Bracia Załuscy Gromadzenie zbiorów Otwarcie biblioteki Zbiory Pod zarządem Komisji Edukacji Narodowej Dalsze losy Epoka oświecenia przyniosła zwiększone zapotrzebowanie na słowo drukowane, potrzebę wiedzy rozumianej jako książka, biblioteka, archiwum, a także potrzebę uporządkowania i sklasyfikowania świata. W całej Europie zakładano towarzystwa naukowe, rozwijało się czasopiśmiennictwo i powstawały liczne wydawnictwa encyklopedyczne. Znaczny przyrost produkcji piśmienniczej ostatecznie spowodował powstawanie dużych bibliotek. Już w XVII wieku na zachodzie Europy niektóre zbiory panujących i szlachty zostały otwarte dla uczonych, a później i dla szerszego grona użytkowników. Odrodzeniowe sibi et amicis (sobie i przyjaciołom) przestało obowiązywać. W Oświeceniu zrodziła się także idea Biblioteki Narodowej. Polska w tym czasie znajdowała się pod panowaniem obcych władców, którzy o kulturę polską nie zabiegali. Ani Wazowie, ani Sasowie nie wykazywali inicjatywy stworzenia w kwitnącej ówcześnie stolicy centrum intelektualnego. Wawrzyniec Mitzler de Kolof w „Warschauer Bibliothek” narzeka, że „w Warszawie więcej rozumieją znaczenie piwnicy napełnionej staremi winami niż najbogatszej biblioteki ”. W tym czasie powstała porównywalna wielkością do Biblioteki Cesarskiej w Wiedniu ukochana „księgarnia” Załuskiego, duma i chluba oświeconych Polaków. Stanowiła ona jeden z bodźców do rozwoju ruchu umysłowego w czasach saskich. Bracia Załuscy Ród Załuskich od pokoleń przejawiał zainteresowania książką, Józef Andrzej, jeden z twórców Biblioteki, nie był zatem wyjątkiem. Zamiłowania bibliofilskie odziedziczył po swych przodkach. Spośród nich nie można pominąć arcybiskupa gnieźnieńskiego, Andrzeja Olszowskiego, czy stryjów i opiekunów braci, Andrzeja Chryzostoma oraz Ludwika Bartłomieja Załuskich. Sam Józef Andrzej już w wieku 18 lat posiadał obszerny księgozbiór liczący trzynaście tysięcy woluminów. Jak zwykł mawiać: „Jedni pałają namiętnością do koni, drudzy do ptaków, inni do zwierząt, a mnie atoli od chłopięctwa ogromna opanowała żądza posiadania książek”.
