Prostisty Protisty zwierzęce: organizmy cudzożywne, odżywiają się poprzez fagocytozę, nie mają chloroplastów, ściany komórkowej, nie są zbudowane ze strzępek Typ: PARABASALIA - jednokomórkowce, poruszają się przy pomocy wici, brak mitochondriów, - jedna z wici może tworzyć błonkę falującą, - PRZEDSTAWICIELE: · rzęsitek (Trichomonas) – pasożyt lub nieszkodliwy współbiesiadnik żyjący w jelitach zwierząt, · rzęsitek pochwowy (Trichomonas hominis) – pasożyt człowieka, przenoszony drogą płciową, powoduje (zwłaszcza w kobiet) stany zapalne dróg rodnych. Typ: KINETOPLASTYDY (Kinetoplastida) - wiciowce wolno żyjące lub pasożytnicze, - obecny kinetoplast – podobny do mitochondrium, z własnym DNA, ulokowany blisko nasady wici, - spokrewnione z eugleninami (Euglenophyta), - PRZEDSTAWICIELE: · świdrowce (Trypanosoma) – groźne pasożyty zwierząt i człowieka, · świdrowiec gambijski (Trypanosoma brucei gambiense) – wywołuje śpiączkę afrykańską, przenoszony przez muchę tse-tse (odżywia się krwią zwierząt), · śpiączka afrykańska: - początkowo brak silnych infekcji, - objawy pojawiają się nawet po kilku latach (gdy pasożyt dostanie się do ośrodkowego układu nerwowego) są to: rozkojarzenie, zaburzenia koordynacji, śpiączka, - następuje nieodwracalne uszkodzenie mózgu. Typ: CHOANOFLAGELLATA – wiciowce kołnierzykowe - cudzożywne wiciowce, żyjące swobodnie bądź prowadzące osiadły tryb życia, - przeważnie żyją pojedynczo, rzadziej w koloniach, - cecha charakterystyczna: wysoki kołnierzyk zbudowany z wypustek cytoplazmatycznych, otaczający długą wić, - kołnierzy + wić => aparat filtracyjny, który umożliwia zdobywanie pokarmu, - występuje dodatkowe ciałko podstawowe leżące pod kątem prostym do ciałka podstawowego wici (nie występuje to u innych protistów, ale np. u plemników) - mają płaskie grzebienie mitochondrialne (podobieństwo do zwierząt, inne protisty mają rurkowate) - rozmnażają się przez podział podłóżny. Typ: APIKOMPLEKSY (Apicomplexa, Sporozoa) - wyłącznie pasożyty, brak wielu organelli, - są haploidalne (diploidalna tylko zygota), - bardzo wiele gatunków powoduje zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi i zwierząt, - PRZEDSTAWICIELE: · zarodziec malarii (Plasmodium) – wywołujący malarię, - w Polsce sporadycznie występuje malaria trzeciaczka (ataki pojawiają się co trzy dni), - zarodźce maja dwóch nosicieli: stałocieplnego kręgowca i określony gatunek komara lub krwiopijnej muchy, w Polsce zarodźce malarii mogą przenosić tylko samice niektórych gatunków komara widliszka (Anopheles), - zarodźce w klimacie umiarkowanym nie mogą ukończyć rozwoju, bo jest za zimno (poniżej 16oC giną). „Typ”: ZARODZIOWE (Sarcodina) - brak wici i rzęsek, poruszają się przy pomocy nibynóżek, - pobierają pokarm przez pino- i fagocytozę, - PRZEDSTAWICIELE: · ameby (Amoebina), inaczej pełzaki: - kształt nieregularny, - mogą przekraczać 1 mm średnicy, - lub wiele jąder, jedna wodniczka tętniąca (wydalanie) i wodniczki pokarmowe (trawienie; zmienna liczba), - nibynóżki – nieliczne, szerokie, - można dostrzec przód (wysuwają się nibynóżki) i tył (bryłka gęstej cytoplazmy), - żyją w wodzie, glebie, ściółce, - żywią się bakteriami, - niektóre są pasożytami, np. Entamoeba histolytica – żyje w jelicie ludzkim i wywołuje czerwonką amebową, czyli pełzakową. · otwornice (Foraminifera) - organizmy morskie, składnik planktonu, - tworzą wapienne pancerzyki złożone z wielu komór, - przez otworki w pancerzyku wysuwają dziesiątki długich, cienkich nibynóżek, które tworzą wokół ciała przestrzenną sieć, w której znajdują się wodniczki pokarmowe, - żywią się bakteriami (mniejsze) lub drobnymi zwierzętami (większe), - niektóre mają w cytoplazmie bruzdnice, z których otrzymują cukry, - puste pancerzyki tworzą na dnie morskim muł, z którego powstają skały wapienne. · promienice, radiolarie (Radiolaria) - składnik planktonu, - wytwarzają szkielet i pancerzyki z krzemionki, - żywią się niewielkimi organizmami (inne protisty, niewielkie zwierzęta) – łowią je za pomocą długich nibynóżek, - szkielety martwych osobników tworzą na dnie morskim muł, z którego powstają skały – radiolaryty, - mikropaleontologia – dyscyplina zajmująca się badaniem mikroskopijnych skamieniałości w osadach skalnych. Typ: ORZĘSKI (Ciliata) - obecność bardzo licznych rzęsek, które są ułożone wzdłuż ciała w charakterystyczne szeregi, - pelukulla (błona komórkowa + cytoplazma do niej przylegająca) ma bardzo skomplikowaną budowę, - występuje „komórkowy otwór gębowy” – cytosom i „komórkowy odbyt” – cytopyge (nie występują rzęski), - wodniczki pokarmowe tworzą się wewnątrz cytoplazmy, a opróżniają się w obrębie cytopyge, - rzęski służą do: poruszania się oraz napędzania pokarmu (np. bakterii, okrzemek) do cytosomu, m. in. Pantofelka lub wirczyka, - występuje dwoistość jąder: mikronukleus (Min) – zamknięte archiwum zawierające całość informacji genetycznej; nieczynne) oraz markonukleus (Man) – spełnia wszystkie funkcje jądra komórkowego, - rozmnażają się poprzez poprzeczny podział komórki, mikronukleus dzieli się mitotycznie, a markonukleus przewęża się i rozdziela na dwie części (musi to zajść z mitotyczną precyzją), - proces płciowy orzęsków – koniugacja: wymiana materiału genetycznego pomiędzy dwoma osobnikami, (UWAGA: to nie jest rozmnażanie), - orzęski w przyrodzie: żyją licznie w wodach słonych i słodkich; żywią się bakteriami i drobnymi szczątkami organicznymi; niektóre (np. didinium) mogą pochłonąć równie wielkie osobniki (np. pantofelka); entodinium – żyją w pierwszej komorze żołądka przeżuwaczy, są im niezbędne do życia. Prostisty roślinopodobne: - formy jednokomórkowe – wiciowce, pełzaki, nieruchome komórki, - czasami forma koloni lub komórczaka, - najwyżej uorganizowane glony mają ciało w formie plechy, tzn. wielokomórkowe i zróżnicowane. Typ: EUGLENINY (Euglenophyta) - inaczej klejnotki, - jednokomórkowe, żyją w wodzie słodkiej, - swobodny tryb zycia, poruszają się przy pomocy wici, - nie mają ściany komórkowej, - nie rozmnażają się płciowo, - chloroplasty zyskały dzięki zielenicom, - spokrewnione ze świdrowcami, - przeważnie heterotroficzne (cudzożywne), jeśli samożywne to gdy zachodzi potrzeba (brak światła) stają się cudzożywne. Typ: TOBOŁKI (Pyrrophyta) - inaczej dinofity, - zarówno cudzo- jak i samożywne. - PRZEDSTAWICIELE: · bruzdnice - jednokomórkowe wiciowce, - żyją w toni wodnej (słone i słodkie), - dwie bruzdy przebiegające pod kątem prostym względem siebie, znajdują się w nich dwie wici, - często występuje pancerzy (pod błoną komórkową) z wielu płytek celulozowych, - chloroplasty pochodzą od krasnorostów, - zakwity – „czerwony przypływ” – masowe pojawienie się bruzdnic, - wytwarzają trucizny: nieszkodliwe dla zwierząt, trujące dla ludzi. · nocoświetlik: - w nocy reaguje na ruch wody i wytwarza światło, statki pozostawiają na wodzie świecącą smugę. Typ: CHRYZOFITY (Chrysophyta) - glony złociste, - samożywne, - najliczniejsza grupa, - duża zawartość fukoksantyny (złocista lub brązowa barwa, maskująca zielony chrolofil), - dwie, różnej wielkości wici: dłuższa (pokryta sztywnymi, białkowymi włoskami) i krótsza (gładka) - PRZEDSTAWICIELE: · złotowiciowce (Chrysophyceae) - jednokomórkowe, - niektóre są pełzakami (amebami) ale najwięcej jest wiciowców, - spotykane w wodach słodkich. · okrzemki (Bacillariophyceae) - jednokomórkowe, żyją pojedynczo w wodach słonych i słodkich, - dwuczęściowa ściana komórkowa (skorupka) wysycona krzemionką, dwie części: mniejsza (denko) i większa (wieczko), - przy podziale każda komórka potomna dostaje jedną część ściany i dobudowuje sobie drugą, - tam gdzie występuje dużo skorupek okrzemek powstaje ziemia okrzemkowa, stosowana do produkcji dynamitu. · brunatnice (Phaeophyceae) - występują w wodach słonych, - największy stopień rozwoju ciała, - plecha z częściami podobnymi do organów roślin lądowych (niby-korzenie, niby-łodyga, niby-liście), - dominuje sporofit, czasami nawet brak gametofitu, Protisty grzybopodobne: - złożone z nitkowatych strzępek, - wytwarzają owocowania Typ: Lęgniowce (Oomycota) - żyją w wodzie (nie tylko), - odżywiają się martwymi szczątkami lub pasożytują na innych organizmach, - ciało zbudowane z komórczakowych strzępek, - rozmnażają się bezpłciowo (pływki) - PRZEDSTAWICIELE: · roztoczkowce - żyją w wodzie, - tworzą podobny do pleśni nalot na szczątkach organicznych, - mogą atakować ryby, · fitiftora (Phytophtora) - pasożyt ziemniaków, pomidorów (wywołuje zarazę ziemniaczaną), - wytwarza jednokomórkowe zarodniki przenoszone przez prądy powietrza, Typ: Śluzowce (Myxomycota) - dużych rozmiarów wielojądrowe pełzaki, - żyją w ściółce leśnej lub na pniach drzew (galaretowata substancja)
