Trudności wychowawcze w szkole

Przyczyny tkwiące w uczniu
Przyczyny tkwiące w uczniu rozumiane są jako pewne biopsychiczne wyposażenie jednostki, oddziałujące na nią nie tyle bezpośrednio, co pośrednio, mianowicie w ścisłym powiązaniu z przyczynami pochodzenia zewnętrznego (istniejącymi poza uczniem). Geneza wszelkich cech nieprzystosowania społecznego ma zawsze charakter wieloczynnikowy (czynniki biologiczne, psychiczne i egzogenne, czyli środowiskowe).

Czynniki genetyczne stanowią przede wszystkim wszelkiego rodzaju predyspozycje jednostki uwarunkowane dziedzicznie, tj. przechodzące na nią z pokolenia na pokolenie. Każda z predyspozycji nie zawsze musi być wyłącznie skutkiem dziedziczności. Może być nabyta w procesie rozwoju osobniczego jednostki lub powstać w wyniku wpływu czynników zewnętrznych, np. środowiska.
Wielkie nadzieje, co do rozwikłania problemu zewn.uwarunkowania zaburzeń w zachowaniu człowieka, pokładano w realnych możliwościach badania składu i podziału chromosomów (tzw. nosicieli dziedziczności). Występujące anomalia w obrębie chromosomów polegają na zakłóceniu ogólnej ich liczby, parzystości i struktury. Inne rodzaje badań nad dziedzicznością, to:
-genealogiczne-poszukiwanie występowania pewnej cechy w kilku poprzednich pokoleniach,
-gemeliologiczne- nad bliźniętami jednojajowymi,
-adopcyjne-podobieństwa i różnice między adoptowanymi, a ich przybranymi rodzicami; oraz między tymi rodzicami, a ich dziećmi naturalnymi,
Nie udało się jednak w wyniku tych badań uzyskać rozstrzygnięcia w sprawie sporu wśród zwolenników biologicznych i środowiskowych uwarunkowań rozwoju człowieka.

Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może mieć charakter organiczny lub funkcjonalny (czynnościowy).
Organiczne uszkodzenie układu nerwowego polega najczęściej na urazach czaszki i mózgu, np. wskutek wypadku samochodowego lub uprawiania boksu. Może być też spowodowane:
-zażywaniem różnych środków chemicznych,
-zażywane przez kobietę ciężarną leki,
-usilne krwawienia matki podczas ciąży,
-jej choroby i zatrucia,
-przedwczesny i ciężki poród,
-mikrodefekty systemu nerwowego, spowodowane dysfunkcją tkanki mózgowej,
Funkcjonalne uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego, to różne nieprawidłowości w stanie fizycznym i psychicznym jednostki, które utrudniają normalne funkcjonowanie społeczne, nie powodują jednak zmian w strukturze osobowości, ani nie mają podłoża organicznego. Należą do nich różnego rodzaju nerwice i zaburzenia nerwicowe. Przyczyny tych uszkodzeń to m.in. stres lub przykre przeżycia matki w okresie ciąży, jej niedożywienie, a szczególności niedobór witamin A i B2 oraz traumatyzująca atmosfera rodzinna, w której wychowywane jest dziecko.

Ważnym jest, aby uświadomić sobie, iż każdy uczeń-niezależnie od organicznego lub funkcjonalnego zakłócenia systemu nerwowego-ma szansę na złagodzenia lub wyeliminowanie przejawianych zaburzeń.

Obniżony poziom sprawności umysłowej
Niektórzy uczeni jedną z biopsychicznych przyczyn zaburzeń w zachowaniu uczniów upatrują w ich niskim ilorazie inteligencji. Część uczonych głosi ponadto pogląd, iż poziom ogólnej inteligencji uczniów uwarunkowany jest genetycznie. Nie ma jednak na to dowodów. Szczególnie złe wyniki uzyskiwane w szkole, sprzyjają nieprzystosowaniu społecznemu. Jest to spowodowane tym, iż uczeń, aby pozbyć się ciężaru napięć psychicznych wskutek doznanych niepowodzeń w szkole, uruchamia mechanizmy obronne. Do takich mechanizmów możemy zaliczyć:
-napastliwość wobec kolegów,
-rozśmieszanie klasy,
-tłumaczenie swego postępowania niewiarygodnymi powodami,
-brak szacunku do nauczycieli,
-wagarowanie,
-nadmierne złagodzenie, apatyczność,
-fantazjowanie,
Niepowodzenia w nauce są wstępnym ogniwem procesu nieprzystosowania społecznego. Istotne jest, iż usunięcie lub zmniejszenie braków w osiągnięciach szkolnych uczniów nieprzystosowanych społecznie redukuje z czesem przejawiane przez nich zaburzenia w zachowaniu.
Niektórzy twierdzą, że iloraz inteligencji jest wielkością stałą i całkowicie dziedziczną. Nie mogę się z tym zgodzić, ponieważ badania dowodzą, że w następstwie celowych i świadomych oddziaływań pedagogicznych istnieje możliwość podniesienia ilorazu inteligencji, zwłaszcza u dzieci w wieku przedszkolnym i to nawet do 10 punktów.

Zaburzenia somatyczne Jedną z ważnych i nie zawsze docenianych przyczyn nieprzystosowania społ. uczniów może być dotykająca ich choroba, rozumiana jako zespół dolegliwości somatycznych połączonych ze złym samopoczuciem. Do dolegliwości takich należą:
-różne schorzenia gardła,
-choroby układu trawiennego,
-choroby układu krążenia, moczowego,
-zaburzenia czynności gruczołów wydzielania dokrewnego, jak nadczynność czy niedoczynność nadnercza, tarczycy trzustki i gonad,
-nieujawnione w porę wady słuchu, wzroku,
Na powstawanie u uczniów trudności wychowawczych w wyniku zaburzeń somatycznych wpływają:
-rodzaj i ciężkość danej choroby,
-nastawienie ucznia wobec własnej choroby,
-postawy innych osób wobec chorego ucznia, w szczególności rodziców, nauczycieli i kolegów (koleżanek) z klasy,
-obiektywna niemożność urzeczywistnienia przez ucznia celów, podejmowanych jeszcze przed chorobą,
-sposoby zachowania ucznia w sytuacjach trudnych,
-niedojrzałość osobowości ucznia,
Zachowania nieprzystosowawcze uczniów chorych znajdują na ogół swój wyraz w złym samopoczuciu, ogólnej drażliwości i wybuchowości, co może utrudniać ich stosunki interpersonalne z innymi. Niejednokrotnie też uczniowie wskutek choroby mają trudności z koncentracją uwagi, niektórzy przeżywają wzmożony lęk, szczególny niepokój dręczy uczniów źle słyszących i z nieujawnioną wadą wzroku.
Istnieją również choroby, które w linii prostej wpływają na zaburzenia w zachowaniu uczniów. Należą do nich m.in.:
-astma-powodująca wzmożoną pobudliwość,
-choroba Basedowa- powoduje wzmożoną pobudliwość, niepokój i drażliwość,
-cukrzyca-sprzyja bierności, apatii i hipoaktywności,
-epilepsja-wzmaga egocentryzm,
Negatywne następstwa w zachowaniu dzieci wywołane tymi chorobami mogą być odpowiednio zmniejszane nie tylko poprzez skuteczne leczenie, lecz również odpowiednie podejście pedagogiczne. Dlatego też nie bez racji leczenie, wychowanie i nauczanie uważa się za oddziaływania wzajemnie się uzupełniające, konieczne dla pełnego rozwoju fizycznego, psychicznego i społecznego uczniów.