Technologia Kształcenia w Wyższej Uczelni - K.Pająk

Kazimierz Pająk
TECHNOLOGIA KSZTAŁCENIA W WYŻSZEJ UCZELNI

WSTĘP

Polepszenie poziomu edukacji – ta myśl stała się inspiracją do napisania przez
Kazimierza Pająka książki/podręcznika pod tytułem: „ Technologia kształcenia w wyższej uczelni”.
Jest ona adresowana do studentów rozpoczynających naukę, w szczególności studiujących zaocznie i eksternistycznie.
Ukazano w niej wpływ zmian cywilizacyjnych na edukację dorosłych, współczesne cele, zadania oraz treści kształcenia w wyższej uczelni.
Przedstawiono strategie edukacyjne dorosłych oraz sposoby korzystania z literatury na studiach.
Omówiono proces samokształcenia - poprzez przedstawienie jego rodzajów, zasad, metod oraz źródeł .
Na koniec w części teoretycznej pracy omówiono uwarunkowania efektywne-go uczenia się.
Poprzez metodologiczne przesłanki kształcenia dorosłych, sposoby racjonalnego uczenia się i etapy pracy ze źródłami, starano oraz starano się zaprezentować, w oparciu o literaturę przedmiotu, rozwiązania ułatwiające proces uczenia się .
W części praktycznej autor podaje sposoby przygotowywania i opracowywania prac dyplomowych.


I. EDUKACJA DOROSŁYCH A PROBLEM ZMIAN SPOŁECZNYCH W
WYŻSZEJ UCZELNI .

1. Wpływ zmian cywilizacyjnych na edukację dorosłych.
Pierwsza w kręgu kultury europejskiej „rewolucja” ogólno-naukowa związana jest przede wszystkim z dziełami: Arystotelesa, Platona, Eukidesa i Prometeusza – czyli przedstawianie świata jako układ skończony, ograniczony kryształową sferą gwiazd stałych.
Kolejna przypada na wiek XVIII wymienić należy: G.Galileusza, Fr. Bacona oraz I. Newtona - w tym czasie mówiono już o tym że Wszechświat jest nieskończony i nieograniczony, zbudowany z jednolitej materii i podlegający powszechnym prawom przyrody.
Kolejna rewolucja ogólnotechniczna wiąże się z elektryfikacją , która dała początek automatyzacji , a następnie robotyzacji.
W tych procesach rozwojowych poczesne miejsce zajmuje pedagogika dorosłych- ANDAGOGIKA.
Problemy, na które stara się ona odpowiedzieć zogniskowane są wokół złożonych zagadnień kształcenia , samokształcenia , wychowania i samowychowania.
Edukacja dorosłych rozumiana jest wieloaspektowo. Według Lucjana Turosa to proces kształtowania u ludzi dorosłych tych cech intelektu i charakteru, zdolności i inteligencji, które umożliwiają im lepsze samorealizację na każdym gruncie.

2. Człowiek dorosły, jego rozwój oraz kształtowanie się postawy wobec kształcenia.
Zadania rozwojowe wczesnej dorosłości ( przypada na 17 a 33 rok życia ):
- zakończenie nauki szkolnej i przygotowanie się do zawodu
- podjecie pracy zawodowej
- rozwój zdolności do intymnych stosunków emocjonalnych i miłości
- znalezienie stałego partnera i założenie rodziny
- prowadzenie domu
- wychowanie dzieci
- wypracowanie własnej filozofii życia
- wprowadzenie wizji własnej przyszłości i jej formułowanie i wdrażanie
- nawiązywanie stosunków z mentorem – osoba ułatwiającą nam start życiowy.
Zadania rozwojowe wieku średniego (34-60 roku życia):
- podjęcie większej niż dotąd odpowiedzialności społecznej
- rozwiązanie problemu- praca dla przyszłych pokoleń lub stagnacja
- nadanie swojemu życiu większej pełni i dopomożenie współmałżonkowi
- rozwój zawodowy, profilowanie własnej kariery
- osiągnięcie zakładowego standardu życia
- wspomaganie rozwoju i startu życiowego dorastających dzieci
-opieka nad starzejącymi się rodzicami
- pogodzenie się z oznakami nadchodzącej starości.
Zadania rozwojowe starości (po 60 roku życia):
- podjęcie nowych ról i zajęć w związku z przejściem na emeryturę,
- aktywne włączenie się do grona rówieśników,
- utrzymanie zainteresowania światem
- przygotowanie się do utraty bliskich
- wypracowanie godnej postawy wobec własnej śmierci.
Wśród czynników oddziaływujących na postawy wobec kształcenia można wyróżnić dwa ich rodzaje, tj. psychologiczne i społeczne.

3. Strategie edukacyjne dorosłych – korzystanie z zajęć realizowanych w wyższej uczelni.
Według W. Okonia strategia kształcenia, to zharmonizowany dobór celów, metod i środków stawiających operacyjne założenia działalności nauczycieli, szkół lub oświaty.
Biorąc za punkt wyjścia specyficzne cechy programu kształcenia, literatura przedmiotu wyróżnia następujące strategie:
- strategię zorientowaną na zmianę celów organizacji
- strategię zorientowaną na zmianę technologii działania organizacji
- strategie zorientowaną na strukturalne modyfikacje systemu.
Jedną z podstawowych form kształcenia dorosłych jest wykład. To jakby naczynia połączone mózgów nauczyciela i studenta. Wykład jest monologiem, to zatem wypowiedź ciągła, będąca wyrazem jednostronnego międzyludzkiego kontaktu.
Wykład spełnia trzy podstawowe funkcje: poznawczą, kształcącą i wychowawczą. Do jego głównych celów zaliczamy:
- prezentację najtrudniejszych zagadnień
- określenie miejsca danej dyscypliny wiedzy w systemie nauk
- przekazywanie sposobów wyjaśniania różnych pojęć naukowych
- wywieranie wpływu poznawczego na słuchaczy
- udzielanie rekomendacji metodycznych ułatwiających słuchaczom efektywne organizowanie i realizowanie samodzielnej pracy umysłowej.
Celem wykładu jest budzenie i zaspokajanie potrzeb studenta. Celem studenta jest zatem:
- posiąść wiadomości
- nabyć umiejętności adaptowania siebie do nauki i życia.
Schemat prowadzonego wykładu można podzielić na poszczególne etapy. W. Pytkowski wyróżnia następujące etapy wykładu:
1. Wybór problemu – im bardziej audytorium przygotowane, tym właściwszy będzie wybór.
2. skłonienie studentów do myślenia poprzez;
3. Prześledzenie:
4. Zakończenie jest podkreśleniem sukcesów myśli twórczej.
4. Korzystanie z literatury w przygotowaniu się do zajęć i egzaminów.


II. ZNACZENIE SAMOKSZTAŁCENIA W PROCESIE UCZENIA SIĘ

1. Pojęcie samokształcenia , jego rodzaje i znaczenie w edukacji narodowej
Jak podaje S. Karaś, samokształcenie jest samodzielnym, świadomym, celowym i poddanym własnej kontroli zdobywaniem i modernizowaniem wiedzy ogólnej bądź kwalifikacji. Istotą samokształcenia jest zatem samodzielne uczenie się i samowychowanie.
Do podstawowych celów samokształcenia zaliczamy:
- stałe dążenie do rozwijania, doskonalenia i wzbogacania osobowości człowieka w
kierunku uznawanych powszechnie wartości, do których należy rozwijanie uczuć i
postaw, dumy narodowej, znajomości roli i miejsca swojego kraju w historii i dobie
współczesnej
- odpowiednie przygotowanie do zawodu
- aktywne uczestnictwo w pomnażaniu dorobku kultury narodowej, poznawanie jej
dziedzictwa, tradycji i osiągnięć.
Autorzy prac z tej dziedziny nauki wyróżniają następujące właściwości samokształcenia:
- dobrowolność
- celowość
- opieranie się na sprawdzonych wzorach osobowych w swojej działalności
- samodzielność
- samokontrola
- indywidualizm.
Grupa samokształceniowa powinna liczyć od 7 do 15 członków, a efekt pracy zespołu uzależniony jest od spełnienia wielu warunków:
Skuteczność pracy zespołowej zależy od:
- dyscypliny
- należytego podziału pracy

2. Podstawowe zasady i metody kształcenia oraz samokształcenia
W edukacji dorosłych zastosowanie znajdują następujące zasady nauczania:
- zasada poglądowości
- zasada przystępności
- zasada świadomego i aktywnego udziału studiujących w procesie nauczania –
uczenia się
- zasada systematyczności
- zasada trwałości wiedzy
- zasada operatywności wiedzy uczących się
- zasada wiązania teorii z praktyką
- zasada kształcenia ustawicznego.
W dydaktyce rozpowszechniony jest podział metod na:
- słowne: wykład, prelekcja, pogadanka, odczyt. Dyskusja
- oglądowe: konstruowanie na pokazie, obserwacji i pomiarze
- praktyczne: metody laboratoryjne, zajęcia praktyczne.

3. Źródła , etapy i miejsce samokształcenia
Źródła samokształcenia są następujące:
- książki
- czasopisma
- radio
- telewizja
- filmy
- komputer.
Z. Matulka proponuje zastosowanie następującej zasady selekcji materiału potrzebnego do samokształcenia:
- informacje muszą być przydatne do osiągnięcia celu, jaki został założony
- źródła muszą zawierać informacje przystępne dla danego odbiorcy
- źródła informacji muszą wnosić coś nowego, ważnego i oryginalnego do dyscyplin,
których dotyczą
- podane informacje muszą być prawdziwe
- dostępność źródeł informacji w procesie samokształcenia musi być pełna.
Podstawowymi miejscami samokształcenia są biblioteki i czytelnie.


III EFEKTYWNE UCZENIE SIĘ PODSTAWĄ SUKCESU EKUKACYJNEGO

1. Poznawcze strategie uczenia się i czynniki wpływające motywująco na proces uczenia się .
Proces kształcenia pozaszkolnego jest ciągiem różnego rodzaju interakcji zbiorowych indywidualnych, w które wchodzi nauczyciel ze swoimi słuchaczami. Jest to ciąg negocjacji, w których zarówno istotne jest posiadanie racji jak i umiejętność przekonywania. Zdolność ta nazywamy kompetencjami komunikacyjnymi. Jest to również określony poziom sprawności we wzajemnym przekazywaniu sobie informacji różnymi kanałami, np. gestykulacji, dotyku i kontaktu fizycznego, komunikacji werbalnej, wyrazu mimicznego twarzy, wyglądu fizycznego ciała, dźwięków paralingwistycznych, wokalną , kontaktu wzrokowego.
Uczenie się a w szczególności ze zrozumieniem zależy od wielu czynników, do których zaliczamy:
- program studiów
- organizację nauczania , sposobów przekazywania informacji
- możliwość korzystania z pomocy prowadzącego, dostępność i jakość podręczników
- obiektywną i subiektywną trudność przyswajania materiału
- chęć i możliwość odbioru informacji
Wśród czynników mających wpływ na studiowanie wyróżniamy:
- motywację
-zainteresowanie
-postawę
-aspiracje

2. Etapy pracy ze skryptem , książką i innym źródłem
W procesie uczenia szczególne znaczenie ma książka, której podstawowa funkcja polega na przekazywaniu za pomocą języka pisanego treści poznawczych,
estetycznych i moralno-poznawczych. W celu uzyskania maksymalnych korzyści należy zapewnić sobie optymalne warunki oraz:
- przygotować sobie zeszyt do prowadzenia notatek
- sporządzić wykaz interesujących zagadnień
- wyznaczyć termin i długość przerw w czytaniu
- w miarę możliwości należy wyeliminować tzw. bodźce zakłócające.
Do podstawowych metod utrwalania przeczytanych książek należą podkreślanie, znakowanie, konspektowanie.


IV. SPOSOBY KORZYSTANIA Z INFORMACJI NAUKOWEJ. ZASADY OPRACOWYWANIA KONSPEKTÓW PRAC DYPLOMOWYCH.

1. Korzystanie ze źródeł informacji naukowej.
W literaturze termin informacja nie jest jednoznacznie rozumiany. Przykładowo w American Collage Dictionary definicja informacji jest następująca: - jest to wiedza komunikowania innych lub otrzymywana, dotycząca faktów lub zdarzeń, a także:
- zapotrzebowanie na wiedzę o różnych tematach
- czynność informowania
stan informowania.
W literaturze przedmiotu źródłem informacji określamy udokumentowany przekaz treści, utrwalony materialnie, a więc najczęściej dokument naukowy, sporządzony z świadomym zamysłem autorskim, względnie taki przekaz, który pierwotnie dokumentem nie był, ale został następnie utrwalony w wybranej przez autora formie.

2. Bibliografie, sporządzanie opisów bibliograficznych.
Bibliografią współcześnie określamy:
- uporządkowany zbiór dokumentów sporządzany według ustalonych kryteriów i mający z góry określone zadania informacyjne
- umiejętność opisywania dokumentów piśmienniczych oraz sporządzania ich opisów
- dziedzina nauki o utworach piśmiennych, zajmująca się ich badaniem, opisywaniem, klasyfikacją i statystyką.
Do najważniejszych zadań bibliografii należy;
- jak najszybsze przekazanie użytkownikom wiadomości o sprawach, które ich
interesują, za pośrednictwem wszelkiego rodzaju dokumentów, przy czym postać zewnętrzna i forma piśmiennicza tych dokumentów są mniej istotne lun zupełnie nieistotne
- szczegółowe informowanie o cechach zewnętrznych, wydawniczych książki poprzez
jej wyczerpujący opis.
Ważnym aspektem przy tworzeniu bibliografii jest dokonywanie opisu bibliograficznego, który jest najbardziej elementarnym a zarazem podstawową informacja o dokumencie. Jest to uporządkowany zespół danych o dokumencie służący do ich identyfikacji, z reguły przyjmowanych z opisywanego dokumentu w niezmiennej postaci oraz informacji uzupełniających i interpretujących te dane.


Zakończenie
Obok funkcji poznawczo – dydaktycznych, prawidłowo realizowany proces nauczania – uczenia się spełnia również funkcję wychowawczą, która wyraża się w kształtowaniu u studentów pożądanych społecznie cech charakteru.
Jak uważają przedstawieni w niniejszej pracy autorzy, proces kształcenia siebie, składa się z dwóch części. Chodzi tu oczywiście o uczenie się i pamiętanie jak najdłużej tego, co zostało przyswojone.
Na postawione przez siebie pytanie: czego się uczyć w ograniczonym czasie studiów? autor udziela następującej odpowiedzi:
- po zapoznaniu się z programem, prowadzącym zajęcia, książkami, radami kolegów określić, czego chcą się nauczyć z danego przedmiotu
- dokonać analizy podręczników, skryptów, lektur i zastanowić się, jaką rolę w studiowaniu odgrywać będą zajęcia obowiązkowe – wykłady i ćwiczenia oraz notatki sporządzone na ich podstawie
- jak najszybciej przyswoić sobie niezbędne słownictwo typowe dla danej dyscypliny
- trudne partie materiału starać się przyswoić w pierwszej kolejności prawidłowo, a jeżeli coś pozostanie niezrozumiałe, starać się uzyskać natychmiastową pomoc
- w czasie uczenia się należy powtarzać, a nie uczyć się bezpośrednio przed egzaminem.
Wykorzystując powyższe zalecenia, jak i techniczne środki dydaktyczne wspomagające nasza edukację, powinniśmy doskonale przygotować się do nadchodzącej sesji egzaminacyjnej.