Główne cechy myślenia utopijnego na podstawie „Państwa” Platona oraz pism T.More’a i F. Bacona

? Utopia to gatunek literatury dydaktycznej prezentujący wizje wzorowo zorganizowanego społeczeństwa. Społeczeństwa, którego mądrzy i zarazem szlachetni obywatele wspólnie pracują nad stworzeniem sprawiedliwego ustroju i opartych na wzajemnym szacunku stosunków międzyludzkich. Wizja ta kontrastuje z rzeczywistością wspólną pisarzowi i czytelnikom stając się programem reform tej rzeczywistości. Powyższą tezę zdaje się potwierdzać to, iż owa mityczna utopia miała być swoistym remedium na bolączki trapiące kraje, z których pochodzili autorzy Utopii. Powstawała w społeczeństwach będących w stanie kryzysu, zamętu, zwątpienia i niepewności.. Np. Platon pisząc ?Państwo? starał się ukazać w nim alternatywę dla ogarniętej kryzysem ateńskiej polis, jego dzieło miało w zamyśle pomóc w uzdrowieniu Aten, w przywróceniu im należytej świetności. Natomiast w ?Książeczce zaiste złotej i niemniej pożytecznej jak przyjemnej o najlepszym ustroju państwa i nieznanej dotąd wyspie Utopii? gdyż tak brzmi właśnie pełna nazwa dzieła Morusa zawarta została krytyka szesnastowiecznej Anglii połączona z marzeniem o takim porządku społecznym, w którym wszystkie problemy życia zbiorowego zostają szczęśliwie i ostatecznie rozwiązane.
? Myślenie utopijne zarówno u Platona, jaki i T.More?a oraz F.Bacon było przejawem ich skrajnej bezkompromisowości. Każdy z wymienionych tu utopistów odżegnywał się od otaczającej go rzeczywistości, każdy z nich uważał, że świat godny aprobaty należy budować w opozycji do świata już istniejącego. Należy szukać ustroju a także modelu życia kompletnie różnego od tego znanego nam z autopsji gdyż model ten nie sprawdził się, mało tego jest według autorów utopii przyczyną nieszczęścia i wyzysku człowieka.
? Myślenie utopijne świadczy o skrajnym radykalizmie, nowy świat ma być, bowiem zupełnie różny od tego nam znanego. Inność ta ma polegać na odrzuceniu dotychczasowego porządku rzeczy. Za podstawową przyczynę nieszczęścia i upadku człowieka w dotychczasowym systemie uważano własność prywatną. Wszyscy trzej utopiści upatrywali w niej przyczynę wszelkiego zła na świecie. Powszechny był wśród nich postulat zniesienia własności prywatnej. Morus pisał, iż na szczęśliwej wyspie Utopii nawet domy mieszkalne nie są na stałe przypisane do konkretnej rodziny, ludzie zasiedlają je przez 10 lat, po czym następuje losowanie rozstrzygające, komu, który dom przypadnie w udziale na następną dekadę. Charakterystyczną cechą utopii jest także swoista obsesja funkcjonalności-wszystko służyć ma jakiemuś konkretnemu celowi a także powszechna unitaryzacja ?wszystko na wyspie Utopii ma być identyczne, takie same 54 miasta, jednakowa mowa, obyczaje, identyczne budynki i stroje. Równy dla wszystkich czas pracy i czas odpoczynku. Utopia miała także w zamyśle jej twórców realizować ideę harmonii i sprawiedliwości społecznej. Zgodnie z ideą harmonii każdy powinien robić to, do czego predestynują go jego wrodzone zdolności. Ten, który został obdarzony niezwykłym intelektem powinien zajmować się nauką gdyż właśnie ona została mu przeznaczona natomiast ten, kto pozbawiony został zdolności umysłowych powinien parać się praca na roli tudzież rzemiosłem.
? Twórca Utopii dąży do przedstawienia świata doskonałego, świata, którego mieszkańcy obdarzeni są niecodziennym umiejętnościami jak miało to miejsce w ?Nowej Atlantydzie? F.Bacona gdzie wśród mieszkańców owej wyspy powszechna była znajomość języków obcych, mimo iż nigdy nie podróżowali, członkowie tej społeczności rozwinęli także w fantastyczny sposób także wiele dyscyplin naukowych takich jak medycyna, biologia czy alchemia. Natomiast obca była im żądza zysku czy też posiadania. Mieszkańcy Utopii Morusa w pogardzie mieli złoto i inne cenne kruszce wyrazem, czego miała być produkcja nocników czy też niewolniczych kajdan z tychże metali. Mało tego ciężką karą za przewinienia miało być noszenie złotych ozdób takich jak pierścienie, bransolety czy łańcuchy. Utopię More?a da się także odczytać jako odpowiedź na pytanie: ?Jak wyglądałoby społeczeństwo gdyby nie istniała w nim własność prywatna??. Odpowiedź jest tu oczywiście pozytywna, zniesienie własności umożliwiłoby jednostce osiągnięcie szczęścia, życie w harmonii pozbawione chciwości, pychy, nadmiernego zbytku oraz szkodliwych dla każdej społeczności pokus.
? Mimo że konkretne utopie są wyrazem charakterystycznych dla poszczególnych epok zagrożeń to wszystkie one akceptują następujące założenia:
1).Po pierwsze człowiek w świecie utopii jest zasadniczo dobry a jego zaobserwowane wady są następstwem niesprzyjających warunków życia a nie natury ludzkiej.
2).Utopia zakłada także to, iż nie istnieje żadna nieusuwalna sprzeczność pomiędzy pomyślnością jednostki a pomyślnością społeczeństwa jako ogółu.
3).Według autorów utopii możliwe jest także znalezienie sprawiedliwych władców lub też nauczenie sprawiedliwości wybranych do rządzenia ludzi
4).Mimo ścisłego podporządkowania jednostki całemu społeczeństwu w zamyśle autorów utopii nie zagraża ona ludzkiej wolności, ponieważ prawdziwa wolność realizuje się właśnie w jej ramach.
5).Uporządkowany, odgórnie określony model życia ma zapewnić szczęście jednostce i uchronić ją od życia w zgubnym chaosie.
6)Ogromną rolę pełni tu także posłuszeństwo wobec osób, którym podlegają mieszkańcy utopii a więc także wobec członków rodziny, których zgoda jest często konieczna nawet do odbycia krótkiej wycieczki poza mury miasta.
7).Charakterystyczną cechą utopii jest również swoista obsesja funkcjonalności-wszystko ma służyć jakiemuś celowi, nie może być mowy o marnotrawieniu energii.
8).Typowy dla utopii jest także egalitaryzm przejawiający się w podleganiu tym samym prawom i w równości szans, o przynależności do grupy uczonych czy rzemieślników decydują nasze wrodzone zdolności a nie dobre urodzenie.
9).Utopiści próbują zajmować się wszystkim, każdą dziedziną życia, znamienną cechą ich dzieł jest obsesyjna skrupulatność przejawiająca się w drobiazgowych opisać życia codziennego ludzi, zabudowań, sprzętów, zawodów, miast i całej masy innych miejsc zjawisk czy przedmiotów.

? Utopista nie godzi się na świat zastany, nie zadowala się aktualnie istniejącymi możliwościami jego zmiany. W odróżnieniu od reformatora jego celem nie jest poprawienie świata już istniejącego a utworzenie na jego miejscu całkiem nowej rzeczywistości. Utopista jest, bowiem maksymalistą, według niego zmiana, aby była skuteczna musi być totalna, częściowe, ograniczone reformy nie wchodzą tu w grę. Utopia to także jednoznaczny przejaw antropocentryzmu stawiającego na pierwszym planie człowieka, który ma być centrum wszechświata, dlatego też żadna ze znanych nam dziś utopii nie powstała w czasach średniowiecza, kiedy to za punkt odniesienia uznawano powszechnie tylko i wyłącznie Boga.
? Podsumowując: utopia to zbudowany w gabinecie intelektualisty model, do którego przymierza się rzeczywistość w celu osądzenie, co w niej dobre a co złe. Utopista konstruuje pewien ideał przyszłości będący receptą na zło istniejące w rzeczywistości, w której przyszło mu żyć. Tworzy wizję idealnej społeczności, której obce są pycha, chciwość czy rozpusta trawiące mu współczesnych.