Polacy na frontach II wojny światowej.

Dnia 1 września 1939 r. o godzinie 445, hitlerowskie Niemcy zaatakowały Polskę, dając tym samym początek największej i najbardziej wyniszczającej wojnie w dziejach ludzkości – II wojnie światowej. Żadne z państw, zarówno tych biorących udział w wojnie, jak i neutralnych nie uzyskało korzyści z walki, wręcz przeciwnie straty materialne, kulturowe, moralne oraz ofiary ludzkie światowych mocarstw, jakie wyniknęły w latach 1939-1945, są niewspółmierne z tymi planowanymi. Niewątpliwie Polska, narażona na bezpośredni kontakt z agresorem i zaatakowana jako pierwsza, jest państwem, które poniosło największe szkody. Mimo bohaterskiej i godnej naśladowania postawy polskich żołnierzy, Rzeczpospolita, po ataku ZSRR została zmuszona do złożenia broni 5 października 1939 r., osaczona przez wojska niemieckie i rosyjskie. Ostatnią jednostką, która prowadziła jeszcze działania wojenne – aż do czerwca 1940 r. był oddział kawalerii dowodzony przez mjr Henryka Dobrzańskiego. Pomimo faktu zakończenia się wojny obronnej Polski przegraną i znalezienia się kraju pod okupacją, wojsko Rzeczpospolitej, jako naród bez niepodległego państwa brało aktywny udział na frontach II wojny światowej, niejednokrotnie przyczyniając się do zwycięstw oddziałów alianckich.

Walki na zachodzie i północy Europy
Po klęsce wrześniowej 1939 wielu polskich żołnierzy przedostało się na zachód Europy, gdzie rozpoczęto formowanie oddziałów Rzeczpospolitej, najpierw we Francji, następnie w Wielkiej Brytanii. Pierwsze polskie oddziały we Francji utworzono w listopadzie 1939 r. spośród Polaków przebywających we Francji, Belgii, Holandii i Wielkiej Brytanii. Na mocy polsko - francuskiej umowy od stycznia 1940 r. ze zmobilizowanych ochotników zaczęto formować jednostki wojsk lądowych, lotnictwa i marynarki wojennej, działające w składzie armii francuskiej.
I tak, w Coetguidan powstała Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich (SBSP), która brała udział w bitwie o Narwik (8 - 30.05.1940 r.) w Norwegii pod dowództwem gen. Zygmunta Szyszko-Bohusza. W starciach wzięła także udział polska marynarka wojenna. Pod Narwikiem odznaczyły się niszczyciele "Grom" i " Błyskawica" ostrzeliwując lądowe pozycje nieprzyjaciela. Natomiast w Parthenay została sformowana II Dywizja Strzelców Pieszych (2 DSP), a w Coetguidan X Brygada Kawalerii Pancernej (10 BK Panc.) i I Dywizja Grenadierów (10 Gr.). Oprócz tego na froncie zachodnim, po wylądowaniu aliantów we Francji, walczyła od końca lipca I Dywizja Pancerna pod dowództwem generała Maczka. Odegrała ona ważną rolę w bitwie pod Falaise, a następnie ścigała nieprzyjaciela ku granicy belgijskiej. Na dalszym swym szlaku bojowym walczyła pod Ypres, Thielt, Axel, brała udział w zdobywaniu Gandawy, 29 października wyzwoliła Bredę, stolicę holenderskiego Brabantu, a wreszcie zdobyła ufortyfikowany rejon przy ujściu Mozy. W kwietniu 1945 roku I Dywizja Pancerna wkroczyła na ziemie niemieckie pomiędzy Ems i Wezerą. Po sforsowaniu rzeki Ledy uderzyła w kierunku na wielki port wojenny i główną bazę niemieckiej floty podwodnej - Wilhelmshaven. Jednakże do szturmu już nie doszło. W wyniku kapitulacji niemieckiej czołgi polskie weszły 6 maja do miasta bez walki.
W bitwie pod Arnhem 17 - 26.09.1944 r. udział brała I Samodzielna Brygada Spadochronowa (SBSpad.), pod kryptonimem Market - Garden, sformowana w Wielkiej Brytanii. Polscy lotnicy odegrali poważną rolę w bitwie powietrznej o Wielką Brytanię, powodując ponad 10% wszystkich niemieckich strat. Początkowo wchodzili oni w skład dywizjonów angielskich, lecz po odniesieniu pierwszych błyskotliwych sukcesów utworzono polskie formacje bojowe. W sierpniu 1940 weszły dywizjony myśliwskie 303 i 302. Największy sukces odniosły polskie dywizjony w dniu 15 września, który uważany jest za przełomowy dla całej bitwy o Anglię. Nasi piloci zestrzelili wtedy 26 samolotów niemieckich ( dywizjon 303 - 15 samolotów, dywizjon 302 - 8, a Polacy z jednostek angielskich - 3). W Anglii znajdowała się również polska flota oraz szereg formacji, z których przede wszystkim należy wymienić I Dywizję Pancerną sformowaną w 1943 roku. Podstawę polskiej marynarki wojennej stanowiły 3 niszczyciele: Grom, Burza i Błyskawica, które zostały skierowane do Anglii bezpośrednio przed wojną, oraz 2 okręty podwodne, wysłane na front zachodni nieco później. Niektóre z tych jednostek uczestniczyły w kampanii norweskiej. Okręty pod polską banderą odniosły wiele sukcesów w bitwie o Atlantyk oraz w walkach na Morzu Śródziemnym i Północnym. Brały udział w zatopieniu pancernika Bismarck w 1941 r., ochronie konwojów (m.in. w rejonie M. Śródziemnego, Afryki, USA, Islandii i ZSRR), zwalczaniu niemieckich okrętów podwodnych, patrolowaniu kanału La Manche i w szeregu operacji desantowych. W czasie II wojny światowej polscy lotnicy brali udział nie tylko w obronie Wielkiej Brytanii w 1940 r., ale także walczyli w Polsce, Francji, w krajach Beneluksu oraz w Afryce.

Walki w Afryce
W kampanii egipsko - libijskiej walczyła w oblężonym Tobruku i pod El - Ghazelą Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, sformowana jeszcze w początkach 1940 r. w Syrii z żołnierzy i ochotników polskich przedzierających się przez Bałkany na Bliski Wschód. Jednostka ta liczyła około 4.000 żołnierzy i oficerów, zorganizowanych w trzy bataliony piechoty i jeden pułk artylerii. Do oblężonego przez wojska niemieckie Tobruku Brygada Karpacka przybyła drogą morską. Od razu weszła do akcji, przejmując pozycje i zadania australijskiej XVIII Brygady Piechoty i Pułku Kawalerii Hinduskiej. Oprócz odpierania szturmów częstym elementem stały się nocne patrole nękające przeciwnika. Podczas tych patroli Polacy zdobywali nie tylko cenne informacje, ale także jeńców. Niemcy nazywali naszych żołnierzy "szczurami tobruku". Broniąca Tobruku w 1941 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich stanowiła wówczas jedyną dużą jednostkę działającą na lądzie. Polska jednostka brała udział w walkach do 10 grudnia. Wówczas to ofensywa Brytyjska wyzwoliła Tobruk.

Walki w Europie południowej
W kampanii włoskiej udział wziął II Korpus Polski, który w maju 1944 r. stoczył bitwę o wzgórze Monte Cassino pod wodzą gen. Andersowa. Pierwsze natarcie w nocy z 11/12 maja 1944 r. zakończyło się fiaskiem. Dopiero druga akcja korpusu z 16/17 maja została uwieńczona przełamaniem obrony Niemców – 18 maja 1944 r., co było nie lada wyczynem i otworzyło armiom alianckim drogę do Rzymu. Biorący udział w tej kampanii II Korpus liczył początkowo dwie dywizje piechoty, brygadę pancerną, samodzielną grupę artylerii i kilka mniejszych jednostek. Jednakże jego stan osobowy stale się powiększał, zasilany w znacznej mierze Polakami zbiegłymi z armii niemieckiej, do której byli wcielani przymusowo. Przy pierwszej okazji przechodzili oni na stronę aliancką, dzięki czemu II Korpus nie tylko uzupełniał straty, ale znacznie się rozbudował, w czego rezultacie, pod koniec kampanii liczył 100.000 osób.

Walki w ZSRR i na wschodzie Europy
Na wschodzie Europy, czyli w ZSRR w skutek podpisania układu Sikorski - Majski powstała możliwość utworzenia wojska polskiego na terytorium państwa rosyjskiego. Na terenie ZSRR w 1943 r. powołano I Warszawską Dywizję Piechoty imieniem Tadeusza Kościuszki (1 DP) i I Korpus Polskich Sił Zbrojnych (I KP) w Sielcach. Przeszli oni chrzest bojowy w bitwie pod Lenino (12 - 13.09.1943 r.). Koło Kijowa do I DP i I KP przyłączyły się inne organizacje wojskowe powstałe w mieście Sumy, były to III Dywizja Piechoty (3 DP) oraz I Armia Wojska Polskiego (1 AWP). W Żytomierzu poza ziemiami polskimi wszystkie organizacje wojska polskiego powstałe w Sielcach jak i w Sumy uległy koncentracji w I AWP. U boku Armii Czerwonej dotarła ona do ziem polskich. W II połowie 1944 r. sformowano dodatkowo II Armię Wojska Polskiego, I Korpus Pancerny oraz kilkanaście jednostek Odwodu Naczelnego Dowództwa. Pod koniec wojny armie Wojska Polskiego brały udział w ofensywie sowieckiej. W styczniu I Armia dowodzona przez generała Stanisława Popławskiego sforsowała Wisłę, a następnego dnia współdziałając z oddziałami radzieckimi wyzwoliła Warszawę. W Polsce południowej wojska I Frontu Ukraińskiego marszałka Iwana Koniewa po zdobyciu Częstochowy podjęły wielki manewr, zmierzający do zniszczenia sił niemieckich pozostałych na południowy wschód od tego miasta. Dnia 18 stycznia Kraków był wolny. W końcu marca wojska I Frontu Białoruskiego z udziałem polskiej I Brygady Pancernej imienia Bohaterów Westerplatte wyzwoliły Gdynię i Gdańsk.

Walki w Polsce
Spośród walk stoczonych pomiędzy 1.09.1939 r., a 5.10.1939 r. do najważniejszych należały: graniczna (tj. Korpusu Ochrony Pogranicza pod wodzą gen. W. Orlika – Ruckermana), nad Bzurą (armie Pomorze i Poznań pod dowództwem T. Kutrzeby), pod Kockiem (oddziały Polesie – F. Kleeberg), a także obrona Westerplatte, Gdyni, Helu, Warszawy, Kępy Oksywskiej i Modlina. W końcowej fazie tych walk niektóre z jednostek przekształciły się w partyzantkę (pierwszą w Europie – Hubalczycy). Znaczną rolę w wyzwoleniu ziem polskich spod okupacji nazistowskiej odegrał polski ruch oporu, podzielony na zwalczające się wzajemnie AL i AK. Brak jedności w szeregach walczących miał określone skutki w powojennej historii Polski, która nie stała się państwem całkowicie suwerennym. W tymże ruchu dużą rolę miały akcje odwetowe i zamachy zbrojne, których ofiarami byli funkcjonariusze niemieckiego terroru. Dywersja uderzała m.in. na: lokale i instytucje niemieckie, restauracje, drukarnie faszystowskie. Godna uwagi była akcja przeprowadzona w rocznicę kapitulacji Warszawy na liniach kolejowych węzła stolicy. Z działalności AK niewątpliwie należy wymienić: akcję Wieniec, tj. równoczesne przerwanie torów kolejowych wokół Warszawy, odbicie więźniów pod Arsenałem warszawskim oraz głośny zamach na dowódcę SS i policji w Warszawie Franza Kutscherę. W I połowie 1944 r. na Lubelszczyźnie rozgorzała wojna partyzancka, wielkim wystąpieniem Polaków było również powstanie warszawskie. Po klęsce niemieckiej pod Stalingradem i licznych sukcesach aliantów na froncie zachodnim działania partyzanckie coraz bardziej się nasilały, realizowano przede wszystkim tzw. bitwę o szyny (niszczenie torów, mostów), rozwinęła się działalność AK w ramach akcji Burza, zakładającej uderzanie na odziały niemieckie w momencie załamywania się frontu i ich odwrotu.
W rejonie Pomorza, czyli na północy Polski, I Armia Wojska Polskiego 10 lutego 1945 r. przełamała niemiecką obronę twierdzy na Wale Pomorskim, przygotowaną przez hitlerowców z myślą o ubezpieczeniu koncentracji przeciw RP i osłonięciu Berlina. Następnie jej lewe skrzydło uderzyło na Kamień Pomorski, tym samym odcinając Niemcom korytarz ewakuacyjny przez wyspę Wolin. Główne siły I Armii podeszły natomiast pod Kołobrzeg, gdzie współdziałając z formacjami radzieckimi opanowały port i miasto. Pod koniec marca oddziały I Frontu Białoruskiego z udziałem polskiej I Brygady Pancernej wyzwoliły Gdynię i Gdańsk.

Walki w Rzeszy Niemieckiej
Działająca na północ od Berlina I Armia posuwając się przez Brandenburgię udaremniła próbę odblokowania stolicy Rzeszy. Brała także udział w bezpośrednim szturmie na Berlin, razem z powstałą na ziemiach polskich, w Warszawie i Rzeszowie II Armią Wojska Polskiego (2 AWP), walczącą na froncie wschodnim. Ogółem w operacji berlińskiej uczestniczyło około 200 tys. żołnierzy, 508 czołgów i 320 polskich samolotów. Główne siły I Armii osiągnęły w maju Łabę, nad którą nawiązały styczność z wojskami amerykańskimi. Symbolem działań wojsk polskich była polska flaga wywieszona na Bramie Brandenburskiej w Berlinie przez żołnierzy Dywizji Kościuszkowskiej. Jednostki polskie współdziałały także w wyzwoleniu Czechosłowacji.

Pod koniec II wojny światowej regularne polskie siły liczyły blisko 600.000 żołnierzy, z czego około 400.000 walczyło w kraju, zaś około 200.000 wchodziło w skład Wojska Polskiego znajdującego się na emigracji. Zarówno siły walczące na różnych frontach przeciwko agresorowi, jak i te działające w podziemiu w dużym stopniu przyczyniły się do zwycięstwa państw alianckich nad Hitlerem. Jako Polacy możemy być dumni z bohaterstwa i patriotyzmu naszych rodaków, którym zawdzięczamy niepodległość kraju i swoją wolność.