Czym dla wybranych bohaterów "Lalki" Bolesława Prusa są miłość i małżeństwo.

Bohaterowie “Lalki” są ludźmi w różnym wieku i o różnym statusie społecznym więc ich podejście do życia jest zróżnicowane. Dotyczy to także spraw małżeństwa i miłości. Prezentowane poglądy można podzielić na dwa zasadnicze rodzaje: romantyczne i pragmatyczne. Poglądy romantyczne zakładają istnienie miłości głębokiej, prawdziwej, idealnej, niezależnej od statusu społecznego, nazwiska i majątku. Spełnieniem i ukoronowaniem takiej miłości miało być szczęśliwe małżeństwo.
Pragmatyzm w odniesieniu do spraw małżeńskich przejawiał sie niewiarą w prawdziwą miłość i traktowaniem małżeństwa jako kontraktu, który powinien być oparty głównie na zgodności “urodzenia i majątku”.
Poglądy na miłość i małżeństwo nieraz zmieniały się z biegiem czasu pod wpływem różnych sytuacji życiowych. Przykładem takiej przemiany jest doktor Szuman. Jego prawdziwą miłością była narzeczona, która zmarła przed ślubem, co doprowadziło go do próby samobójczej, a z wiekiem uczyniło z niego człowieka cynicznego, trywializującego uczucia, który określał miłość jako instynkt przetrwania gatunku. Małżeństwo uważa za “głupstwo”, oraz jako lekarstwo na nieszczęśliwe zakochanie.
Wokulski natomiast w młodości ożenił sie z rozsądku, i dopiero jako wdowiec w średnim wieku odkrył miłość romantyczną. Wtedy też uwierzył, że małżeństwo może być ukoronowaniem miłości. Taka przemiana jest mniej typowa od tej którą przeszedł Szuman.
Postacią nietypową jest również panna Izabela. Mimo że jest młodą cały jej romantyzm sprowadza się do cichych westchnień pod adresem marmurowego Apollina, który co jakiś czas nabiera wyidealizowanych rysów znajomych jej mężczyzn. Poza tym, co wydaje się dosyć dziwne, zgadza się ze zdaniem starszych matron jakoby małżeństwo polegało na odpowiednim doborze nazwisk i majątków, a miłość prawdziwa pojawiała się dopiero po ślubie. Nie była to wprawdzie miłość naprawdę piękna i silna, ale wystarczająca aby “żona umiała pięknie prezentować się w domu, a mąż z powagą asystować jej w świecie”.
Do nurtu pragmatycznego zalicza się także Starski - człowiek młody, ale pozbawiony romantyzmu, nastawiony na używanie życia. Teoretycznie wierzy w idealną miłość ale rodzącą się na bazie odpowiedniej sytuacji materialnej. O małżeństwie mówi jako o kontrakcie, wydarzeniu mającym znaczenie przedewszystkim w świecie interesów, dlatego też sam nie zamierzał się ożenić.
Warto zastanowić się czy różnica w podejściu do spraw miłości i małżeństwa uniemożliwiła związek Izabeli z Wokulskim. Wiadomo, ze szczęśliwe pary nie muszą być we wszystkim zgodne, nawet w stosunku do własnych uczuć. Można wyobrazić sobie udany związek zakochanej dziewczyny z pragmatycznym, dojrzałym mężczyzną. Tu jednak było inaczej. To ona nie umiała prawdziwie kochać, a on spojrzeć racjonalnie na swoją sytuację i dlatego ich historia nie miała szczęśliwego zakończenia.
Ujmując ogólnie poglądy wymienionych bohaterów dochodzimy do wniosku, że ani miłość ani małżeństwo nie dają człowiekowi szczęścia. Prawdziwa miłość zwykle jest niespełniona, zazwyczaj z różnych względów małżeństwo jest niemożliwe i staje się ona dla zakochanego jedynie cierpieniem. Małżeńtwo natomiast zwykle niewiele ma wspólnego z miłoscią, więc tym samym nie może być szczęśliwe.