Możliwość kształcenia i rozwoju zawodowego młodzieży po wstapieniu Polski do Unii Europejskiej.
MOŻLIWOŚĆ KSZTAŁCENIA I ROZWOJU ZAWODOWEGO MŁODZIEŻY PO WSTĄPIENIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ
Sukces integracji europejskiej zależeć będzie w dużej mierze od powodzenia wychowania nowej generacji Europejczyków w duchu wspólnoty, współpracy
i poszanowania odmienności.
Wszystko wskazuje na to, że po wejściu Polski w struktury Unii Europejskiej najwięcej zyskamy w dziedzinie edukacji.
Edukacja europejska służy kilku celom:
1. Wzajemnemu poznawaniu się Europejczyków;
2. Wypracowaniu wspólnego kanonu ogólnego wykształcenia europejskiego, dzięki któremu wspólna Europa stanie się faktem kulturowym i świadomościowym;
3. Uzgodnienie treści kształcenia, programów i kryteriów oceny wyników po to, aby umożliwić Europejczykom swobodne funkcjonowanie w skali ogólnoeuropejskiej, zmianę miejsca kształcenia i pracy w poszukiwaniu nowych możliwości.
Niemniej jednak edukacja europejska jest jedną z dziedzin życia nie podlegających w Unii Europejskiej unifikacji, wspólnota nie stworzyła i nigdy nie stworzy jednolitego systemu edukacji pozostawiając tą sferę do wyłącznej dyspozycji i kompetencji państw członkowskich.
Zgodnie z postanowieniami artykułów 126, 127 i 308 Traktatu z Maastricht polityka edukacyjna Unii Europejskiej sprowadza się do :
- upowszechnienia wśród młodzieży poczucia integracji europejskiej
- nauczania języków państw członkowskich
- popierania wymiany studentów i nauczycieli
- rozwiązania problemu uznawania dyplomów i okresów studiów.
PROGRAMY EDUKACYJNE
Wspomniane cele realizowane są poprzez programy edukacyjne Unii Europejskiej. Ich celem jest tworzenie poprzez edukację „Europy bez granic i barier”.
Do programów tych należą: Socrates, Leonardo da Vinci i Młodzież.
Socrates – jest to największy program współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji , którego nadrzędnym celem jest poprawa jakości edukacji we wszystkich krajach europejskich poprzez:
- rozwój współpracy międzynarodowej i mobilności w całym obszarze edukacji
- wzmocnienie wymiaru europejskiego edukacji;
- poprawę znajomości języków europejskich
- wprowadzenie innowacji do systemów edukacyjnych.
Program składa się z kilku podstawowych komponentów
COMENIUS (edukacja szkolna)
ERASMUS (szkolnictwo wyższe)
GRUNDTVIG (kształcenie dorosłych)
MINERVA (kształcenie otwarte i na odległość)
LINGUA (języki obce)
ARION (wizyty studyjne)
EURYDYCE (Europejska Sieć Informacji o Edukacji)
Leonardo da Vinci – głównym celem programu jest poprawa systemów jakości kształcenia i szkolenia zawodowego; to drugi co do wielkości (po SOCRATESIE) program edukacyjno-młodzieżowy. Program stwarza ramy dla współpracy międzynarodowej w zakresie podnoszenia jakości, stymulowania innowacyjności oraz promowania wymiaru europejskiego w systemach kształcenia i szkolenia zawodowego.
Cele programu:
1. doskonaleniu systemów wstępnego kształcenia i szkolenia zawodowego na każdym poziomie, umożliwiającego dostosowanie i przekwalifikowanie zgodnie
z wymogami rynku pracy;
2. poprawie jakości i dostępności ustawicznego kształcenia i szkolenia zawodowego umożliwiającego zdobywanie umiejętności oraz kwalifikacji przez całe życie;
3. promowaniu i poszerzaniu zakresu innowacji w procesie kształcenia zawodowego oraz rozwoju konkurencyjności i kształtowaniu przedsiębiorczości.
Jakie projekty finansuje?
1. Wymiany i staże. Można uzyskać dofinansowanie staży dla uczniów, studentów, młodych pracowników i absolwentów oraz dofinansowanie wymian dla nauczycieli
i szkoleniowców, doradców zawodowych, kierowników działów kadr, organizatorów szkoleń oraz nauczycieli i lektorów języków obcych.
2. Projekty pilotażowe. Projekty pilotażowe mają na celu stymulowanie procesu innowacji oraz poprawę jakości kształcenia, szkolenia oraz poradnictwa zawodowego. Ich zadaniem jest stworzenie konkretnych produktów, opartych, tam gdzie jest to możliwe, na wykorzystaniu nowych technologii informatycznych
i komunikacyjnych.
3. Projekty językowe. Celem jest promowanie znajomości języków obcych oraz znajomości kultur krajów europejskich. Obejmują one zarówno rozwój metodyki nauczania i oceniania postępów w nabywaniu kompetencji językowych, jak
i procedury badania potrzeb językowych. Promuje się projekty, które dotyczą mniej popularnych języków europejskich.
4. Międzynarodowe sieci instytucji. Program Leonardo da Vinci wspiera tworzenie międzynarodowych sieci instytucji, stanowiących infrastrukturę upowszechniania wiedzy i doświadczeń na poziomie europejskim.
5. Badania i analizy. W tej kategorii Program oferuje dofinansowanie opracowań badawczych i analitycznych - badania sondażowe, analizy, tworzenie i aktualizacja zbiorów danych porównawczych, obserwacja i upowszechnianie najlepszych praktyk oraz szeroko rozumiana wymiana informacji.
6. Akcje wspólne. Akcje wspólne zapewniają możliwość realizacji działań objętych przez kilka programów unijnych: Sokrates (kształcenie), Leonardo da Vinci (kształcenie i szkolenie zawodowe) oraz Młodzież w celu poszerzenia zakresu współdziałania między tymi programami.
Młodzież – zajmuje się pozaszkolną, nieformalną edukacją młodych ludzi.
W ramach programu można się starać o uzyskanie dofinansowania na działalność pozaszkolną, nie związana z nauczaniem szkolnym czy akademickim.
Głównym celem tego programu jest uczenie i promowanie aktywności młodych ludzi, stworzenie im możliwości realizacji własnych ambicji, pragnień, a przez to zachęcanie do aktywniejszego udziału w życiu społecznym Unii europejskiej
i własnego kraju.
Chodzi o ograniczenie takich zjawisk jak ksenofobia, rasizm, nietolerancja.
Program podzielony został na akcje:
- Młodzież dla europy – wymiana młodzieżowa
- Wolontariat europejski
- Inicjatywy młodzieżowe – wspiera przedsiębiorczość i kreatywność młodzieży
- Wspólne działania – łączy uzupełniające się wzajemnie programy Socrates i Lonardo
- Działania wspierające – pomoc w przygotowaniu i realizacji projektów w ramach programu młodzież.
UZNAWANIE WYKSZTAŁCENIA I KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH
Nieodłącznym elementem kształcenia i zdobywania doświadczenia w UE jest uznawanie wykształcenia i kwalifikacji zawodowych w Zjednoczonej Europie. Zróżnicowanie systemów kształcenia zmusiło państwa członkowskie do stworzenie wspólnego systemu uznawania kwalifikacji zawodowych. O ile przy uznawaniu dyplomów w celu kontynuacji nauki nie ma większych problemów, o tyle w momencie uznawania nabytych kwalifikacji zawodowych pojawiają się komplikacje.
Ogólnych systemów uznawania kwalifikacji zawodowych dotyczą dwie dyrektywy:
89/48/EWG – dotycząca ogólnego systemu uznawania dyplomów szkół wyższych, przyznanych na zakończenie przynajmniej trzyletniego kształcenia i doskonalenia zawodowego
92/51/EWG – w sprawie drugiego ogólnego systemu uznawania kształcenia
i szkolenia zawodowego.
Zgodnie z nimi obywatele każdego z Państw Członkowskich mogą wykonywać swój zawód na terytorium innego państwa unijnego, pod warunkiem, że maja do tego niezbędne kwalifikacje.
Istnieją dwa systemy uznawania kwalifikacji zawodowych w Unii Europejskiej.
Pierwszy – nazywany sektorowym – dotyczy kwalifikacji zawodowych uzyskanych na potrzeby wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki, położnej, dentysty, weterynarza, pewnych czynności w zawodzie farmaceuty, architekta i prawnika. System ten oparty jest na koordynacji systemów kształcenia w wyżej wymienionych zawodach obowiązujących w Państwach Członkowskich. Dyplom nabyty w innym państwie członkowskim jest ekwiwalentny do dyplomów wydawanych w Państwie przyjmującym dla danego zawodu i na tej podstawie posiadacz dyplomu może być dopuszczony do wykonywania zawodu.
Drugi – tzw. ogólny system uznawania kwalifikacji zawodowych – jest skomplikowany. Dotyczy on bowiem wszystkich pozostałych zawodów ( 130), których wykonywanie zależne jest od posiadania kwalifikacji na poziomie średnim lub wyższym. Państwa członkowskie uprawnione są do wprowadzania w ograniczonym zakresie zasada kwalifikacji nabytych w innym państwie członkowskim. Ograniczenie to sprowadzone jest do wyboru jednej z dwóch form :
a) stażu adaptacyjnego – czasu (różnego w poszczególnych państwach), w którym obywatel innego państwa członkowskiego może podjąć działalność zawodową, ale tylko pod nadzorem upoważnionego podmiotu państwa przyjmującego;
b) egzaminu kwalifikacyjnego – egzamin odbywa się w języku państwa przyjmującego i zasadniczo powinien obejmować te elementy kształcenia, które są wymagane w państwie przyjmującym, a nie były przedmiotem kształcenia
w państwie uzyskania kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy. Egzamin nie powinien dublować tych egzaminów, które wnioskodawca złożył w państwie nabycia kwalifikacji.
Wyjątek stanowią zawody związane z kształceniem w zakresie systemu prawnego państwa przyjmującego ( w tym wypadku to państwo decyduje o wyborze formy weryfikacji kwalifikacji zawodowych).
Zarówno w ogólnym, jak i sektorowym systemie uznawania kwalifikacji obowiązującym na terenie Unii Europejskiej, mogą uczestniczyć jedynie kraje członkowskie.
Po wstąpieniu w struktury zjednoczonej Europy Polska, na równi z innymi państwami członkowskimi, będzie uczestniczyła w tym systemie. Do tego czasu pozostaje nam indywidualne ubieganie się o uznanie swoich kwalifikacji zawodowych i dyplomów.
Informacji dotyczących uznawania polskich dyplomów za granicą udziela Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej w Warszawie. Ośrodek ten podlega pod Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu.
Do dnia akcesji uznawanie dyplomów do celów akademickich odbywa się na podstawie umów bilateralnych pomiędzy krajami – dotychczas dwa państwa członkowskie podpisały z Polską takie umowy: Austria i Niemcy oraz na podstawie inicjatyw europejskich, które przyczyniają się do uproszczenia i ułatwienia uznawania wykształcenia dla celów akademickich. Należą do nich:
· Konwencja o uznaniu kwalifikacji związanych z uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie Europy, podpisana w Lizbonie w kwietniu 1997 między innymi przez Polskę
· Podpisana w czerwcu 1999 roku Wspólna Deklaracja Ministrów Edukacji, tzw. deklaracja Bolońska, której myślą przewodnią jest utworzenie wspólnej przestrzeni szkolnictwa wyższego.
W tym miejscu należy dodać, że Polska od 1984 roku jest stroną Konwencji UNESCO o uznawaniu studiów, dyplomów wyższego wykształcenia i stopni naukowych w państwach regionu Europy. Konwencja ta nie była w praktyce szeroko wykorzystywana z uwagi na niewielką w tamtych czasach wymianę akademicką oraz ze względów politycznych.
Wymienione wyżej konwencje dają podstawy prawne do tego, aby absolwent polskiej uczelni wyższej mógł się ubiegać o uznanie dyplomu w innym państwie europejskim.
PRAWA STUDENTA
Po wejściu Polski do Unii Europejskiej polscy uczniowie i studenci będą mieli prawo do podejmowania nauki w każdym innym kraju UE, na takich samych warunkach, jak uczniowie i studenci danego kraju. (dyrektywa 93/96/EWG Rady Unii Europejskiej o swobodnym przemieszczaniu się uczniów i studentów).
Studenci, którzy zaczynają studia w innym kraju UE, maja prawa akademickie takie same jakie posiadają studenci miejscowi.
Do praw tych zalicza się prawo do stypendiów, akademika i innych uprawnień przyznanych studentom miejscowym (opieki medycznej, zniżki na transport). Stypendia, jakie student uzyskał w kraju pochodzenia za wyjątkiem stypendium socjalnego, obowiązują również w trakcie rozpoczęcia studiów w innym kraju UE. Wiąże się to z tym, że pobyt studenta nie może być obciążający dla systemu socjalnego państwa przyjmującego.
Studenci w trakcie pobytu w innym kraju mogą podejmować pracę bez uzyskiwania żadnego zezwolenia. W przypadku gdy ich pobyt w kraju UE przekracza trzy miesiące, studenci muszą wystąpić do najbliższego urzędu w kraju pobytu o wydanie zgody na pobyt na okres jednego roku. Procedurę taką należy powtarzać co roku.
Otrzymanie zgody na pobyt wiąże się z :
- oświadczeniem studenta o zdolności utrzymania się i pokrycia kosztów studiów
- posiadaniem ubezpieczenia zdrowotnego z kraju pochodzenia lub wykupionego
w kraju pobytu;
- przedstawieniem urzędowi decyzji uczelni o przyjęciu na studia na konkretny kierunek.
Uczenia ma prawo wymagać udokumentowanej znajomości języka kraju,
w którym student będzie odbywał studia. Może także przeprowadzić testy sprawdzające lub wprowadzić konieczność zdania egzaminów uzupełniających.
Na większości uczelni państw członkowskich nie obowiązują egzaminy wstępna na studia, a selekcja kandydatów odbywa się w oparciu o rożną zasady, przede wszystkim o wyniki uzyskane w szkole średniej oraz o wyniki rozmowy kwalifikacyjnej.
Istnieje możliwość rozpoczęcia studiów za granica lub zmiany uczelni już po rozpoczęciu roku akademickiego.
Uczelnie posiadają swobodę podjęcia decyzji o przyjęciu kandydata.
Aby ułatwić ocenę kwalifikacji uzyskanych podczas studiów oraz porównać okresy studiów w różnych krajach wprowadzono Europejski System Transferu Punktów Kredytowych , tzw. ESTP (obowiązuje lub jest wprowadzany na ponad 120 uczelniach w Polsce), który odzwierciedla czas pracy, jaki student włożył
w zaliczenie danego przedmiotu oraz suplement do dyplomu opisujący karierę studenta. Suplement taki stanowi opis kwalifikacji danej osoby, tego, co i w jakim zakresie studiowała, oraz ma za zadanie ułatwić znajdowanie pracy za granicą.
STAŻE
Możliwość zatrudnienia obywateli polskich w charakterze stażystów przewidują umowy międzynarodowe zawarte pomiędzy Polską a Niemcami, Francją, Belgią, Szwajcarią, Luksemburgiem oraz Hiszpanią. Umowa z Luksemburgiem nie została jeszcze notyfikowana, co czyni ją w praktyce „martwą”.
Celem zatrudnienia w charakterze stażysty jest podnoszenie i doskonalenie kwalifikacji zawodowych i językowych, poszerzenie perspektyw zawodowych, dzięki doświadczeniu zdobywanemu w pracy zarobkowej i pogłębienie znajomości kraju przyjmującego oraz zapoznanie się ze stosowanymi metodami pracy w drugim państwie. Stażyści są traktowani na równi z pracownikami – obywatelami państwa przyjmującego w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Każde państwo określa w umowach limity zatrudnienia stażystów, kształtują się ona następująco: Niemcy – 1000 osób, Francja – 1000 osób, Belgia – 250 osób, Szwajcaria – 150 osób, Luksemburg – 30 osób, Hiszpania – 50 osób
Wymagania stawiane kandydatom :
- określony wiek ( wg umów z Niemcami, Hiszpanią i Francją : 18 – 35 lat,
wg umów z Belgia, Szwajcaria Luksemburgiem: 18 –30 lat)
- odpowiednie wykształcenie udokumentowane świadectwami lub dyplomami
- dobra znajomość języka państwa przyjmującego.
I tak np. we Francji w celu poszerzenia perspektyw zawodowych oraz pogłębienia znajomości języka francuskiego co roku do Francji może wyjechać na staż 1000 obywateli polskich spełniających następujące wymagania:
- wiek od 18 do 35 lat;
- wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe
- znajomość języka francuskiego odpowiadająca wymaganiom niezbędnym dla wykonywania pracy oferowanej na terenie Francji. Staż trwa 1 rok i może być przedłużony do 1,5 roku.
Istnieją dwie możliwości wyjazdu na staże. Pierwsza z nich przewiduje, że sam zainteresowany nawiąże kontakt z zagranicznym pracodawcą. Drugi sposób uzyskania stażu, to nabór pracowników organizowany przez państwo, z którym polski rząd ma podpisana umowę.
Ponadto istnieje możliwość wyjazdu na staże absolwencki do większości instytucji unii europejskiej. Każda z instytucji prowadzi własna politykę przyjmowania stażystów i samodzielnie przeprowadza rekrutacje. Przeważnie staże są odpłatne, choć wynagrodzenie nie jest wysokie i wystarcza na pokrycie jedynie podstawowych kosztów utrzymania.
Staże w instytucjach europejskich stanowią jednak bezcenne doświadczenie przy staraniu się o przyszłą prace w instytucjach unijnych.
Każdego roku Komisja Europejska przyjmuje najwięcej stażystów, ponad 1200 absolwentów ma możliwość odbycia stażu w jednym z jej departamentów w Brukseli lub Luksemburgu.
Podstawowe wymagania dla kandydatów obejmują 3 aspekty:
- wymagania edukacyjne – posiadanie dyplomu ukończenia wyższej uczelni w momencie składania aplikacji
- limit wieku – 30 lat lub mniej w dniu ostatecznego terminu składania aplikacji
- wymagania językowe – bardzo dobra znajomość jednego z jezyków oficjalnych UE oraz średnia znajomość innego języka UE.
Staże w Komisji są płatne. Miesięczny grant wynosi 25 % wynagrodzenia podstawowego funkcjonariusza kategorii A – około 694 euro. Staże trwają 5 miesięcy. Rozpoczynają się 1 marca i 1 października każdego roku.
ZATRUDNIENIE
Polacy mogą podejmować pracę w dowolnym kraju Europy i świata.
Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu pozwala na to, pod warunkiem, że władze kraju w którym chcemy pracować wydadzą zgodę i zawarta zostanie umowa o pracę z pracodawcą zagranicznym.
Obecnie chcąc podjąć pracę w Unii Europejskiej, mamy do wyboru:
- pracę w kraju z którym Polska podpisała umowę dwustronną,
- samozatrudnienie;
- prace w kraju z którym Polska nie podpisała umowy dwustronnej.
Najprostszym sposobem zdobycia pracy za granicą jest skorzystanie z pierwszej
z wymienionych form. Polska posiada 13 porozumień i umów międzynarodowych umożliwiających polskim obywatelom legalnie pracować za granicą.
Pięć z nich to umowy z państwami UE: Niemcami, Francją, Belgią, Hiszpanią i Luksemburgiem. Ta ostatnia nie została jeszcze notyfikowana.
Formy pracy oferowane w ramach umów dwustronnych różnią się ze względu na kategorię zatrudnienia ( prace sezonowe, staże, umowy o dzieło na usługi), limit zatrudnienia, okres zatrudnienia i wymagania stawiane kandydatom, np. wiek, kwalifikacje, znajomość języka.
Samozatrudnienie to forma zatrudnienia, która pozwala pracować legalnie praktycznie w każdym kraju Unii Europejskiej. W tym przypadku trzeba się jednak wykazać przedsiębiorczością i zaradnością w celu uzyskania odpowiedniego pozwolenia.
Praca w krajach, z którymi Polska nie podpisała stosownych umów międzynarodowych, jest trudniejsza do zdobycia ze względu na długotrwałe procedury – zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika.
Poszukując pracy należy korzystać przede wszystkim z wojewódzkich urzędów pracy, które posiadają największą liczbę ofert pracy, gdyż dysponują ofertami przesyłanymi z zagranicy w ramach umów bilateralnych. Oczywiście można również samemu nawiązywać kontakty z pracodawcami zagranicznymi lub korzystać z usług agencji pośrednictwa pracy. W przypadku agencji oferta jest ograniczona. W 2001 roku dzięki pośrednictwu prywatnych agencji do pracy wyjechało 29 tys. osób, z tego 90 % do pracy na morzu – marynarze, rybacy, oficerowie.
Wśród studentów formą zatrudnienia, cieszącą się dużym powodzeniem, jest praca sezonowa. W Niemczech zatrudnienie polskich studentów jest nielimitowane
i corocznie w ten sposób prace wakacyjną znajduje około 5 tysięcy studentów.
Wymagania:
- znajomość języka niemieckiego: co najmniej dobra,
- status studenta studiów dziennych
- wiek : 18-30 lat
- zadeklarowanie co najmniej 8 tygodni pracy w okresie 3 miesięcy wakacji.
W Niemczech funkcjonuje także program praktyk wakacyjnych dla uczniów przedostatnich klas szkół gastronomicznych, hotelarskich i ekonomicznych. Co roku 10 do 20 uczniów przedostatnich klas dziesięciu wybranych szkół ma szansę wyjechać na praktyki uczniowskie do Niemiec. Otrzymują oni nieodpłatne zakwaterowanie, wyżywienie i kieszonkowe.
Jednym z najważniejszych celów państw europejskich jest prowadzenie polityki zatrudnienia mającej na celu walkę z bezrobociem, poprawę kwalifikacji siły roboczej oraz dostosowanie się do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy. Rynek pracy
w Unii Europejskiej, niezależnie od poziomu bezrobocia, wykazuje duży strukturalny niedobór popytu na pracę. W wyniku sytuacji demograficznej: starzenia się społeczeństwa i niskiego przyrostu naturalnego, niektóre państwa członkowskie poszukują i będą poszukiwały poza swoimi granicami pracowników w pewnych określonych zawodach lub sektorach. Choć Unia potrzebuje siły roboczej, jednocześnie obawia się zalewu chętnych do pracy z Polski, Czech czy Węgier.
Ograniczeń w dostępie Polaków do unijnego rynku pracy domagali się przede wszystkim nasi sąsiedzi – Niemcy i Austria. Ostatecznie w grudniu 2001 roku wynegocjowano skomplikowane zasady, które częściowo ograniczają dostęp Polaków do posad w krajach Piętnastki. Jest to kompromis, czyli nasze duże ustępstwa.
· Przez pierwsze dwa lata członkostwa Polski w UE państwa Piętnastki mogą utrzymać dotychczasowe zasady zatrudniania Polaków. Pięć państw UE – Holandia, Dania, Szwecja, Wielka Brytania i Irlandia – zadeklarowało, że nie będzie stosować żadnych ograniczeń wobec Polaków;
· Po dwóch latach Komisja Europejska przygotuje raport na temat sytuacji na rynku pracy powiększonej Unii. Kraje, które zgłoszą taką potrzebę, będą mogły przedłużyć restrykcje wobec obywateli z nowych państw członkowskich na kolejne trzy lata. Możliwe, że zrobię to Niemcy, Austria i Luksemburg raczej nie pozostali. A to znaczy, że dla Polaków otworzą się możliwości zatrudnienia we Włoszech, Grecji, Belgii, Francji, Hiszpanii, Portugalii i Finlandii;
· Po pięciu latach restrykcje na kolejne dwa lata ( w sumie siedem lat) będą mogły wprowadzić już tylko te kraje, w których dojdzie do poważnych zaburzeń na rynku pracy.