Problematyka narodowowyzwoleńcza w opowiadaniach Stefana Żeromskiego.

Stefan Żeromski jest autorem kilku opowiadań, których tematyka wiąże się z problemem walki narodowowyzwoleńczej. Do wszystkich tych utworów wprowadził treści natury społeczno-klasowej, które rzucały ostre światło na polityczne okoliczności walki, na głębokie różnice dzielące klasy, odłamy czy grupy polskiego społeczeństwa. ** Powstanie styczniowe było dla Żeromskiego klamrą łączącą sprawy narodowe ze społecznymi, walkę narodowowyzwoleńczą z dążeniem do demaskowania krzywdy społecznej i wyrażania protestu społecznego. Świadczy o tym m.in. opowiadanie Rozdziobią nas kruki, wrony... Autor opisuje w nim śmierć powstańca z roku 1863, który schwytany przez ułanów carskich w czasie transportu broni, ginie przebity lancami. Przybyły z pobliskiej wioski chłop płoszy wrony, które zaczęły "preparować" zwłoki i sam obdziera ciało zabitego z lichego odzienia, a konia - ze skóry. W końcu wrzuca zwłoki do pobliskiego dołu, nie zapominając uprzednio podziękować Bogu za to, że obdarował go tyloma pożytecznymi przedmiotami. ** Autor poruszył w tym opowiadaniu ważny problem. Sprawą najważniejszą była nie sama klęska powstańców, nosicieli idei wolności narodowej i społecznej. Najboleśniejsza była dla niego niegotowość, niedojrzałość duchowa, nieświadomość polityczna znacznych odłamów społeczeństwa polskiego, do których idee powstańców po prostu nie przemówiły. Oskarża tych, którzy klęskę powstania przyjęli z ulgą bądź obojętnością, gotowi do współpracy z zaborcą. ** Żeromski oskarża konserwatystów nie tylko o obojętność wobec sprawy narodowej. Zarzuca im również brak zainteresowania warstwą chłopską, która poprzez swe nieuświadomienie nie tylko nie poparła powstańców, ale również nie rozumiała sensu walki o niepodległość państwa. Chłopi nie widzieli potrzeby walki o wyzwolenie kraju, w którym przez całe wieki byli wykorzystywani i upokarzani. Przykładem może być chłop, który po obrabowaniu trupa powstańca "... bez wiedzy i woli, zemściwszy się za tylowieczne niewolnictwo, za szerzenie ciemnoty, za wyzysk, za hańbę i za cierpienie ludu, szedł ku domowi z odkrytą głową i z modlitwą na ustach...".