Rola fal dzwiekowych w przyrodzie.notatka

Rozwazajac role, jaka w przyrodzie odgrywaja fale akustyczne (inaczej zwane dzwiekowymi), musimy wyjasnic sobie, czym sa takie fale. Otoz w fizyce FALA, to nic innego jak przenoszace energie zaburzenia pola fizycznego, rozchodzace sie ze skonczona predkoscia. Jesli kierunek takiego zaburzenia pola jest prostopadly do kierunku rozchodzenia sie fali, to taka fala nazywa sie poprzeczna (takie sa na przyklad fale elektromagnetyczne). Ale jesli kierunek zaburzenia jest zgodny z kierunkiem rozchodzenia się fali, to mowimy wtedy o FALI PODŁUzNEJ i wlasnie przykladem takiej fali jest fala dzwiekowa. Warto wiedziec, ze o falach akustycznych mowi sie czesto takze „fale sprezyste” a to dlatego, ze obok niektorych innych rodzajow fal rozchodza sie one wylacznie w osrodkach sprezystych (np. powietrze lub woda). Polega to na tym, ze dochodzi do drgan czasteczek, ktore tworza dany ośrodek i te drgania rozchodza sie. Wynika z tego, ze gdybysmy przebywali w prozni (oczywiscie to czysta teoria) nie moglibysmy do siebie mowic, a wlasciwie nie slyszelibysmy sie wzajemnie, bo glos, czyli fale dzwiekowe nie mogly by sie tam rozchodzic. W ten sposob dochodzimy do sedna sprawy, czyli chyba najwazniejszej roli, jaka spelniaja w przyrodzie fale akustyczne. Dzieki nim wiekszosc ludzi moze sie ze soba porozumiewac. Slyszymy glos innych ludzi, ale takze glosy zwierzat, rozne sygnaly generowane przez rozmaite urzadzenia. Takie sygnaly moga byc dla nas informacja badz ostrzezeniem i moga miec duze znaczenie dla ludzi i ich srodowiska. Nie zastanawiamy sie nigdy, jak to sie dzieje, ze slyszymy rozne odglosy natury i potrafimy odpowiednio i z korzyscia dla siebie na nie reagowac. A sprawa jest dosyc prosta. Kazdy ruch w przyrodzie, nawet zwykłe uderzenia kropli deszczu w powierzchnie lisci na drzewach powoduje, ze w powietrzu zaczynaja rozchodzic sie fale dzwiekowe. Pamietamy, ze innymi slowami mozemy te fale nazwac ruchem czasteczek powietrza – rozchodzac sie, predzej czy pozniej (trzeba przy tej okazji zaznaczyc, ze raczej zdecydowanie bardzo predko) fale te trafia do naszego ucha, a ono jest organem doskonale przystosowanym do odbioru takich fal. Wracajac do roli, jaka fale akustyczne odgrywaja w przyrodzie warto wspomniec, ze maja one bardzo duze znaczenie nie tylko dla zycia ludzi, ale i zwierzat. Przyjmuje sie, ze czlowiek slyszy dzwieki o czestosciach od 16 Hz do 20 kHz. Przypomne, ze 1 Hz oznacza jedno drganie w ciagu sekundy. Drgania dzwiekowe o czestotliwosci wiekszej jak 20 kHz nazywamy ultradzwiekami. Nieco podobne do bodzcow wzrokowych jest wykorzystywanie przez nietoperze i walenie ultradzwiekow, ktore rozprzestrzeniaja sie prostoliniowo i prawie nie uginaja sie za przeszkodami. Glosy w szczegolny sposob sluza porozumiewaniu sie, poniewaz szybko zanikajace sygnaly moga predko nastepowac po sobie; nad wzrokiem i slyszeniem ultradzwiekow sluch ma te przewage, ze dzwieki moga, dzieki uginaniu sie fal glosowych, omijac nawet duze przeszkody, co pozwala na nadawanie ich we wszystkich kierunkach, a odbieranie kierunkowe, zas z natezenia dzwieku mozna ocenic odleglosc nadawcy. Te cechy odnosza sie tez do ludzkiej mowy. Ssaki naczelne za pomoca glosu nie tylko sie alarmuja i przekazuja sobie informacje o wlasnym polozeniu w przestrzeni; ich okrzyki maja rowniez aspekt semantyczny — niektore z nich cos oznaczaja, np. nadchodzacy deszcz lub niebezpieczenstwo zblizajacego sie weza. Porozumiewanie sie miedzygatunkowe, oparte na podlozu genetycznym, dotyczy przede wszystkim wzajemnego ostrzegania sie glosami alarmowymi. Podsumowujac trzeba stwierdzic, ze rola fal dzwiekowych w przyrodzie jest kapitalna. Fale te pozwalaja przede wszystkim na komunikowanie sie ludzi miedzy soba za pomoca glosu, ale takze na taka sama komunikacje pomiedzy zwierzetami oraz w wielu przypadkach na porozumiewanie sie ludzi i zwierzat ze soba.