Zadania rządu polskiego po odbudowaniu państwa były wielekroć trudniejsze od zadań wszelkich innych rzadów. Polegały one nie tylko na sprawowaniu normalnych czynności rządu, na załatwieniu spraw polityki bieżącej, wewnętrznej i zewnętrznej, ale także - i to przede wszystkim - należała do nich ogromna praca odbudowywania tego. co wieloletnie rządy obce zniszczyły, i odrabiania tego, co zrobiły one dla związania poszczególnych zborów z obcymi organizacjami gospodarczymi, cywilizacyjnymi i politycznymi. Wymagało to potężnej myśli twórczej, opartej na głębokim zrozumieniu przeszłości i na patrzeniu w dalszą przyszłość, na zdolności do poświęcania korzyści bieżących dla dobra wszystkich pokoleń, wymagało u rządów ludzi, będących z umysłu i z charakteru istotnymi mężami stanu. Warunki, w których wyrosło współczesne pokolenie polskie, nie sprzyjało wychowaniu takich ludzi. Jednakże nieszczęście nie tkwiło nie tyle w tym, ile w zagadnieniu wytworzenia takiego rządu, któryby do powyższych zadań najbardziej dorastał. Polska nie obfitowała, bo - świeżo przywrócona do państwowego życia - obfitować nie mogła w wybitne siły polityczne; ale gorzej było, że miała najtrudniejsze warunki do tego, żeby wytworzyć rząd dobry o tyle, o ile ją stać na to było. Gdy chodzi o wewnętrzne warunki, były one fatalne. Wspomnieliśmy już o nich wyżej. Ani brak równowagi społecznej, będący wynikiem rewolucji gospodarczej i społecznej ostatnich lat kilkudziesięciu, ani stan umysłów w ziemiach z ludnością nie polskiego języka, ani wreszcie niesłychane zażydzenie kraju nie wytwarzały warunków do oddania władzy w ręce najlepszych, najodpowiedniejszych ludzi. Do tego trzeba dodać atmosferę moralną czasu, mianowicie spóźnione w porównaniu ze społeczeństwami zachodnimi, a mające w sobie coś z gorliwości prozelityzmu zmaterializowanie, wzmocnione nadto przez ducha spekulacji z czasów wojny i bezpośrednio powojennych. Skutkiem niego bardzo liczne i silne w kraju żywioły wykazały całkowitą ślepotę i obojętność na szersze zadania wyzwolonego narodu i rzuciły się na odbudowane państwo, jak na świeżo napełnione koryto.
