Rachunkowość organów podatkowych, Kontrola gospodarki budżetowej

1. Rachunkowość organów podatkowych

„Rachunkowość organu podatkowego jednostki samorządu terytorialnego stanowi uzupełnienie rachunkowości jednostki samorządu terytorialnego jako jednostki budżetowej i jest prowadzona z wykorzystaniem niektórych kont syntetycznych planu kont jednostki samorządu terytorialnego, określonych odrębnymi przepisami. Obecnie są to przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 2001r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych jednostek sektora finansów publicznych” .
Podatki pojawiły się już w starożytności. Stanowią szczególną formę daniny publicznej. Państwo czerpie środki na realizację zadań publicznych i społecznych z danin publicznych. Państwo wykorzystuje swoje uprawnienia władcze i ustanawia obowiązek wnoszenia na jego rzecz i na rzecz innych związków publiczno-prawnych różnego rodzaju danin publicznych.
Pierwotnie daniny publiczne pobierane były w naturze, czego przykładem jest dziesięcina oraz w postaci świadczeń osobistych (obowiązkowa służba wojskowa). Gdy pojawił się pieniądz, daniny publiczne zaczęto pobierać w tej formie. Pieniężne daniny publiczne przyjęły postać podatków i opłat publicznych. Opłaty te zgodnie z ich nazwą są świadczeniami pieniężnymi o charakterze odpłatnym. Są one pobierane za czynności urzędowe, np. sporządzenie aktu małżeństwa.

Podatki są natomiast świadczeniami pieniężnymi o charakterze nieodpłatnym – podatnicy nic w zamian nie otrzymują za zapłacone podatki. Podatki są ciężarem nakładanym przez władzę publiczną na osoby fizyczne i jednostki gospodarcze. W rezultacie opodatkowania wyżej wymienionych podmiotów, władza zawłaszcza część ich dochodów, dzięki temu bierze udział w podziale produktu i dochodu narodowego. Podatki korygują rynkowy podział dochodów między osoby fizyczne i jednostki gospodarcze.
Podstawową funkcją podatków jest funkcja fiskalna. Wyraża się ona w przysparzaniu dochodów władzy publicznej. Podatki stanowią obecnie najważniejsze źródło dochodów publicznych. Dochody te są z kolei niezbędne dla ponoszenia wydatków na realizację różnego rodzaju zadań publicznych i społecznych. Funkcja fiskalna podatków wyraża się w zawłaszczaniu części dochodów osób fizycznych i jednostek gospodarczych.
Powinna być ona dostosowana do zakresu i skali zadań państwa, samorządów terytorialnych i innych związków publiczno-prawnych. Gdy zadania te są rozszerzane, podatki muszą być podniesione. Podatki mogą być obniżone tylko wówczas, gdy jednocześnie zredukowany zostanie zakres zadań realizowanych przez państwo i inne związki publiczno-prawne.
Podatki są to przymusowe ,bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych .Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne.

Podatki mogą być pobierane w celu:

- zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego,
- dokonywania redystrybucji dochodów między różnymi sektorami gospodarki i grupami ludności dysponującymi różnymi dochodami,
- ograniczenia konsumpcji niektórych produktów, wykorzystania ich jako narzędzi polityki antycyklicznej i antyinflacyjnej.

Wśród podatków pobieranych przez państwo najpoważniejszą pozycję zajmuje podatek od dochodów osobistych ludności. Stanowi on przeciętnie ponad 30% dochodów budżetowych państwa.
Na drugim miejscu w tworzeniu dochodów budżetowych znajduje się opodatkowanie towarów i usług. W większości podatków jest to podatek obrotowy lub podatek od tzw. wartości dodanej (VAT) obciążający dobra konsumpcyjne.
Administracja skarbowa to instytucje i organy zajmujące się rejestracją podatników, wymiarem, kontrolą i egzekucją zobowiązań podatkowych oraz prowadzeniem dochodzeń i orzekaniem w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe.
Przed 1 stycznia 1999 r. terenowa struktura administracji skarbowej składała się z 49 izb skarbowych, 355 urzędów skarbowych oraz 49 urzędów kontroli skarbowej.

Administracja skarbowa w Polsce składa się z dwóch zasadniczych części:
• terenowych organów administracji rządowej podległej Ministrowi Finansów,
• organów jednostek samorządu terytorialnego.
W administracji rządowej skarbowej wyróżnić można:
• organy podatkowe tj. Ministra Finansów, dyrektorów izb skarbowych, naczelników urzędów skarbowych oraz dyrektorów izb celnych i naczelników urzędów celnych (w sprawach podatku akcyzowego oraz podatku od towarów i usług od importu),
• organy kontroli skarbowej tj. Ministra Finansów, Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej i dyrektorów urzędów kontroli skarbowej.

Po wprowadzeniu 1 stycznia 1999 r. trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (gminy, powiaty i województwa), zakładającego istnienie 16 regionów (województw), dokonano redukcji ilości izb skarbowych i urzędów kontroli skarbowej oraz stosownych modyfikacji zasięgu terytorialnego działania urzędów skarbowych.
Obecnie w skład administracji skarbowej wchodzi: 16 izb skarbowych, 399 urzędów skarbowych, w tym 20 urzędów skarbowych ds. obsługi dużych podatników, 16 urzędów kontroli skarbowej, 17 izb celnych i 69 urzędów celnych.

2. Kontrola gospodarki budżetowej

Budżet państwa rozumiany jako dyrektywny plan finansowy, nakłada na organy finansowe i innych wykonawców obowiązek zrealizowania dochodów w zaplanowanej wysokości, a także dokonania wydatków określonych w planie, czyniąc jednocześnie te organy odpowiedzialnymi za wykonanie zadań.
Budżet państwa jest planem rocznym, rok budżetowy pokrywa się z kalendarzowym.
Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa parlamentarna, która upoważnia rząd do realizacji określonych w niej dochodów i wydatków.

W ogólnym ujęciu gospodarka budżetowa polega na :

1. planowaniu budżetowym,
2. gromadzeniu dochodów budżetowych,
3. dokonywaniu wydatków budżetowych,
4. kontroli przestrzegania dyscypliny finansowej.

Zgromadzenie środków budżetowych w odpowiedniej wysokości stanowi podstawę wykonania głównych zadań państwa. Bez gromadzenia tych środków państwo nie jest w stanie zrealizować podstawowych zadań poprawy warunków życia ludności, rozwoju oświaty, kultury, ochrony zdrowia.

Ogólne zasady wykonywania budżetu :

Wszystkie organy wykonujące budżet można podzielić na cztery grupy :

1. organy ustalające zasady prawne wykonania budżetu (Sejm, Senat, Rada Ministrów, Minister Finansów, Ministrowie Resortowi) ;
2. organy sprawujące nadzór nad wykonaniem budżetu (Rada Ministrów, Minister Finansów wraz z urzędami i Izbami Skarbowymi – organami kontroli skarbowej) ;
3. organy wykonujące kasową obsługę budżetu (NBP) ;
4. organy bezpośrednio pobierające dochody i realizujące wydatki.

Nadwyżka budżetowa - jest zjawiskiem rzadkim – występuje wówczas, gdy dochody budżetowe przewyższają poniesione koszty.
Natomiast w przeważającej większości krajów świata po II wojnie światowej występuje zjawisko deficytu budżetowego - czyli przewagi wydatków nad dochodami. Deficyt ten może wynikać bądź z nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki, rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi długu zagranicznego i długu wewnętrznego), bądź też ze zbyt niskich dochodów.
Niskie dochody mogą wynikać, bądź z niskiej stopy opodatkowania, bądź z nieefektywnego i mało skutecznego systemu ściągania podatków, bądź wreszcie ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego.
We współczesnym świecie rosnący deficyt budżetowy bierze się także z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych.
Deficyty budżetowe wynikają także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym.
W parlamentach reprezentowane są różne siły społeczne zainteresowane z jednej strony w minimalizacji podatków, z drugiej zaś w maksymalizacji wydatków.
Jedni wskazują zasadnie, że wysokie podatki zagrażają wzrostowi gospodarczemu, inni zaś, że są ogromne, nie zaspokojone potrzeby społeczne w sferze oświaty, kultury, ochrony zdrowia i środowiska naturalnego, czy bezpieczeństwa publicznego, co uzasadnia zwiększenie podatków.
Najprostszą metodą walki z dużym deficytem, są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych, w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to z reguły zmniejszenie realnych wydatków rzeczowych, oraz pogorszenie sytuacji materialnej pracowników sfery budżetowej. Zmniejszają się nakłady na oświatę, naukę, ochronę zdrowia, co może doprowadzić do wielu negatywnych następstw długookresowych w rozwoju społeczno – gospodarczym kraju, oraz w stanie zdrowia społeczeństwa
( nakłady na ochronę zdrowia, oświatę, naukę i kulturę były w Polsce w 1993 około 10 – krotnie mniejsze niż w Europie Zachodniej). Poza tym tego rodzaju cięcia mogą spowodować jedynie przejściową poprawę sytuacji finansowej budżetu.
Zmniejszenie realnych wydatków budżetowych prowadzi do obniżenia efektywnego popytu i tym samym do zahamowania wzrostu, lub wręcz spowodowania spadku dochodu narodowego. W rezultacie, to co budżet zyska na zmniejszonych wydatkach, w dłuższym okresie straci na zmniejszonych wpływach spowodowanych obniżeniem dochodu narodowego.
W zrównoważeniu dochodów z wydatkami nikt praktycznie nie jest zainteresowany, stąd rodzi się w każdym parlamencie tendencja do przesadnego optymizmu w szacowaniu dochodów budżetowych i w przewidywaniu wydatków. Nierzadko zdarza się, że w momencie uchwalania, budżet wygląda na względnie zrównoważony, ale w trakcie jego realizacji szybko ujawnia się jego deficyt, gdyż zaplanowane wydatki muszą być wykonane, a zaplanowane dochody z bardzo różnych przyczyn nie wpływają do budżetu, ani we właściwym terminie, ani w oczekiwanych rozmiarach.
Zastanówmy się obecnie, czy równoważenie budżetu centralnego zawsze należy traktować jako warunek zdrowej gospodarki i tym samym jako jedno z głównych zadań polityki finansowej państwa?
Na to pytanie udzielano różnych odpowiedzi i do dziś występują istotne rozbieżności w tym zakresie.
Ekonomia neoklasyczna reprezentuje pogląd, że budżet państwa, podobnie jak budżet gospodarstwa domowego, powinien być zrównoważony. W zdrowej gospodarce nie należy wydawać więcej, niż wynoszą dochody danego podmiotu gospodarczego.
W Polsce sformułowano na początku XX wieku wierszowaną zasadę: „pamiętaj rozchodzie być z przychodem w zgodzie”. Oznacza to, że jeśli państwo chce zwiększyć swoje wydatki, musi najpierw w tym celu podnieść odpowiednio podatki nakładane na przedsiębiorców i obywateli.
Budżet gminy jest rocznym planem finansowym dochodów i wydatków oraz przychodów i wydatków jednostki samorządu terytorialnego, przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych itp. Jest uchwalany w formie uchwały budżetowej. Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez zespół zasad budżetowych, wśród których najważniejsze znaczenie mają zasady : jedności , jawności, uprzedniości, równowagi , szczegółowości.
Zgodnie z art. 62 dochodami budżetu państwa są:
• podatki i opłaty, które na mocy odrębnych ustaw nie stanowią dochodów jednostek samorządu terytorialnego, funduszów celowych oraz innych podmiotów sektora finansów publicznych,
• cła,
• wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa,
• dywidendy,
• wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,
• wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych,
• dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe,
• dochody z najmu, dzierżawy oraz z innych umów o podobnym charakterze składników majątkowych Skarbu Państwa,
• opłaty od poręczeń i gwarancji udzielonych przez Skarb Państwa,
• odsetki od środków na rachunkach bankowych jednostek budżetowych,
• odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgromadzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,
• odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i zagranicznych,
• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne,
• spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Państwa,
• inne dochody publiczne.
Wydatki budżetu państwa przeznaczone są na realizację zadań wykonywanych przez organy władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa, jak również na sądy, trybunały i administrację rządową. Dodatkowo wydatki budżetu państwa stanowią również subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego oraz dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej i dofinansowanie własnych zadań jednostek samorządu terytorialnego.

Różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt budżetu państwa. W przypadku deficytu budżetu państwa może on być pokrywany przychodami pochodzącymi z kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych, pożyczek, sprzedaży skarbowych papierów wartościowych, prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, jak również z nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych.

Wydatki ponoszone przez budżet państwa dzielą się na wydatki bieżące, wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa oraz wydatki majątkowe. Do wydatków bieżących państwa można zaliczyć subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego, dotacje, wynagrodzenia oraz inne świadczenia na rzecz osób fizycznych, zakupy towarów i usług i inne wydatki, które związane są z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizowanych przez nie działań. Do drugiej grupy wydatków dotyczących obsługi długu Skarbu Państwa zalicza się w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa gwarancjami i poręczeniami. Wydatki majątkowe obejmują wydatki na zakup i objęcie akcji, wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego oraz wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych i dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.
W przekroju podmiotowym do najważniejszych elementów systemu finansów możemy zaliczyć władze ustawodawcze szczebla centralnego (Parlament), władze szczebla pośredniego (rady regionalne) oraz szczebla samorządowego (rady gminne). Obok wyżej wymienionych do podmiotów państwowej gospodarki budżetowej zaliczamy również władze wykonawcze (rządy, zarządy) oraz władze kontrolne. W przypadku Polski są to Najwyższa Izba Kontroli i Regionalne Izby Obrachunkowe. Ponadto do podmiotów gospodarki budżetowej zalicza się także Aparat Skarbowy, który zajmuje się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą, zarządzaniem budżetem, jak również funduszami ubezpieczeniowymi oraz jednostki, których finansowanie następuje z funduszy publicznych. Jako niektóre z nich wymienić można szpitale, szkoły, jednostki wojskowe, jednostki sądownictwa.
Według interpretacji E. Ruśkowskiego : „zasady budżetowe są to postulaty nauki pod adresem ustawodawstwa i praktyki, dotyczące prawidłowej organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej w celu optymalnej realizacji jej zadań”. N. Gail podała interpretację ustaloną jeszcze przez angielskiego ekonomistę Adama Smitha, według której „pod pojęciem zasady trzeba rozumieć pewne szczególne właściwości i pożądane cechy, którym powinny odpowiadać określone instytucje”.

Zasady budżetowe zapewniają prawidłowe funkcjonowanie gospodarki budżetowej państwa. Regulują one ogół czynności związanych z gromadzeniem i rozdzielaniem środków budżetowych. Zasady budżetowe dotyczą zwłaszcza cech gospodarki uważanych za najważniejsze dla właściwej realizacji politycznej i ekonomicznej funkcji budżetu. Poprawnie skonstruowany budżet powinien kierować się określonymi zasadami. Jako najważniejsze z nich należy wymienić:

• zasadę jawności, która oznacza, iż budżet jest powszechnie znany i każdy może się z nim zapoznać,
• zasadę powszechności nazywaną też zasadą zupełności lub budżetowania brutto wyraża się postulatem, że budżet powinien obejmować całą działalność państwa. U podłoża tej zasady legły przede wszystkim względy polityczne, a w szczególności potrzeba parlamentarnego wpływu na całość gospodarki finansowej państwa. Współcześnie realizacja tej zasady jest poważnie ograniczona poprzez rozwój publicznej gospodarki pozabudżetowej,
• zasadę szczegółowości budżetu, która oznacza takie usystematyzowanie dochodów i wydatków budżetowych, aby właściwie wyrażały działalność Rządu, pozwalając na pełną jej ocenę przez Parlament.
• zasadę równowagi o której mówi się, iż jest zasadą raczej teoretyczną i coraz częściej dochodzi do rezygnacji niej. Głosi ona, że przewidywane wydatki z budżetu powinny znajdować pokrycie w jego dochodach. Uchwalanie budżetu niezrównoważonego – deficytowego – powoduje bądź to niemożliwość zrealizowania wszystkich wydatków, bądź to konieczność sięgania do źródeł dochodów zwrotnych (pożyczki, kredyty bankowe). Uchwalanie budżetów deficytowych prowadzi zazwyczaj do ujemnych skutków gospodarczych.

Do zasad budżetowych uzupełniających zalicza się także: zasadę uprzedniości, która zobowiązuje do uchwalenia budżetu przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego oraz zasadę przejrzystości wymagającą przedstawiania budżetu w możliwie jasnym układzie.
Zadaniem Ministra Finansów jest przedstawienie Radzie Ministrów założeń projektu budżetowego państwa na następny rok wraz z uzasadnieniem oraz przekazanie wykazu jednostek sektora rządowego, których plany przychodów i wydatków może obejmować ustawa budżetowa. W kolejnym etapie Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej lub projekt ustawy o prowizorium budżetowym i przekazuje go do Sejmu w terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy. W przypadku przedstawienia Sejmowi projektu ustawy o prowizorium budżetowym Rada Ministrów jest zobowiązana do przekazania ustawy budżetowej w terminie nie później niż na trzy miesiące przed zakończeniem okresu obowiązywania prowizorium. Może się zdarzyć, że ustawa budżetowa lub ustawa o prowizorium budżetowym nie zostanie ogłoszona przed dniem 1 stycznia. Wówczas stosuje się postanowienia pierwotnej ustawy budżetowej przedstawionej przez Radę Ministrów Sejmowi, a stawkami obowiązującymi są należności budżetowe oraz składki na fundusze celowe w wysokości ustalonej dla roku poprzedzającego rok budżetowy.

Zgodnie z art. 86 ustawa budżetowa ustala:

• dochody budżetu państwa,
• wydatki budżetu państwa,
• deficyt budżetu państwa oraz źródła jego pokrycia,
• limity zatrudnienia osób objętych mnożnikowymi systemami wynagrodzeń w państwowych jednostkach budżetowych,
• przychody i rozchody budżetu państwa,
• zestawienie przychodów i wydatków państwowych zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych i środków specjalnych
• plany finansowe państwowych funduszy celowych,
• wykaz programów wieloletnich,
• wykaz inwestycji wieloletnich,
• dotacje celowe dla jednostek samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej i zadań zleconych ustawami,
• zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
• wykaz jednostek otrzymujących dotacje podmiotowe i kwoty dotacji,
• dotacje celowe na wykonanie zadań objętych programem wsparcia.

Suma wszystkich wydatków stanowi górną granicę wydatków jakie może ponieść budżet państwa. Do projektu ustawy budżetowej należy ponadto załączyć uzasadnienie, które powinno w szczególności zawierać główne cele polityki społecznej i gospodarczej, kierunki prywatyzacji majątku Skarbu Państwa, przewidywane wykonanie budżetu za rok poprzedzający rok, którego dotyczy projekt ustawy budżetowej, informacje o przewidywanym stanie zadłużenia Skarbu Państwa na koniec roku budżetowego, jak również założenia makroekonomiczne na rok budżetowy i dwa kolejne lata. Do najważniejszych założeń makroekonomicznych możemy zaliczyć: kształtowanie się produktu krajowego brutto, państwowy dług publiczny oraz dług Skarbu Państwa, poziom cen towarów i usług konsumpcyjnych, bilans płatniczy, poziom zatrudnienia i bezrobocia oraz dochody i deficyt budżetu państwa.

Prace nad budżetem w Parlamencie zgodnie z Konstytucją nie mogą trwać dłużej niż cztery miesiące. Harmonogram prac nad budżetem obejmuje kilka etapów. Pierwszym etapem jest czytanie projektu budżetu na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Drugim etapem są prace w Komisjach Sejmowych podczas których poszczególne części budżetu podlegają szczegółowym analizom. Wszystkie naniesione poprawki przekazywane są do Komisji Finansów Publicznych, która po rozpatrzeniu poddaje je pod głosowanie. Te z nich, które zyskają akceptację są rekomendowane do przyjęcia przez Sejm. Po przyjęciu budżetu przez Sejm zostaje on przekazany Senatowi, który w ciągu 20 dni od dnia otrzymania może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej. Jednakże wszelkie poprawki Senatu podlegają głosowaniu przez Sejm i mogą zostać odrzucone bezwzględną większością głosów. Dzieje się tak dlatego, iż prace nad budżetem trwają w Senacie bardzo krótko i pozwalają jedynie na jego powierzchowną ocenę. Zakończenie prac nad budżetem w Parlamencie jest równoznaczne z przekazaniem go Prezydentowi Rzeczpospolitej Polskiej, który w terminie 7 dni może budżet podpisać lub zwrócić go do Trybunału Konstytucyjnego w celu sprawdzenia zgodności z Konstytucją.
Wykonywaniem budżetu państwa kieruje Rada Ministrów. Minister Finansów sprawuje ogólną kontrolę w zakresie realizacji dochodów i wydatków budżetu państwa jak również poziomu deficytu. Nad podległymi jednostkami organizacyjnymi kontrolę i nadzór sprawują dysponenci. Nie rzadziej niż na kwartał dokonywane są przez nich kontrole okresowe, których celem jest dokonanie ocen w zakresie przebiegu wykonaniu zadań, wykorzystania dotacji udzielonych z budżetu państwa, realizacji innych zadań finansowych z budżetu państwa jak również przestrzegania realizacji procedur kontroli i zasad wstępnej oceny celowości poniesionych wydatków. Przedmiotem ocen wystawianych przez dysponentów są przede wszystkim prawidłowości i terminowość pobierania dochodów, zgodność wydatków z wcześniejszym planowaniem, prawidłowość wykorzystania środków finansowych oraz prawidłowość wykorzystywania dotacji udzielanych z budżetu państwa.

W trakcie wykonywania budżetu państwa obowiązują pewne zasady gospodarki finansowej. Niniejsza praca zawiera kilka z obowiązujących reguł. Dokładną ich treść określa art. 92 według którego wszystkie zadania budżetu państwa muszą być realizowane zgodnie z przepisami i harmonogramem. Ponadto ustalanie, pobieranie oraz odprowadzanie dochodów budżetu państwa następuje w określonych terminach i na określonych zasadach. Wydatkowanie środków budżetowych musi być równoznaczne z wysokością kwot, które zostały wcześniej określone w planie finansowym. Jednocześnie wydatkowanie musi mieć charakter celowy i zarazem oszczędny.
Pierwszeństwo przed innymi wydatkami budżetu państwa mają wydatki ponoszone na obsługę Skarbu Państwa. Przyznane dotacje celowe jednostkom samorządu terytorialnego na wykonanie określonych zadań, podlegają zwrotowi do budżetu państwa, w tej części w jakiej zadanie nie zostało wykonane. Jeśli dotacje zostały wykorzystane niezgodnie z ich przeznaczeniem wówczas podlegają zwrotowi do budżetu państwa wraz z odsetkami, przy jednoczesnym pozbyciu się praw danej jednostki terytorialnej do ubiegania się o nowe dotacje przez najbliższe trzy lata.
Wykonanie budżetu państwa podlega kontroli Sejmu. W terminie do dnia 31 maja roku następującego po upływie roku budżetowego Rada Ministrów jest zobligowana do przedstawienia Sejmowi i Najwyższej Izbie Kontroli sprawozdanie z wykonania budżetu. Dodatkowo musi ona przedstawić sprawozdanie o dochodach i wydatkach związanych z zadaniami z zakresu administracji rządowej, które wykonywane były przez samorządy terytorialne, jak również informację o wykonaniu budżetów jednostek samorządu terytorialnego.
Rada Ministrów przekazuje równocześnie ocenę realizacji zadań makroekonomicznych i ocenę przebiegu prywatyzacji majątku Skarbu Państwa. Sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej powinno zawierać przede wszystkim informacje o dochodach i wydatkach sektora finansów publicznych, zakładów publicznych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych, jak również państwowych funduszy celowych. Rząd w przedstawionym sprawozdaniu jest zobowiązany do omówienia wykonania budżetu z uwzględnieniem różnic między budżetem uchwalonym a wykonanym.
Ponadto Rada Ministrów dołącza informację dotyczącą przestrzegania zasady, według której łączna kwota państwowego długu publicznego nie może przekroczyć 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto w danym roku budżetowym. Ta sama zasada obowiązuje w przypadku długu Skarbu Państwa.
Budżet powinien być wykonany w kształcie, w jakim został uchwalony. Jednakże polskie prawo budżetowe dopuszcza możliwość dokonywania zmian w budżecie. Mogą być one przeprowadzone przez uprawnione do tego organy i w przewidzianym przez prawo budżetowe trybie. Zmiany te polegają na przenoszeniu planowanych wydatków budżetowych pomiędzy określonymi podziałkami klasyfikacji budżetowej.
Nie są jednak dopuszczalne przeniesienia, które mogłyby doprowadzić do zwiększenia wydatków w dowolnej podziałce klasyfikacji wydatków o więcej niż 5 %, ani te, które spowodowałyby zwiększenie planowanych wydatków na wynagrodzenia. Powyższe rygory ulegają złagodzeniu na wypadek wprowadzenia stanu nadzwyczajnego na części lub całości kraju państwa. Wówczas w drodze rozporządzenia Rada Ministrów może dokonywać przeniesień planowych wydatków budżetowych.

Bibliografia:


1. C. Kosikowski, E. Ruśkowski – „Finanse i prawo finansowe” (Wydawnictwo Agencji ER, Białystok 1993 r.)
2. Dz. U. Nr 153, poz. 1752 i z 2005r. Nr 128, poz. 1069
3. N. Gail – „Gospodarka budżetowa w świetle prawa porównawczego” (PWN, Warszawa 1993 r.)
4. Nasiłowski M.:System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekonomii, Wydawnictwo Key Tex, Warszawa 1996
5. Oyrzanowski B.: Makroekonomia, z serii „Biblioteka menedżera”, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1997
6. Rzeczpospolita z dnia 21.01.99 Nr. 17
7. Samuelson P.A., Nordhaus W.D.: Ekonomia 1, PWN, Warszawa 1996
8. Ustawa z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych – Dz. U. nr 98 z dnia 19.12.1998 r. (wraz z późniejszymi zmianami).
9. Ustawa z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych – Dz. U. nr 98 z dnia 19.12.1998 r. (wraz z późniejszymi zmianami).
10. Ustawa z dnia 26.11.1998 r. o finansach publicznych – Dz. U. nr 98 z dnia 19.12.1998 r. (wraz z późniejszymi zmianami).