Ekspresjonizm
Ekspresję przeciwstawia się często impresji, wyraz-wrażeniu. To przeciwstawienie ma również odpowiednik w sztuce. Istnieje impresjonizm i ekspresjonizm w malarstwie, rzeźbie w literaturze i w muzyce.
Oba te kierunki artystyczne różnią się zasadniczo. Całkiem odmienne są źródła psychiczne ich powstania. Impresjonista malując mówi: ?Ja tak to w tej chwili widzę i widziane w tej chwili odtwarzam?. Ekspresjonista powie: ?Ja czuję, jestem wstrząśnięty głęboko, przeżywam tę rzeczywistość i muszę dać wyraz temu przeżyciu, wyraz subiektywny, może dla Was dziwny i niezrozumiały, zaskakujący, drażniący, ale nieobojętni?.
Ekspresja w sztuce nie jest odkryciem XX wieku. Ma ona swe źródło we właściwościach psychicznych człowieka, w jego emocjonalności, w potrzebie i sposobie reagowania na rzeczywistość. W malarstwie bliższa jest nurtu barokowego i przedbarokowego, przykładem są Tintoretto, Caravaggio, El Grace, Rembrandt.
Rzeczywistość jest rzadko ekspresyjna, jej akcenty doniosłe gubią się w zwykłości, codzienności, banale. Artysta musi dostrzec je, wyodrębnić, podkreślić, nadać znamiona inności, dziwności. Stąd deformowanie kształtów, przesada, przejaskrawienie, a nieraz stylizacja stanowią cechę formalną dzieł ekspresjonizmu.
Impresjonista odtwarza przelotny wygląd świata, cieszy się nim, jest radosnym optymistą, dla malarza-realisty wszystko w obranym temacie jest jednakowo ważne i ciekawe, zadowala go dokładana obserwacja tego, co widzi ? jest pozytywistą obiektywnym.
Sztuka ekspresjonisty, przepojona jego osobowością, jego temperamentem, uczuciem, wyobraźnią, rodzi się z wartościowania, z koncentracji wewnętrznej, można by nawet powiedzieć: z jego poglądu na świat. Ekspresjonista sonduje, zagłębia, poszukuje sensu, istotnego wyrazu rzeczy, śmiało przesadza, potęguje lub pomniejsza, wydrwiwa i chłoszcze, rzadko chwali, jeszcze rzadziej się zachwyca. Jako satyryk i krytyk bywa sojusznikiem dobra, ukazuje małość, brzydotę zła ?wtedy walczy namiętnie. Bywa tragicznie i patetyczny, ale także skupiony wewnętrznie i zadumany, lubuje się w głębiach i tajemniczych niepokojach duszy.
Bogata jest treść psychiczna tego rodzaju sztuki. Różnorodne są również formy, w jakich się w malarstwie przejawiała. Służyły jej i służą nie tylko techniki malarskie, ale i wszelkiego rodzaju grafika.
Francja dała Europie impresjonizm, jego pochodne i kubizm z konsekwencjami; ekspresjonizm jako ruch artystyczny, ukształtował się na Północy, przede wszystkim zaś Niemczech i w Norwegii.
Ekspresjonizm XX wieku zawdzięcza swój rozwój i zdecydowany charakter kierunku w malarstwie nowoczesnym gównie Niemcom. Artyści krajów łacińskich, z kilkoma wyjątkami, są mu niechętni, nawet wrodzy Za bezpośrednich prekursorów tego nowoczesnego ekspresjonizmu uważani są trzej wielcy malarze: znany wszystkim Vicnet van Gogh, Szwajcar niemiecki -Ferdinand Hodler i Norweg ? Edward Munch
Edward Munch (1863-1944) był malarzem i grafikiem. Długoletnia twórczość Mucha zaczęła się w epoce bardzo nieobojętnej dla wzruszeń i życia psychicznego. Początki jej sięgają czasów secesji i noszą piętno tego stylu.
W dalszym rozwoju i po zetknięciu się ze sztuką francuską, a zwłaszcza z malarstwem van Gogh?a, które uczyniło na nim silne wrażenie, Munch wzbogaca swą kolorystykę i wypracowuje własną, mocną formę. Środki techniczne, jakich używa, służą mu do wyrażenia bogatej treści wewnętrznych przeżyć.
Artysta zrywa z akademizmem i naturalizmem, z realistycznym odtwarzaniem świata zewnętrznego, zamyśla się głęboko i tragicznie nad sprawami życia, miłości i śmierci, pełnymi smutku, melancholii i cierpienia. Posługuje się symbolem, szuka formy wyrazistej dla stanów duchowych. Wypowiada się najmocniej w grafice. Podany tu Krzyk wprowadza widza w atmosferę jego sztuki.
W Niemczech ekspresjonizm ukształtował się około 1910 roku w Berlinie i w Monachium, dwóch centrach ruchu artystycznego w tym kraju. Czanne, van Gogh, Munch i Gauguin byli jego duchownymi ojcami. Zwłaszcza Munch, pod którego wpływem powstało w Berlinie zrzeszenie artystyczne ?Die Brcke? ?Most. Członkowie tego ugrupowania oraz analogicznego monachijskiego ?Der Blaue Reiter? -Błękitny Jeździec, młodzi nowatorzy, działający wbrew realizmowi i akademickim konwencjom, stworzyli malarstwo przeżyć wewnętrznych, o wielkim bogactwie odcieni psychicznych w różnorodnej tematyce i o bardzo zróżnicowanym ujęciu formalnym.
Emil Nolde (1867-1956) był wybitnym malarzem i grafikiem. Przebywał w Monachium, Paryżu i Kopenhadze. Po osiedleniu się w Berlinie został członkiem ?Mostu?. W 1911 r., w czasie podróży do Belgii Holandii zetknął się z Ensorem, niepospolitym malarzem belgijskim. Był na Dalekim Wschodzie i na Pacyfiku. Zaznał wielu wrażeń. Po I wojnie pracował w Berlinie. Obdarzony niezwykłym zmysłem koloru, za pomocą barw gwałtownych sięga do rdzenia zagadnień. Osiąga wielką, niemal brutalną siłę wyrazu w tematach, jakie porusza. Przypomina nieco Rouaulta i, jak on jest swego rodzaju mistykiem. Hitlerowcy potępiali jego sztukę, określiwszy ją jako zdegradowaną i w 1941r zabronili mu malować