MUZEUM ZIEMI CHEŁMSKIEJ Wywodzi swoją historię od Muzeum Ziemi Chełmskiej, powstałego w 1919 r. przy Gimnazjum Państwowym im. Stefana Czarnieckiego z inicjatywy dyrektora tej placówki i zasłużonego działacza społecznego Wiktora Ambroziewicza. Najcenniejszym zabytkiem był grób neolityczny, odkryty w 1934 r. w Poniatówce, miejscowości w okolicach Wojsławic. Niestety większość zbiorów została rozgrabiona lub zniszczona w okresie II wojny światowej. Po zakończeniu działań wojennych przystąpiono do odbudowy Muzeum. Zbiory Muzeum obejmują teraz ponad 20 tysięcy eksponatów podzielonych na działy merytoryczne mieszczące się w czterech budynkach. Niezwykle interesująca jest kolekcja numizmatów a także polskiego malarstwa portretowego z XIX wieku. To głównie portrety osób związanych z ziemią chełmską. Ważnym i chętnie oglądanym działem jest etnografia, prezentująca m.in. wyroby rzemiosła artystycznego twórców regionu chełmskiego. W ramach Muzeum Ziemi Chełmskiej funkcjonuje GALERIA 72, gromadząca nowoczesne malarstwo konstruktywistyczne, operujące wyrafinowaną metaforą i abstrakcją geometryczną. Zbiory chełmskie z zakresu tej hermetycznej i wyjątkowej sztuki należą do największych w Europie.
Muzeum gromadzi zabytki dotyczące przeszłości Chełma i ziemi chełmskiej od średniowiecza do czasów współczesnych. Muzeum posiada zbiory historyczne, przyrodnicze, archeologiczne, etnograficzne oraz sztuki. Są to dokumenty, ogłoszenia, fotografie, dawne pocztówki, prasa, pamiątki osobiste znanych w regionie chełmskim osób, zabytki związane z geologią, zoologią i botaniką regionu lubelskiego, materiały dokumentujące pradzieje, wczesne i późne średniowiecze Chełma i okolic, zabytki związane z kulturą materialną, duchową i społeczną Chełma i okolic, malarstwo, grafikę, rzeźbę, rzemiosło artystyczne o różnorodnej tematyce. Do najcenniejszych zabytków należy bogaty zbiór chełmskich ogłoszeń okupacyjnych, a także dokumenty z podpisami królów polskich, zbiory motyli dziennych i nocnych oraz okazy botaniczne, w tej liczbie również rzadki okaz dziewięćsiłu popłocholistnego, którego rezerwat znajduje się na Stawskiej Górze, położonej 10 km od Chełma. Polskie malarstwo i grafika XIX i pierwszej polowy XX w. portrety osób związanych z ziemią chełmską, m.in. Poletyłłów, Zajdlerów, Cieszkowskich, Wacława Rzewuskiego, Scholastyki Świrskiej, Wojciecha Węgleńskiego, kolekcję prac Zenona Waśniewskiego, Aleksandra Laszenki, Tadeusza Cieślewskiego (syna). - rzemiosło artystyczne: lampy, zegary, meble, wyroby ze srebra.