Bohater romantyczny i jego poprzednicy. Werter, Giaur, Gustaw – porównanie. Werteryzm, bajronizm.

Bohater romantyczny i jego poprzednicy. Werter, Giaur, Gustaw- porównanie. Werteryzm, bajronizm.

Bohater romantyczny i jego poprzednicy:
Jest on gwałtowny, uczuciowy, ma poczucie własnej indywidualności, wyobcowany, samotny (np. Werter). Często też jest poetą (np. hrabia Henryk z ?Nie ? Boskiej komedii?). Wiecznie zbuntowany wobec świata i reguł nim rządzących, rozczarowany ideałami. Nie ma możliwości zrealizować swoich ideałów, marzeń. Zazwyczaj nieszczęśliwie zakochany. W większości przypadków popełnia samobójstwo lub ginie.
Pisarze wzorowali swoje utwory na twórczości Wiliama Szekspira (tam też nieszczęśliwi bohaterowie ? Romeo i Julia, Hamlet, Makbet .. ; przypomnienie: Szekspir był twórcą renesansowym) i preromantyków (Goethe i Schiller; patrz dalej).
Werter, Giaur, Gustaw ? porównanie.
Werter Giaur Gustaw
- przeżywa nieszczęśliwą miłość (Lotta); przeżywanie wewnętrzne; - przeżywa nieszczęśliwą miłość, ale działa (Leila); - nieszczęśliwa miłość; przez to, że odwrócił się od Boga jest na stałe przykuty do ukochanej;
- popełnia samobójstwo - samobójstwo to dla niego tchórzostwo
- poddaje się - człowiek czynu, zabija ludzi, którzy utrudniają mu życie - myśli o zemście, ale jest zbyt wrażliwy i uczciwy, szybko odrzuca myśl o niej
- siada sam w samotności przy studni i myśli o miłości - chce ratować miłość - przykuty na zawsze do ukochanej
- przyjaźni się z Albertem, jest zazdrosny (Lotta to żona Alberta, kocha męża) - nienawidzi Hassana (Leila to jego branka) i chce go zniszczyć - nienawidzi (chwila) ukochanej ponieważ rywal skłonił ją do małżeństwa złotem, jego też
- jest odważny, zdecydowany, nie boi się przeciwności losu
- wrażliwy - wrażliwy, nie ukazuje swoich uczuć światu - wrażliwy
- umiera śmiercią samobójczą - umiera naturalnie - popełnia samobójstwo, przebija się sztyletem (nie umiera)
- w jego zachowaniu czai się zło
- łatwość w nawiązywaniu kontaktów - duma, poczucie wyjątkowości - łatwo nawiązuje kontakty, ma duże grono przyjaciół (zanim się zakochał)
?Cierpienia młodego Wertera? Goethe ?Giaur? Byron ?Dziady? cz. IV A. Mickiewicz

Werteryzm:- postawa naśladująca postawę Wertera z ?Cierpień młodego Wertera? Goethego. Typ werterowski to człowiek pełen emocji, wręcz nadwrażliwy, odczuwający ból świata (przyjmowanie na siebie i odczuwanie cierpień całej ludzkości, rozgoryczenie i zwątpienie w dawne wartości)i nieszczęśliwie zakochany. Ukojenie znajduje w bliskości natury, niemniej rozczarowanie światem, jego bezdusznością prowadzi go do samobójstwa.
Byronizm:- postawa na wzór Byrona oraz jego bohaterów: typ człowieka dumnie odwróconego od świata, samotnego, niepospolitego, lecz nie rozumianego przez tłumy.
Podobieństwo losów romantycznego twórcy i romantycznego bohatera.
? ?Kordian? Słowackiego ? na początku Kordian wspomina przyjaciela, który popełnił samobójstwo (wspomnienie ze szkoły ? przyjaciel Słowackiego zabił się)
? ?Dziady? Micka ? Doktor to ojczym Słowackiego, Becu
? często twórcy opisywali swoje losy w utworach, przeżycia, stany emocjonalne, miłości, rozstrzygali też spory (np. Mickiewicz ? Słowacki)
? Mickiewicz
o nieszczęśliwa miłość do Maryli Wereszczakówny- Maryla była jedyną wielką miłością poety, darzył ją typowym uczuciem romantycznym. Jej imię pojawia się w ?Balladach i romansach? i w IV części ?Dziadów?, którą, jak twierdzą niektórzy historycy literatury, napisał pod wpływem nieszczęśliwego uczucia do Maryli.
o lata 1829-1830: okres romantycznych podróży (Berlin, Drezno, Praga, Karlsbad, Weimar, Rzym, Wenecja, Genewa)
o przyłączenie się do powstania listopadowego
? J. Słowacki
o miłość romantyczna do Ludwiki Śniadeckiej
o lata 1836-1837: romantyczna podróż
? Z. Krasiński
o podróże po Europie
o skłócony z ojcem, tragicznie rozdarty między nakazem posłuszeństwa wobec niego, a własnymi przekonaniami
o ślub z Ewą Branicką, jednak prawdziwa miłość to Delfina Potocka, z którą przez większość życia utrzymywał kontakt
? J. W. Goethe
o w miasteczku Wetzlar spotkał wielką miłość Charlottę de Buff (pomysł na ?Cierpienia młodego Wertera?)
? G. G. Byron
o odbył romantyczną podróż na wschód (Grecja, Turcja, Albania).
Samobójcy:
1. preromantyczni:
? Werter ?Cierpienia młodego Wertera? ? pozornie popełnia samobójstwo (pistolet) z miłości do Lotty, a tak naprawdę miłość ta utrzymuje go przy życiu; mogła to być reakcja na trudności, niemożność odnalezienia się w świecie i ucieczka do sfery duchowej. Może też to być skutek wyalienowania, samotności ( ma tylko jednego przyjaciela = Wilhelm). Nie może też zaakceptować podziału klasowego. To wszystko spowodowało, że poczuł iż jego życie jest niepotrzebne. Miłość do Lotty odwlekała moment samobójstwa, w momencie, gdy okazało się iż jest ona nierealna Werter poczuł, że stracił coś co go trzyma na tym świecie.
1. romantyczni:
? Gustaw ?Dziady? (cz. IV) ? samobójstwo z miłości (sztylet)
? Konrad Wallenrod Mickiewicza ? rezygnuje z miłości (Aldona) i honoru dla dobra Ojczyzny, staje ponad własnymi odczuciami. Chce ?wywlec? Zakon na wojnę, która ma go wyniszczyć. Gdy przychodzą po niego ? popełnia samobójstwo. Mógł czekać na śmierć lub uciekać (ale zdaje sobie sprawę, że nie ma możliwości powrotu do poprzedniego życia). Lęk, chciał umrzeć godnie, honorowo ? nie chciał zostać ukarany, ponieważ uważa, że nie zrobił nic złego.
? Hrabia Henryk ?Nie ? Boska komedia? ? rzuca się w przepaść, nie chce się przyłączyć do rewolucji, nie uznaje racji Pankracego; wie co będzie po wybuchu rewolucji, wie jak się to skończy;

Dojrzewanie duchowe bohatera i wybór drogi życiowej:.

PUNKT I ETAP (prywatny) PRZEŁOM II ETAP (publiczny) FINAŁ

WYJŚCIA nieszczęśliwy metamorfoza, niejasne bojownik o wielką otwarta
miłość, młodość, kochanek samobójstwo, dla sprawy sprawę (Ojczyzna, przyszłość
poezja, werteryzm. podejmuje się nieetyczne- wolność ...) lub śmierć
go czynu

Wyjątki:
1. Kordian ? pomiędzy samobójstwem a przeistoczeniem się w spiskowca przechodzi etap wędrówki po Europie ? poznawanie i ocenianie świata i jego wartości; przełom wewn. ? Mont Blanc
2. Hrabia Henryk ? w I etapie szczęśliwie kończy miłość ? ślub, rodzina i dziecko są nietypowe. Walczy o sprawę swojej klasy, nie kraju i w końcu popełnia samobójstwo
3. Jacek Soplica ? działa w realnej sferze jako emisariusz, nie próbuje samobójstwa, czyn nieetyczny (= zabójstwo Stolnika) popełnia w prywatnej sprawie. Żeni się, następuje też jego rehabilitacja, a biografię zamyka śmierć
4. Werter, Giaur inni zagraniczni

Rola przyjaciela i opiekuna ? duchowego mistrza.
? Halban w ?Konradzie Wallenrodzie? - jest przy Konradzie od dzieciństwa (budzenie świadomości narodowej w chłopcu zagrożonym wynarodowieniem), przez wiek męski (podtrzymywanie w chwilach słabości) do zgonu; Halban jest to jakby sumienie Konrada, jego wspomnienia; K. jest narzędziem Halbana, to on wymaga dotrzymanie obietnicy zemsty; Halban będzie żył aby pokazać światu kim naprawdę był Wallenrod, będzie o nim śpiewał dla ludu
? Bestużew ma taki sam wpływ na Pola jak Halban na Konrada (?Dziady?)

Słynne monologi i spowiedzi romantyczne ? zestawienie.
Spowiedzi:
Gustaw Giaur
?Śmiertelne ścisnę wkoło szyi twojej wieńce!O nie! Nie ... żeby ją zabićTrzeba być trochę więcej niż pierwszym z szatanów!Precz to żelazo!? - pragnie zemsty tylko przez chwilę, jest na to zbyt wrażliwy ?Za grzech zabójstwa nie lękam się kary ...? ? zabił tego kto go zranił; pragnie zemsty więc jej dokonuje;
Popełnia samobójstwo, przebija się sztyletem Brzydzi się samobójstwem, chce cierpieć za swoje grzechy
?Kobieto puchu marny! ty wietrzna istoto!? ? oskarża ukochaną o nieczułość i wyrachowanie, gdyż rywal skłonił ją do małżeństwa złotem ?... mnie oddała serce, skarb sierotyjedyny, którym nie żądzą despoty ...?
Porównuje miłość do rajskich pieszczot, jego miłość do dziewczyny była większa niż do Boga. ?Wyznam, że moja miłość była inna,Była zbyt ziemska, ludzka, nawet gminna.?

Monologi
Kordian Konrad
- spowiedź na górze Mont Blanc Mała improwizacja: chce poznać przyszłość narodu, przyszłe zdarzenia; jest orłem; kruk uniemożliwia mu spojrzenie w przyszłość ? to jest dla niego dobre
- czuje potęgę świata i widzi swoją małość. Mówi, że stoi na posągu świata
- ?czarne skrzydła myśli?- por. myśli do skrzydeł
- traci dziecinne złudzenia
- ?Jam jest posąg człowieka na posągu świata? Wielka improwizacja: zbliża się ku złu; zarzuca Bogu, że jest tyranem, że nie jest miłością tylko mądrością.
- niezdecydowanie (zabić się czy walczyć)
- rozczarowanie światem
- ?Polska Winkelriedem narodów!?
- znajduje swoją ideę ? walka o Ojczyznę

Przełom wewnętrzny u polskich bohaterów: patrz wcześniej.

Bohater romantyczny wobec sił dobra i zła:
Najczęściej bohater romantyczny odwraca się od dobra, wybiera zło. Wątpi i odrzuca Boga ? Konrad, Faust (ten zawiera pakt z diabłem)., Maria (?Nie-Boska komedia?). Zło (Mefistofel) miesza się w życie bohaterów, wpływa na ich losy (hrabia Henryk). Kieruje losami większych zbiorowości (?Kordian?), pobudza do rewolucji. Ludzie są pomiędzy dobrem a złem, ciągle walczą ze sobą, wątpią, szukają dowodów.
często jego tożsamości musimy się domyślać. Tak jest w Kordianie, gdzie w Przygotowaniu szatani ustalają bieg historii, wprowadzają swoje postacie (?produkują? kolejnych przywódców powstania listopadowego), natomiast Mefistofel zostaje posłany aby ?obłąkać żołnierza?. Pojawia się on w dalszej części utworu trzy razy:
? wśród ludu na placu zamkowym okryty czarnym płaszczem śpiewa wraz z ludźmi - ostrzega ich, że wino, które piją teraz, będzie trzeba następnego ranka przemienić w krew (porównanie do zmartwychwstania Chrystusa), przepowiada nadejście powstania.
? wychodzi z komnaty cara, a był tam dlatego, że chciał go zabić, lecz jak sam mówi: ?tak we śnie do ojca mojego podobny.?
? w szpitalu wariatów odwiedza Kordiana jako Doktor i chce doprowadzić go do ostatecznego obłędu, odebrać mu jego duszę, uświadamia mu, że jest bezradny, ?poświęca się za nic?, śmieje się z idei walki o wolność.

W Nieboskiej komedii Mefisto ukazuje się Hrabiemu, wyśmiewa jego głupotę, ponieważ ten dał się skusić złym duchom, nie ma w nim miłości, nie potrafi zrealizować się w życiu osobistym.
W III cz. Dziadów Diabły i Belzebub ukazują się w sypialni Senatora i chcą zabrać jego duszę do piekła, decydują, że w nocy będą katować ją w piekle, a na czas dnia przywrócą ją Senatorowi (wspominają o pozwoleniu cara).

Motyw sądu nad bohaterem:
? ?Dziady? (cz. II) ? sąd nad a.)Panem- odpędził kobietę od domu (zamarzła na drodze z dzieckiem), pobił mocno chłopa, który chciał ukraść jabłko - dekalog(winny), prawo (dzisiejsze ? winny, feudalne niewinny), natura (winny) b.) dziećmi ? odkupienie jest symboliczne, cierpią bo nie zaznały cierpienia w życiu (cierpienie jest lekcją życia) c.)dziewczyną ? egoistka, ludzie nie mogą jej pomóc; nie zaznała miłości
? ?Dziady? (cz. IV) ? sąd nad Konradem ? Archanioł I = oskarżyciel (zgrzeszył przeciw Bogu, przeciwstawił się Bogu, odrzucił to, co boskie), Archanioł II = obrońca (miłość do narodu, szacunek dla Matki Boskiej, Konrad sam nie wie gdzie podziała się jego wiara, wystąpił przeciw Bogu dla narodu, a nie dla siebie) ? uniewinniony i ocalony (siła w pokorze)
? ?Nie-Boska komedia? Krasińskiego- Hrabiego Henryka (raczej jego ducha) sądzą siły wyższe (duchy zabitych w lochach), widział to jego syn Orcio; Wyrok: ?Za to, żeś nic nie kochał, nic nie czuł prócz siebie, prócz siebie i myśli twych, potępion jesteś ? potępion na wieki?

Bohater romantyczny o sensie swego życia:
Na początku zazwyczaj nieszczęśliwa miłość (Giaur- Leila, Werter- Lotta, Soplica ? Ewa, Kordian ? Laura ...), walka o miłość lub rezygnacja z niej. Szukanie nowego sensu życia, chęć dokonania czegoś wielkiego, poszukiwanie idei. Przełom. Potem najczęściej celem bohatera jest służba Ojczyźnie (Polska) lub coś innego (zależy od kraju).

Bohater romantyczny wobec innych ludzi:
Bohater jest zazwyczaj samotnikiem. Ma jednego przyjaciela lub wcale (wyjątek: Gustaw ten miał przyjaciół dokąd się nie zakochał, potem wszystkich stracił). Zazwyczaj działa sam (wyjątek: ks. Robak jako emisariusz), sam cierpi i nie zwierza się nikomu. Zwykle też nie ma problemów z nawiązaniem kontaktów, ale tego nie wykorzystuje.

A. Mickiewicz o dumie i indywidualizmie bohatera romantycznego:
? Konrad Wallenrod
? Grażyna
? Konrad

Ewolucja postawy bohatera w twórczości Mickiewicza:
? Jacek Soplica = ks. Robak ? patrz wyżej
? Konrad Wallenrod ? porzuca wygodne życie, miłość i honor aby walczyć za Ojczyznę
? Gustaw = Konrad ? popełnia samobójstwo z miłości (duch), a potem całkowicie oddaje się Ojczyźnie

Motyw pychy i pokory:
1. Pokora
@ ks. Piotr
@ Konrad Wallenrod ( ciut dumy)
@ ks. Robak
2. Pycha

Gustaw, Konrad, Kordian, Soplica ? porównanie.
Gustaw Konrad Wallenrod Kordian Jacek Soplica
- zakochany nieszczęśliwie - kocha Aldonę (ze wzajemnością) - kocha Laurę, a ta z niego kpi - kocha Ewę (ze wzajemnością), ale ona nie dla niego była przeznaczona
- myśli o zabiciu ?ukochanej? ale w końcu nic nie robi, za słaby - zostawia ją - chce ją porwać, ale przez przypadek zabija Stolnika, jej ojca
- samobójstwo z miłości - samobójstwo na końcu (patrz wyżej) - samobójstwo po części z miłości po części z braku laku - chce odcierpieć swoje
- przemiana w Konrada - opuszcza wygody - przemiana na Mont Blanc - emisariusz ? ks. Robak
- chce walczyć za kraj - mści się na Krzyżakach, doprowadza ich do zagłady - spiskuje przeciw carowi, chce go zabić, ale braknie mu sił - walczy