Hugo, Hugon Kołłątaj herbu Kotwica (ur. 1 kwietnia 1750 w Dederkałach Wielkich na Wołyniu, zm. 28 lutego 1812 w Warszawie) – polski polityk, publicysta oświeceniowy, katolicki prezbiter, kanonik, satyryk, geograf, podkanclerzy koronny od 1791, referendarz wielki litewski od 1786. Jako publicysta zajmował się przede wszystkim nauką, oświatą i wychowaniem, a jego prace poruszające sprawy społeczne i władzy państwowej były podstawą Konstytucji 3 Maja. Postulował: * dziedziczność tronu * zniesienie liberum veto * ogólne opodatkowanie * zmniejszenie wpływów magnaterii * sejm gotowy * prawa dla mieszczan * wolność dla chłopstwa (zamiana pańszczyzny na czynsz) Konstytucja 3 Maja Popierał walkę o emancypację miast i równouprawnienie mieszczan, opracował memoriał z żądaniem reform, który przedstawiciele miast podczas tzw. "czarnej procesji" wręczyli marszałkowi Sejmu i królowi, zmuszając ich do rozpatrzenia żądań. Był współautorem Konstytucji 3 Maja i innych aktów ustawodawczych. Po ogłoszeniu Konstytucji był jednym z twórców i kierowników Zgromadzenia Przyjaciół Ustawy Rządowej, pierwszego w Polsce zorganizowanego stronnictwa politycznego. Wybrany podkanclerzym koronnym (1791-1792) i członkiem rządu. Po zwycięstwie Targowicy przebywał na emigracji w Dreźnie i Lipsku, gdzie napisał dzieło O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja, wydane w 2 tomach w 1793, oraz zaangażował się w przygotowania powstańcze 1793-1794. Dzieła Pozostawił po sobie wiele utworów publicystycznych, niektóre z nich to: * Listy Anonima (1788-89) * Prawo polityczne narodu polskiego (1790) * O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 Maja * Uwagi nad tą częścią ziemi polskiej, która od Traktatu Tylżyckiego zwać poczęto Księstwem Warszawskim (1808) * Rozbiór krytyczny zasad historii o początkach rodu ludzkiego, czyli racjonalistycznie pojęty wstęp do historii * Stan oświecenia w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta III * Porządek filozoficzno-moralny (1810) Najsłynniejsze cytaty : * Czy biały czy czarny niewolnik, czy pod przemocą niesprawiedliwego prawa, czy pod łańcuchami jęczy, człowiek jest i w niczym się od nas nie różni * Dwa tylko były przedmioty które zajęły całe moje życie: poprawa wychowania publicznego i poprawa rządu mojego narodu * Nie mamy fortec, kraj nasz na wszystkie strony otwarty, nie może być inaczej zasłoniony, tylko piersiami obywatelów o Opis: o reformie wojska * Niech będzie rolnik co do osoby i rąk swoich zupełnie wolny, lecz niech będzie poddany prawu, które własna na niego wkłada potrzeba. o Źródło: Oddajmy chłopu wolność z Listów anonima(...), 1788 * Polacy! Ośmielcie się, aby raz być narodem, a narodem prawdziwie wolnym. * Prawdziwą rządzą człowieka jest nie mieć dobrego wychowania. * Słychanaż jest rzecz, aby na końcu ośmnastego wieku, w tym czasie, gdzie niewolnicze narody odważnie swe potargały kajdany, Polska jedna w przeciągu lat dwóch, (...) została się bez rządu, bez wolności, bez pewnej nadal egzystencyi?
