopedycznym, oraz utwory pisane językiem potocznym, ważnym zjawiskiem stała się proza artystyczna, po raz pierwszy wprowadzająca fikcję literacką - Baiyyuanzhuan ( Żywot białej małpy). Za panowania dynastii Song (960 – 1279) tworzyli poeci Ouyang Xiu, Li Y rozwijając poezję której niejednokrotnie towarzyszyła muzyka. Su Dongo tworzył poematy opisowe, kontynuowano pisanie kronik dynastycznych i tworzono wielkie encyklopedie ( 983 r ponad 1000 tomowa encyklopedia). Opracowano czteroksiąg konfucjański Sishu podstawę nauk moralnych i etycznych oraz rozwinęła literatura o tematyce życia miejskiego. W czasie panowania dynastii mongolskiej Yuan nastąpił upadek klasycznej literatury chińskiej , ukształtował się za to chiński dramat w języku mówionym. Wyzwolenie narodowe przyniosła epoka Ming ale nie nastąpiło odrodzenie kulturalne. Poezja naśladowała dawne wzory, rozwinęła się powieść pisana językiem potocznym, ukazały się nowele i dramaty np. Opowieść o lutni Gao Minga. Pod koniec XVI wieku powstała najsłynniejsza powieść obyczajowo – erotyczna Jin Bin Mei napisana przez nieznanego autora. Epoka mandżurskiej dynastii Qing (1644 – 1911) to rozkwit badań filologicznych i ruchu edytorskiego. Poezję cechowała wtórność i brak oryginalności . Powstawały utwory pisane prozą inspirowane twórczością ludową np. powieści i opowiadania Pu Song –linga, Sen czerwonej komnaty Cao Xueqina oraz Nieoficjalna historia konfucjanistów zawierająca silne elementy krytyki społecznej. Popularne były również nowele oparte na działalności sędziego Bao. W drugiej połowie XIX wieku zauważalny jest wpływ literatury europejskiej, rozwinęła się literatura chińska pisana językiem potocznym w tym również o tematyce społecznej . Najwięksi pisarze i poeci tamtego okresu to: Lu Xun, Mao Dun , Guo Moruo oraz Cao Yu.

Sztuka

Początki sztuki Chińskiej sięgają II tysiąclecia p.n.e i wiążą się z późno neolitycznymi kulturami ceramicznymi Yangshao (ceramika malowana) i Longshan (ceramika czarna).

Dynastie Shang, Zhou, Han
Brązy (naczynia rytualne i użytkowe) , produkcja osiągnęła najwyższy poziom w historii sztuki chinskiej – zdobione motywami zoomorficznymi oraz wzorami geometrycznymi. Wykopaliska z ok. 1300 r p.n.e ukazują również nieliczne wyroby z nefrytu , rzeźb kamiennych oraz malowideł . Za dynastii Zhou po początkowej stagnacji następuje rozwój sztuki która staje się bardziej dekoracyjna (brązy inkrustowane złotem i drogimi kamieniami , rzeźba w nefrycie, wyroby z laki). Z III w p.n.e pochodzą pierwsze zabytki malarstwa na jedwabiu. Z czasów dynastii Han rozwinęła się produkcja wyrobów z ceramiki – zarówno użytkowych jak i ozdobnych. Wytwarzano również brązy, tkaniny jedwabne, przedmioty z laki i nefrytu o charakterze religijnym ale także ozdobnym i użytkowym. Rozwinęło się malarstwo zachowane na ścianach grobowców. W omawianym okresie rozwinęła się również kaligrafia która traktowana była na równi z malarstwem. W związku z wpływami buddyzmu nastąpił rozwój sztuki buddyjskiej – posągi z kamienia ,drewna i brązu. Trwała budowa Wielkiego Muru Chińskiego.

Dynastie Sui i Tang
Malarstwo i rzeźbę charakteryzuje przechodzenie do realizmu i próby oddania ruchu. Rozwija się malarstwo portretowe o hieratycznym ujęciu postaci. Załozona została pierwsza akademię – Ha Lin, która skupiała najwybitniejszych artystów i uczonych tamtego okresu. Swoje początki za panowania omawianych dynastii ma sztuka urbanistyczna. Rzemiosło artystyczne cechuje bujny rozwój – szczególnie ceramiki ale także złotnictwa i tkactwa. Pojawia się biała porcelana.

Dynastia Song
Powstają akademie w Nankinie, Chengdu i Kaifeng. Ukształtowały się 2 szkoły malarstwa krajobrazowego: północna (żywy kolor, silny kontur linearny) i południowa (malarstwo monochromatyczne, miękka kreska czarnego tuszu). W końcowym okresie panowania Songów na malarstwo wpłynęła japońska sekta zen. Rzeźba oznacza się doskonałością techniczną i tendencją do dekoracyjności. Powstaje Żelazna Pagoda w Danyang, efekt rozwoju architektury. W rzemiośle artystycznym szczytowy poziom osiągnęła ceramika

Dynastie Yuan i Ming
Panowanie mongolskie cechuje wycofanie się wielu artystów z zycia publicznego, ale mimo to rozwija się nadal malarstwo. Najwybitniejsi przedstawiciele tej dziedziny sztuki to Zhao Mengfu, oraz tzw. czterej wielcy ( Huang Gongwang, Wu Zhen, Ni Zan, Wang Men). Powstaje słynna „droga duchów” w nekropolii Mingów pod Pekinem - przykład monumentalnej rzeźby. W tym czasie rozwijała się drobna rzeźba dekoracyjna w lace, drewnie, kości słoniowej oraz glinie. W dziedzinie architektury utrwalił się typ drewnianego budownictwa sakralnego i świeckiego z typowym dachem charakteryzującym podgiętymi do góry narożami, przykrywającym halowe wnętrze. W rzemiośle artystycznym dominowała produkcja porcelany błękitno –białej.

Dynastia Qing
Doskonałość technologiczną osiąga porcelana. Oprócz błękitno – białej powstaje również malowana naszkliwnie kolorowymi emaliami oraz kryta jednobarwną glazurą. Eksport porcelany do Europy spowodował wykształcenie się tam mody na chińszczyznę. Inne gałęzie sztuki również cechował stały wzrost. Pod koniec panowania dynastii Quing działają już artyści którzy zadecydowali o charakterze sztuki cinskiej w XX wieku (m.in. Qi Baishi). Od początku XX wieku sztuka chińska stopniowo ulega wpływom europejskim, rozwijają się inne techniki – zwłaszcza drzeworyt.

Muzyka

Chińska sztuka muzyczna jest jedną z najstarszych na świecie. Potwierdzone źródła datują ją na połowę II tysiąclecia przed naszą erą. Związana jest silnie z religią ,filozofią i koncepcjami kosmologicznymi. Charakteryzuje się konserwatyzmem – ścisłe normy i prawa dotyczące m.in. tonalności i rytmiki zarówno w muzyce kultowej, dworskiej jak i ludowej. Wynika z tego pentatonika (bezpółtonowa), regularna – parzystometryczna rytmika, wielogłosowość i dominacja słowa w muzyce wokalnej. Warstwa znaczeniowa muzyki nie jest ograniczona do słowa czy ilustracyjności ale obejmuje także zmiany barwy o znaczeniu symbolicznym. Oprócz muzyki dworskiej i kultowej rozwijała się opera oraz muzyka kameralna. W instrumentarium zasadniczą rolę odgrywały płyty kamienne, gongi, dzwony i bębny. Następnie instrumenty lutniowe i wreszcie skrzypce, flety, klarnety i trąbki. W XX w czyniono próby połączenia tradycyjnej muzyki chińskiej ze zdobyczami muzyki europejskiej. W 1927 powstało w Pekinie konserwatorium a 1956 Towarzystwo Filharmoniczne.

Teatr

W dziejach kultury chińskiej pierwsze utwory dramatyczne pojawiają się dopiero na przełomie XIII i XIV wieku. Znacznie wcześniej istniały widowiska uznawane za pierwociny teatru. Główną rolę odgrywały w nich muzyka, śpiew oraz taniec. Gra aktorska oraz elementy dialogu i akcja sztuki były w znacznym stopniu skonwencjalizowane i odgrywały mniejsze znaczenie.

Dynastia Zhou
Widowiska muzyczno – taneczne odgrywają ważną rolę w systemie etycznym spisanym przez Konfucjusza . Przeznaczone były dla bóstw, później łączyły z ceremoniałem i kultem państwowym. Do końca 220 r. pne ukształtowały się trzy tradycyjne typy aktorów : Chang –aktorzy tradycyjni, Pai - aktorzy cechujący się siłą i zręcznością oraz Yon – łączący powyższe cechy (najczęściej niskiego wzrostu) często pełniący rolę trefnisiów na dworach władców.

Dynastia Han
Pojawił się (głównie na dworze cesarskim) w Pekinie nowy rodzaj widowisk zwany baixi – tzn sto sztuk który łączył tradycyjne widowiska z akrobatyką , żonglerką i elementami walki. Pojawiają się efekty dźwiękowe i ruchome dekoracje.

Dynastie Sui i Tang
Po czterowiekowym okresie rozbicia dzielnicowego nastąpił ponowny rozwój teatru na dworach. Za panowania cesarza Xuanzonga powstała pierwsza szkoła teatralna zwana Ogrodem Grusz. Charakterystyczną cechą tradycyjnego dramatu chińskiego był śpiew. Partie mówione były w wielu wypadkach improwizowane.


Dynastie Sung i Yuan
W epoce panowania dynastii Sung nastąpił rozwój miast i kultury plebejskiej. U jej schyłku pojawiły się najważniejsze z zachowanych utworów dramaturgii chińskiej. Zachowało się około 150 sztuk najczęściej 4 aktowych, niekiedy poprzedzonych prologiem lub interludium. Najpłodniejszym autorem tego okresu jest Guan Hanquing oraz np. Wang Shifu autor najsłynniejszego dramatu chińskiego Opowieść zachodniego pawilonu.

Dynastie Ming i Qing
Za panowania dynastii Ming nastąpił rozwój dramaturgii i dokonano zmiany zasady kompozycji która została nazwana kunqu (pieśni z Kunshanu). W okresie panowania Mandżurów nastąpił upadek Kunqu i i rozwój regionalnych stylów teatru chińskiego. Przeważały rodzinne zespoły teatralne, jednak pod wpływem etyki konfucjańskiej wykształciły się formy operowe- jingju (społeczny dramat muzyczny tzw. opera pekinska) w którym role kobiece były grane przez mężczyzn, a dekoracje miały charakter umowny. Aktorzy grali w maskach których kolory miały znaczenie symboliczne: czerwony oznaczał męstwo a np. niebieski okrucieństwo.
Na początku XX wieku nastąpił kryzys tradycyjnego teatru chińskiego, pod wpływem dramaturgii europejskiej starano zburzyć się skostniałe kanony teatralne. Zaczął rozwijać się dramat mówiony huaju.
Należy w tym miejscu wspomnieć również o tradycyjnym chińskim teatrze cieni - Yingxi. Początki tego teatru sięgają początki X w. podobnie jak początki teatru lalek Guilexi.

Nawet tak dość poglądowo opisana historia kultury chińskiej wskazuje na ogromny wpływ tego narodu na kulturę światową. Nie sposób zawrzeć w tak krótkim opracowaniu całego bogactwa jakie wniosło Państwo Środka w dorobek cywilizacyjny ludzkości.


Kultura Japonii

W początkach naszej ery Japonię zamieszkiwało szereg odrębnych plemion. Proces ich zjednoczenia dokonał się w I w., gdy powstało pierwsze państwo japońskie - Yamato. W IV w. Japonia podbiła część Korei, skąd na wyspy japońskie dotarł buddyzm szeroko rozpowszechniając się przez następne stulecia
Od początku VII w. zaznaczał się w Japonii wyraźny spadek rangi cesarzy. Faktycznymi dysponentami władzy byli najpierw buddyjscy mnisi, później przedstawiciele potężnych rodów magnackich.W IX w. do władzy doszedł ród Fujiwara, następnie w 1192 przedstawiciel rodu
Minamoto - Yoritomo, który wybrany na shoguna (naczelnego wodza) przejął pełnię władzy nad państwem. Po śmierci kolejnego shoguna - Takanuji Ashikaga - państwo uległo rozpadowi na szereg oddzielnych prowincji rządzonych przez przedstawicieli poszczególnych rodów magnackich. Prowincje prowadziły ze sobą nieustanne walki.W XVIII w. jednemu z władców feudalnych - Togukawie Ieyasu - udało się na powrót zjednoczyć Japonię, przywrócić system centralnej władzy nad krajem. Nowy władca zbudował sprawne państwo ze stolicą w Edo (dzisiejsze Tokio). W polityce zagranicznej zastosował ścisły izolacjonizm handlowy, zerwał wszelkie kontakty z zagranicą, zmusił do wyjazdu z kraju wszystkich Europejczyków. Gospodarcza i polityczna izolacja Japonii przełamana została pod naciskiem państw zachodnich. W lipcu 1853 amerykańskie okręty wpłynęły na wody zatoki Uraga, ich dowódca komandor M. Perry zażądał w imieniu Stanów Zjednoczonych nawiązania stosunków handlowych. Japonia ustąpiła obawiając się interwencji zbrojne. W późniejszym czasie nawiązała współpracę handlową z kolejnymi krajami:Wielką Brytanią, Rosją, Francją, Holandią i Portugalią. Liberalizacja stosunków z zagranicą doprowadziła do wzrostu napięć wewnątrz kraju. Przeciwnicy rządów shogunów domagali się restauracji władzy cesarskiej. W styczniu 1868 procesarscy powstańcy zdobyli pałac w Edo, zmuszając do zrzeczenia się rządów ostatniego shoguna - Yoshinobu Tokugawę. Nowym władcą Japonii został cesarz Mutsuhito, który zlikwidował shogunat i zainicjował system reform społecznych i ekonomicznych zwanych restauracją Meidżi. Państwo przeszło szereg głębokich przeobrażeń, prowadzono systematyczną politykę modernizacji kraju, opartą na wzorach zachodnich. Na przełomie XVIII i XIX w. Japonia przekształciła się w wschodnioazjatyckie mocarstwo, pokonując m.in. Chiny (1894), Rosję (1904), anektując Koreę (1905). Opowiadając się w I wojnie światowej po stronie aliantów Japonia uzyskała niemieckie
posiadłości na Oceanie Spokojnym.W tym okresie w kraju szybko rozwijał się przemysł i handel. W 1931 wojska japońskie rozpoczęły wojnę w Mandżurii, zajmując do 1933 cały
kraj, na obszarze którego proklamowano powstanie marionetkowego państwa Mandżukuo. Zabór Mandżurii spotkał się z ostrym sprzeciwem opinii międzynarodowej, skutkiem czego Japonia wystąpiła w 1933 z Ligi Narodów.W 1937 wybuchła wojna z Chinami, w wyniku której wojska japońskie opanowały niemal wszystkie ważne miasta Chin.Dalsza ekspansja w Azji nie była już możliwa bez konfrontacji militarnej ze Stanami Zjednoczonymi, którym zaczęła zagrażać rosnąca potęga Japoni i w tej części świata. .
Japończycy rozpoczęli wojnę niszcząc stacjonującą w Pearl Harbour na Hawajach amerykańską flotę Pacyfiku (XII 1941). Po początkowych sukcesach armii japońskiej inicjatywa przeszła w ręce Amerykanów, którzy początkowych sukcesach armii japońskiej inicjatywa przeszła w ręce Amerykanów, którzy do 1945 pokonali Japończyków.
Okupacyjne władze amerykańskie wprowadziły w Japonii demokratyczny system sprawowania władzy. Cesarzem pozostał zasiadający na tronie od 1926 Hirohito, był on jednak zmuszony zrzec się boskich przymiotów swego panowania. Odbudowana z niemal kompletnej ruiny gospodarka japońska, dzięki wydatnej pomocy amerykańskiej, od początku prezentowała wysoki poziom zaawansowania techniczno-technologicznego. Japonia dynamicznie rozwijała się, szybko stając się potęgą przemysłową i handlową w skali świata.Uchwalona w 1946 konstytucja zabrania używania wojsk japońskich poza terenami kraju. Ewenementem powojennej japońskiej polityki jest fakt, że państwo będące drugą po Stanach Zjednoczonych potęgą gospodarczą,faktycznie nie prowadziło własnej polityki zagranicznej. Przełomem w tej kwestii może okazać się sprawa Wysp Kurylskich, których zwrotu Japonia żąda bardzo stanowczo, uzależniając od tej kwestii swą pomoc gospodarczą dla Rosji.
Literatura

Mity, legendy i pieśni zaczęto spisywać w Japonii w VIII wieku przy użyciu pisma chińskiego. Powstały wtedy kroniki Kojiki (712 r), Nihongi (720), zbiór poezji Mannoyoshu oraz opis ziem i obyczajów Fudoki. Do XII wieku następował rozwój literatury dworskiej główną formą poezji była tanka- antologie m.in. Kokin- wakashu , w prozie dominowało monogatari, spisywano dzienniki i szkice. W wiekach XII do XVI przeważała literatura samurajska o tematyce wojennej, w poezji dominowało poczucie nietrwałości zycia, co również wyrażało się w pieśniach i opowieściach wojennych – Heike- monogatari (XIII w). W tym samym okresie powstały: teatr no i farsa kyogen. W okresie literatury mieszczańskiej (XVII w – 1868 r) upowszechniły się utwory pisane prozą o treści przygodowej, fantastycznej, humorystycznej, obyczajowej i erotycznej. Największymi autorami tamtego okresu byli: Ihara Saikaku, Ueda Akinari, Shiketei Samba, Rozwinęła się forma wiersza haiku i poezja satyryczna. Powstał teatr kabuki i joruri. Spisywano i rozwijano dzieła filozoficzne, filologiczne i historyczne. Po 1868 roku przeważała literatura ukształtowana pod wpływem literatury europejskiej – po licznych przekładach utworów W. Szekspira, W. Scotta i innych. Koniec XIX wieku to nowe formy poezji Shintaishisho oraz prozy realistycznej. Zaczyna rozwijać się prasa , w literaturze dominuje naturalizm, estetyzm i symbolizm.





Sztuka

Sztuka japońska rozwija się od VI wieku pod wpływem sztuki chińskiej a od XIX wieku pod wpływem europejskim, przy czym zachowuje cechy indywidualne odróżniające ją w kulturze Dalekiego Wschodu. Naczynia gliniane ozdobione motywem sznura wytwarzano już w X stuleciu przed naszą erą w epoce Yayoi (III w pne – III w ne) znano koło garncarskie a ceramika oznaczała się wysokim poziomem technicznym i artystycznym. Wraz z przyjęciem budyzmu i kultury chińskiej
( VI w) rozkwitła sztuka sakralna, tkactwo jedwabiu i metaloplastyka.
W architekturze pierwotne formy powstały na początku naszego wieku i były to świątynie shintoistyczne miya. Od VI wieku powstają buddyjskie, wielopawilonowe świątynie . Najstarszym zabytkiem jest klasztor Horyuji. W wiekach IX –X wykształcił się rodzimy styl domów mieszkalnych arystokracji shinden- zukuri. Około XV wieku powstają pierwsze rezydencje możnych w stylu shoin – zukuri o prostej i lekkiej konstrukcji ( przesuwane ścianki , podłogi kryte matami, nisze, gabinet). Pierwsze budowle wznoszono częściowo z kamienia- zamki obronne shiro ( XV – XVII wiek). Po 1868 roku w architekturze Japonia przyjęła techniki i style europejskie , przy czym nadal przeważały lekkie drewniane domy parterowe.
Rzeźba japońska swoje początki ma w I wieku ne były to figury grobowe heniwa. W VI wieku rozwija się rzeźba drewniana, posagi z brązu, kamienia oraz typowe dla sztuki japońskiej posągi z laki i polichromowanego drewna przedstawiające Buddów i bodhisattwów. Od XIV wieku zaczęło wzrastać znaczenie plastyki świeckiej: maski teatralne, rzeźby. Od XX wieku główną rolę odgrywają style i techniki europejskie.
Najstarsze rysunki zachowane na ścianach grobowców, naczyniach glinianych oraz lustrach z brązu pochodzą z II wieku naszej ery. W VIII wieku zaczęto malować na parawanach a w IX wieku rozkwitło rodzime malarstwo o tematyce historycznej i obyczajowej zwanej yamato-e. Powstały zwoje przedstawiające sceny batalistyczne, pejzaże oraz ilustracje poczytnych opowieści. W XIV wieku przyjęto z Chin technikę malowania czarnym tuszem sumi-e. W następnych wiekach zaczęła dominować kolorystyka szkoły Tosa, Kano i Koetsu. W XVIII wieku powstały realistyczne pejzaże malowane przez literatów ( Yosa Buson). Pod koniec epoki izolacjonizmu rozkwitła sztuka barwnego drzeworytu. Koniec XIX wieku to dominacja sztuki europejskiej ze wszystkimi jej stylami.
Japońska ceramika, tkactwo i metaloplastyka rozwijają się w dużej mierze dzięki rzemieślnikom z Chin i Korei. Wśród najstarszych zbytków znajdujemy lustra z brązu, przedmioty kultu i domowego użytku, miecze katana, zbroje oraz wyroby z laki. Słynne do dziś ośrodki produkcji ceramicznej powstały w XIII wieku w Seto. Do rozkwitu ceramiki przyczyniła się sztuka picia herbaty cha-no yu. Obecnie w sztuce japońskiej rozwijają się dwa główne nurty: wzorowany na europejskiej sztuce oraz rodzimy- tradycyjny i nowatorski.


Muzyka
We współczesnej muzyce japońskiej można wyróżnić nurt tradycyjnej muzyki dworskiej i kultowej oraz muzyki nowej nawiązującej do kierunków w muzyce europejskiej i amerykańskiej. W dawnej muzyce japońskiej widoczne są wpływy muzyki koreańskiej – VII wiek tzw. muzyka prawa koma- gaku oraz chińskiej i południowoazjatyckiej tzw muzyka lewa VII-X wiek. Muzyka ta zawiera cechy charakterystyczne dla muzyki azjatyckiej. Tradycyjne instrumenty to: muszle, dzwony brązowe, flety, obój hichiriki, organki sho, bębny, cytra i lutnia. W XII i XIII wieku nastąpiła reforma muzyki buddyjskiej a w XIII wieku powstał teatr no ( połączenie muzyki, pantomimy i słowa). Na przełomie XVI i XVII wieku do Japonii dotarły wpływy muzyki hiszpańskiej i portugalskiej. W muzyce świeckiej tego czasu dominowały gatunki kameralne. Oddziaływanie europejskiej i amerykańskiej kultury muzycznej wzmogło się na przełomie XIX i XX wieku. W Tokio w 1887 roku powstała Cesarska Akademia Muzyki oraz zaczynają działać coraz liczniejsze orkiestry symfoniczne.

Teatr
Teatr japoński tak jak w większości krajów wywodzi się z tańców ludowych i sakralnych. W teatrze japońskim widoczne są wpływy chińskie i indyjskie. Tak jak wspomniałem w XII wieku wykształcił się teatr no dominujący do XVI wieku a od XVII przeznaczony wyłącznie dla arystokracji. Przedstawienia teatru no odbywały się na scenie osłoniętej dachem a stałym elementem dekoracyjnym był rysunek sosny w głębi sceny. Aktorzy grali w maskach i perukach stosowali syboliczne gesty i ruchy. Treść utworów zaczerpnięta jest z literatury dworskiej i legend. W XVII wieku powstał teatr kabuki ( z połączenia tańców i scenek rodzajowych) oraz teatr lalek joruri. W teatrze joruri opowieści śpiewane są ilustrowane grą lalek na specjalnie skonstruowanej scenie. Każdą lalkę o wysokości około 1 metra poruszał animator i dwóch asystentów. Dialogi dramatu, partie opisowe oraz liryczne wygłasza kantor – narrator. Od końca XIX wieku współistnieją w teatrze japońskie formy klasyczne oraz nowe rodzaje widowisk np. melodramat shimpa wywodzący się z kabuki, teatr shingeki, powstały na początku XX wieku – wzorowany na teatrze europejskim, widowiska muzyczne i rewiowe. W klasycznych formach teatru japońskiego nie występowały kobiety.

Kultura Chin i Japonii tak bardzo inna od kultury europejskiej, ma ogromny wkład w dziedzictwo światowe. Dziś kiedy świat zdąża do globalizacji odrębność kulturowa pozwala zachować narodową tożsamość, jednocześnie ludzie z innych obszarów świata mają możliwość zapoznać się i docenić osiągnięcia innych ludzi.