Opisz obrzędy i zwyczaje ludowe kujaw

Popielec W środę popielcową, po zakończeniu okresu karnawału, następowało na Kujawach "wywożenie młodych mężatek lub żeńcowych". Zwyczaj ten polegał na tym, iż kobiety, które dopiero co wyszły za mąż były przyjmowane do grona doświadczonych mężatek - podkreślał on zmianę statutu społecznego tych kobiet. Specjalnie na tą okazję grupa zamężnych kobiet stroiła wóz w różnorakie chusty, wstążki i firanki, którym później młode mężatki dojeżdżały do karczmy, aby się wykupić stawiając wódkę. Początkowo zwyczaj ten dotyczył jedynie kobiet, jednak później, kiedy charakter zwyczaju stał się bardzie zabawowy, przypadła rola i mężczyznom, którzy przebrani w kożuchy i groźne maski pilnowali, aby mężatka nie uciekła w drodze do karczmy. W związku z naciskami Kościoła Katolickiego zwyczaj ten w wielu miejscach został przeniesiony na wtorek zapustny, gdyż uznany za sprzeczny z powagą zaczynającego się postu. Wielkanoc Święta Wielkanocne na Kujawach przebiegały bardzo podobnie jak w innych częściach kraju. Rozpoczynały się Niedzielą Palmową, podczas której robiono palmy i niesiono je do kościoła w celu ich poświęcenia (zwyczaj ten przetrwał do dziś). Kujawskie palmy były dość skromne w porównaniu z innymi regionami Polski - były to gałązki wierzby z baziami, związane tasiemką lub wstążką, czasem urozmaicane borówkami i trzciną. Używane były do odpędzania "złych mocy" w domach, zatykania granic pól. Zanoszono je także na groby w dzień zaduszny. Ciekawy obyczaj rozwinął się również w Wielki Piątek. W tym specjalnym dniu liturgia katolicka zabrania używania dzwonów w czasie nabożeństw - były one zastępowane przez drewniane kołatki zwane "taradajkami" lub "świniami". Młodzi chłopcy biegali z nimi po wsi, robiąc ogromny hałas w celu wypędzenia złych duchów. Zielone Święta W dniu Zielonych Świąt mieszkańców wsi odwiedzał w chałupach tzw. "Stary Mikołaj". Miał on ze sobą wózek, na którym umieszczone były figurki poruszane za pomocą sznurka. Wykonywał on swoje przedstawienie, życzył dobrego urodzaju, napominał dzieci i czeladź. W zamian otrzymywał różne podarunki np. jajka, kiełbasę i pieniądze. Ponadto bardzo powszechnym był obyczaj wyboru "króla pasterzy". Zostawał nim ten z pasterzy, który jako pierwszy w dniu Zielonych Świątek wyprowadził bydło na pastwisko. Wybierano dla niego również "królową". Oboje przyodziewali specjalne wieńce, otrzymywali różnorodne dary - "królowa" wstążki, pierścienie, a "król" kwiaty, guziki i pióra do czapki lub koszuli. Wszystko to działo się zwykle przy figurce lub krzyżu przydrożnym. Boże Ciało W tym dniu, podobnie jak w całej Polsce, rozwinął się zwyczaj robienia wianków. Na Kujawach było ich zawsze siedem lub dziewięć, a wykonywane były z różnorodnych ziół: mięty, rumianku, piołunu, lipy, piwonii i in. Następnie w wigilię dnia świętego Jana wykonywano wianki, które dziewczyny puszczały na wodę wróżąc zamążpójście. Były to niewielkie wianki z kwiatów, z umieszczoną pośrodku świeczką - załączano do nich czasem karteczki z nazwiskiem dziewczyny, która wykonała wianek. Z kolei w święto Matki Boskiej Zielnej rozwinął się zwyczaj zanoszenia do kościołów w celu poświęcenia specjalnych bukietów ze zbóż, kłosów i ziół (z dodatkiem marchwi i makówki). Zwyczaje żniwiarskie Całość rozpoczynał obyczaj zwany "frycowym" lub "wilkiem". Polegał on na przyjęciu do grona żniwiarzy młodych chłopców, którzy po zdaniu egzaminu z budowy kosy przystępowali do pierwszego w ich życiu koszenia zboża. Efekty ich pracy oceniał później tzw. "marszałek" (inaczej zwany "komandorem" lub "pułkownikiem"). Następnie młodzi adepci sztuki żniwiarskiej prowadzeni byli do dziedzica. Na Kujawach rozwinął się także zwyczaj "pępkowego", polegający na tym, iż po zakończeniu ścinania zbóż wykonywano jeden specjalny, strojny snopek. Był on dekorowany kwiatami i wstążkami, miał on u dołu trzy wiązki niczym nogi. Snopek ten ścinała, wykonywała i zanosiła do dworu najbardziej leniwa dziewczyna w czasie żniw. Ostatnim ze zwyczajów żniwiarskich było tak zwane "wieńcowe" (zwane także "okrężnym"), czyli dożynki. Dziewczęta wykonywały wówczas bardzo ciekawe wianki, często nazywane "koronami". Plotły je z kwiatów polnych i ogrodowych, zdobiły makiem, astrami i innymi kwiatami, przewiązywały wstążkami. Sztuka wykonywania wieńców cały czas ewoluuje, z powodu różnorodnych konkursów i bardzo uroczyście obchodzonych dożynek gminnych czy wojewódzkich. Boże Narodzenie Jest to okres bardzo bogaty w obrzędy i zwyczaje. Szczególnie rozpowszechnione było na Kujawach kolędowanie z szopką. Zwykle zaczynano chodzić z szopką jeszcze w adwencie, przynajmniej na tydzień przed świętami (najczęściej w Wigilię i w czasie świąt). Zwyczaj ten pozostawał pod dużym wpływem kultury Pomorza. Poza tym bardzo popularny było widowisko "herodów". Odbywało się ono w święta Bożego Narodzenia lub w święto Trzech Króli (wtedy dodatkowo pojawiali się kolędnicy) i nie przybierało żadnych cech typowo regionalnych (występujące postacie były podobne do tych z przedstawień szopkowych). Na Kujawach rozwinął się również zwyczaj strojenia drzewka sosny lub świerku. Choinkę znano tu co najmniej od początku XX wieku. Drzewko zawieszano u sufitu nad stołem, w rogu izby lub po prostu stawiano na ziemi. Zdobiono je łańcuchami ze słomy lub papieru oraz specjalnym pieczywem przypominającym swym kształtem różne zwierzęta (konie, krowy, kozy, owce, kury, koguty). Choinka dekorowana była także jabłkami, orzechami i ozdobami z papieru. Oprócz niej w Wigilię stawiano także snop niemłóconego zboża w rogu izby. Obrzędy rodzinne : Śluby i wesela Obrzędom tym towarzyszy wiele specjalnych rekwizytów. Elementy obrzędowego przystroju mimo zmieniającej się mody pozostawały zawsze te same. Drużba wyróżniała się przymocowaną do prawego ramienia czerwoną, jedwabną wstążką oraz ciekawie zdobioną, białą, płócienną szarfą. Druhny ubrane były w zwykły strój świąteczny - odróżniały je jedynie wianki z kwiatów, zakończone pękiem barwnych wstążek opadających na plecy. Z kolei bardzo ważnym atrybutem panny młodej na Kujawach była "jabłoneczka" - symbol niewinności, przyszłego szczęścia i dostatku. Był to niewielki ciernisty krzew, czasem gałąź choinki lub nawet liściastego drzewa, przystrojony kolorowymi wstążkami, ciastkami, piernikami, orzechami i jabłkami. Drzewko to towarzyszyło pannie młodej od wieczoru dziewiczego do oczepin. W trakcie uczty weselnej odbywały się liczne scenki z udziałem "baby", "dziada", "wróżki, "rybaka", "Żydów" i innych. Postacie te brały udział w przetargu o wieniec panny młodej. Część z nich miała poprzez swoje figle i psoty odwracać uwagę pana młodego od swej żony. "Rybak" przykładowo za pomocą wędki wyłapywał ze stołu co smaczniejsze kąski. "Baba" z kolei przynosiła różnorodne prezenty symbolizujące przyszłe obowiązki młodej pary (np. smoczek).