rozwój i znaczenie gospodarcze Gdańska w RP w XV i XVI w

W 1454 r. Związek Pruski, reprezentujący stany państwa zakonnego, wypowiedział posłuszeństwo Krzyżakom i poddał Prusy wraz z Pomorzem Wschodnim królowi polskiemu. Doprowadziło to do wybuchu wojny 13-letniej (1454-1466) między Polską a Zakonem. Przyczyną sporu był brak zgody władz zakonnych na współudział stanów pruskich w decydowaniu o losach kraju. Gdańsk popierając te działania znalazł się – nie po raz ostatni w swojej historii – po stronie tych, którzy walczą o wolność. Polsce udało się pokonać Zakon także dzięki pomocy Gdańska (finansowej i wojskowej). Odpłatą za pomoc były przywileje, jakie miasto uzyskało od króla Polski Kazimierza Jagiellończyka w 1457 r. Stały się one podstawą prawną autonomii Gdańska – zapewniły miastu stabilny rozwój i bezpieczeństwo. Otworzyły miastu bezpośredni dostęp do olbrzymiego na owe czasy rynku Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego (prawie mln km2 powierzchni, około 10 mln mieszkańców). Szeroka autonomia wyzwoliła energię mieszczan, tych osiadłych w Gdańsku od pokoleń i tych, którzy trafiali doń z Niderlandów, Niemiec, krajów skandynawskich, Włoch, Inflant czy Węgier. Od przełomu XV i XVI wieku do połowy wieku XVII, Gdańsk był jednym ze znaczących elementów kształtującego się w Europie nowego ładu gospodarczego. Pełnił funkcję pomostu łączącego polską podaż z zachodnioeuropejskim popytem na zboże. Wielki eksport taniego zboża ułatwił rozwój nowego, kapitalistycznego układu społeczno-gospodarczego w Europie Zachodniej. W II połowie XVI w. i w I połowie XVII w. port gdański był jednym z największych na świecie, największym na Bałtyku (do dwóch tysięcy zawijających statków handlowych rocznie). W okresie swojej świetności Gdańsk wypracował sobie wyjątkową pozycję w Rzeczypospolitej (tak nazywano federację Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego). Prusy Królewskie, w których leżał Gdańsk, były autonomiczną prowincją Rzeczypospolitej. Miały własny organ samorządowy, Sejmik Pruski, w którym przedstawiciele Gdańska mieli znaczący głos. Królewskie przywileje dały Gdańskowi m.in. prawo do otwierania i zamykania żeglugi, pobierania od cumujących w porcie statków tzw. palowego, którego jedynie część trafiała do królewskiej szkatuły. Bardzo silna pozycja gospodarcza i polityczna miasta wzmocniła poczucie niezależności Gdańszczan. W II połowie XVI w. potęga miasta stanowiła już pewien problem dla władz Rzeczypospolitej. Wraz z przekształcaniem się średniowiecznego, stanowego Królestwa Polskiego w nowożytną, rządzoną przez szlachtę Rzeczypospolitą przywileje Gdańska, o genezie średniowiecznego immunitetu, zaczęły kolidować z dążnością króla i sejmu, reprezentującego interesy szlachty, do przejęcia kontroli nad całokształtem polityki zagranicznej i gospodarczej państwa. Głównym przedmiotem sporu była kwestia nałożenia ceł na gdański handel oraz stacjonowania floty królewskiej w porcie gdańskim. W Gdańsku wytworzono w tym czasie doktrynę republiki mieszczańskiej, o rodowodzie północnowłoskim, według której Gdańsk wyobrażano sobie jako prawie niezależną republikę miejską wzorowaną na podziwianej Wenecji. Rozwój tego typu idei możliwy był w atmosferze wolności, tolerancji i poszanowania lokalnych separatyzmów, jaka panowała w Rzeczypospolitej. Szlachta polska, podobnie jak Gdańszczanie, pilnowała swoich wolności, bała się wzmocnienia władzy królewskiej (absolutum dominium) i mimo sprzecznych niekiedy interesów, w konflikcie z Gdańskiem nie popierała króla z pełnym zaangażowaniem. Ostry konflikt z królem Zygmuntem Augustem, próbującym ściślej podporządkować Gdańsk centralnym władzom państwa oraz utworzyć tu stałą bazę królewskiej floty wojennej, przekształcił się w latach 1576-1577 w otwartą wojnę z jego następcą – Stefanem Batorym. Z konfliktów tych miasto wyszło, mimo pozornych ustępstw, wzmocnione i jeszcze bardziej samodzielne.

Przemiany społeczno gospodarcze w Polsce w XVI w. na tle przemian w Europie.

Od schyłku średniowiecza coraz wyraźniej uwidoczniły się rozbieżne drogi rozwoju Europy; zjawisko to nazwano dualizmem ekonomicznym. Wschodnia część kontynentu stała się źródłem płodów rolnych i surowców dla Zachodu - bogacącego si...

Gospodarka Polski w XV i XVI wieku

Mówiąc o XV i XVI w. w Polsce mamy na myśli wspaniały rozwój kultury i sztuki, oraz szybki wzrost wydajności gospodarki kraju. Wiek XVI został nazwany „złotym wiekiem” kultury polskiej – wzrosło wtedy znaczenie Polski w różnych dzie...

Zagadnienie z historii od czasów nowożytnych do upadku państwa polskiego 1795.

1. Omów przebieg ważniejszych odkryć geograficznych (kto, kiedy, gdzie).
W okresie renesansu dokonano pierwszych odkryć geograficznych. Europejczycy wyszli po za granice swoich krajów, a penetracja nowych obszarów wpłynęła na zmianę lu...

Trzy powody upadku I Rzeczpospolitej.

3 powody upadku I Rzeczypospolitej

O upadku i rozbiorze I Rzeczypospolitej w XVIII w. zadecydowało wiele przyczyn, z pośród których można wyróżnić co najmniej trzy główne, spowodowane przez władających Rzeczpospolitą. Były to:...

Polska za panowania Sasów

Tuż po koronacji August II rozpoczął realizację powziętego pierwotnie planu zdobycia Mołdawii na Turkach. Moment ataku był dobrze obrany, jako że słabł właśnie opór Turcji przeciwko państwom Świętej Ligi. Zawiodło niestety współdz...