Napisz krótką ale obszerną notatke o cywilizacjach majów i inków. z góry dzieki ;p

MAJOWIE - Cywilizacje prekolumbijskie -początki ok. 1000r.p.n.e. na obszarze centralnego Jukatanu, a stamtąd ok. II w. p.n.e przenoszą się na czubek półwyspu -początkowo zajmowali się łowiectwem, zbieractwem i rybołówstwem, potem rolnictwo (kukurydza, duże osiągnięcia w zakresie melioracji) i hodowla -w szczytowym okresie (przełom p.n.e / n.e.) (ja znalazłem, że szczyt przypada na IV – VII wiek) cywilizacja Majów rozciągała się na dzisiejszy południowy Meksyk, Gwatemalę, płn. Honduras i Belize (d. Honduras Brytyjski) - istniało kilkanaście głównych ośrodków; państw-miast, można powiedzieć, że każde miało swoistą „specjalizację”: Chichén Itzá (Jukatan) – obserwatoria astronomiczne, rozległe tereny do peloty Tikal (Gwatemala) – najludniejsze, ośrodek administracyjny- miasto posiadało własnych przedstawicieli w innych miastach) Copán (płn. Honduras) – centrum kultury i sztuki Palenque – piramidy, kult boga słońca, astronomia (dorobek miasta objęły kolejne cywilizacje) Miasta miały podobny wygląd – budowane były według określonych reguł astronomicznych i matematycznych, podporządkowane świątyniom.(a to niespodzianka) Najwięcej uwagi poświęcano religii, astronomii (pierwsze kalendarze ok. 350r.p.n.e.), matematyce, architekturze, inżynierii, życiu artystycznemu i literaturze. Dwa najważniejsze dokumenty to: Popol Vuh (Księga Rady Narodu Quiché) – święta księga, kosmologiczna i wizjonerska Chilam Balam - bardziej świecka: opisy obrzędów, kroniki, proroctwa itp. (uściślając – te dwie księgi zostały spisane już po konkwiście alfabetem łacińskim, zachowały się tylko 4 oryginalne księgi Majów – Kodeksy madrycki, drezdeński, paryski i Grolier) -miasta tworzyły federację rządzoną przez kapłanów, ale już nie samodzielnie. Gniew ludności kierowany przeciwko nim w okresach kryzysów i głodu zmusił ich do szukania ochrony wojowników, co spowodowało wzrost znaczenia dowódców wojskowych. -religia politeistyczna, kapłani „wyspecjalizowani” w określonym bóstwie, wprowadzono ofiary z krwi zwierząt i stopniowo także z ludzi -rola kakao – słowo pochodzi z języka nahuatl Badacze zauważyli, że w opisach świąt często pojawia się kombinacja trzech hieroglifów „ka-ka-w”. Kakao pełniło różnorakie funkcje: 1)odżywczą (czekolada - chocolatl, wykształciła się specjalna sztuka przyrządzania, odpowiednie naczynia itd.) 2)uświęcania uroczystości religijnych 3)ziarna pełniły rolę pieniądza. -handel miedzy miastami pełnił dużą rolę (np. ryby z wybrzeża transportowane w głąb półwyspu w celu wymiany na białą fasolę) -upadek: przyczyny być może podobne jak u Olmeków.(różne hipotezy – nagłe zmiany klimatu, epidemie itd.) Około 900r.n.e. następuje rozproszenia Majów. Trwają najazdy plemion z północy, najsilniejsze było Chicimeca (jedną z ich grup Aztekowie nazwą Tolmekami) Przetrwały kolonie na wybrzeżu i miasto Mayapán, które stworzyło Ligę Mayapán – miasto przetrwało do 1440r. (inna nazwa Liga Miast Jukatanu – powstała w 1007r., oprócz, na marginiesie założonego przez Tolteków, Mayapán tworzyły ją Chichen Itza i Uxmal, niedługo wcześniej podbite przez Tolteków, którzy przyswoili w dużym stopniu kulturę Majów.Po 1200r. wojna między sojusznikami i potem dominacja samego Mayapán) W 1460 powstało duże i nowoczesne miasto Tayasal (na jeziorze Petén Itzá w Gwatemali, Gruszczak podał wg moich notatek jeszcze inną pisownię „Uaxactún” ale coś mu się pomyliło bo to zupełnie inne, stare miasto) „Majowie nie wyginęli, Majowie żyją” – konkwista objęła początkowo wybrzeża, dzięki temu duże skupiska dotrwały do końca XVII w. –Tayasal upadło w 1697r. Dziś ich potomkowie żyją w kilkunastu dużych grupach w Gwatemali i Meksyku (stan Chiapas)