Charakterystyka porównawcza I i II wojny światowej

W referacie tym przedstawię dwie wojny, które zasadniczo zmieniły obraz dzisiejszego świata. To dzięki nim tworzyły się takie ideologie jak nazizm, faszyzm, to dzięki nim komuniści zasilali swe szeregi. Były to największe wojny w dziejach ludności nie tylko pod względem liczby użytych wojsk, lecz także pod względem liczby ofiar.
Lecz paradoksalnie wojny te uczyniły wiele dla ludzkości. Dzięki nim możemy podróżować samolotem, mamy zapewnioną dobrą opiekę medyczną, lub to że straciliśmy chęć do dalszych wojen i to że staliśmy się tolerancyjni.
Co ważne I oraz II wojna światowa był spowodowane z błahego powodu. Problemy które zaistniały można było przecież rozwiązać pokojowo.

1. PAŃSTWA ZAANGAŻOWANE W KONFLIKT.

W pierwszej wojnie światowej państwa były podzielone na dwa obozy. Jeden z nich był nazwany Trójporozumieniem lub Ententą. W jej skład wchodziły państwa takie jak Wielka Brytania, Rosja i Francja(w późniejszych latach wojny do Ententy dołączyły Włochy i inne państwa). Przymierze to był scementowany mniejszymi sojuszami takimi jak sojusz francusko-rosyjski(1893r), francusko-brytyjski(1904r) oraz brytyjsko-rosyjski. Do tego obozu zaliczamy także te państwa, które nie należały do Ententy, lecz były sojusznikiem jednego z jej członków(np. Japonia).
Natomiast drugi obóz nazwany został Trójprzymierzem(państwa do niego należące nazwano centralnymi) i powstał w 1879 r. Na początku należały do niego Niemcy i Austro-Węgry, a w roku 1882 dołączyły do niego Włochy. W latach wojny od Trójprzymierza odłączyły się Włochy(przeszły na stronę Ententy), dołączyły natomiast inne państwa takie jak np. Turcja. Państwem dominującym w grupie państw centralnych była II Rzesza posiadająca najlepszą armię oraz gospodarkę.
Pakt trzech (pakt berliński)
Porozumienie podpisane w Berlinie 27 września 1940 roku, było poszerzeniem paktu stalowego Niemiec i Włoch z 1939 roku. Zobowiązywał on sojuszników do udzielania sobie pomocy militarnej. Pakt określał podział świata na strefy wpływów Niemiecką, Włoską i Japońską. W następnych miesiącach do paktu przystąpiły min.: 20 XI 1940 – Węgry, 23 XI 1940 - Rumunia, 24 XI 1940 – Słowacja, 1 III 1941 - Bułgaria
W II wojnie światowej państwa dzieliły się na dwa obozy. Do roku 1941 jeden z nich nazwany był sojuszem państw osi. Należały do niego Niemcy, Japonia i Włochy , które zawarły tzw. Pakt Trzech Zakładał on walkę tych państw z komunizmem. Do tego paktu dołączyły także inne państwa przedstawione w tabeli.
W początkowej fazie wojny sojusz z Niemcami posiadał jeszcze ZSRR(pakt Ribbentrop-Mołotow). Po ataku III Rzeszy na ZSRR, został automatycznie zerwany sojusz Niemiec z ZSRR, z jednoczesnym przejściem ZSRR na stronę Aliantów.
Druga strona to sojusz jeszcze z I wojny światowej. Nazwany Aliantami, w jego skład wchodziły: Wielka Brytania, Francja, Polska, USA i ZSRR(od 1941r), oraz inne państwa, które dołączyły do Aliantów w czasie wojny.

2. PRZYCZYNY.

Bezpośrednią przyczyną wybuch pierwszej wojny światowej był zamach na Arcyksięcia austriackiego Franciszka Ferdynanda 28 czerwca 1914 roku. Wojna wybuchła, gdy 1 sierpnia 1914 roku Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji. Wtedy to uruchomił się system sojuszy, łączący poszczególne państwa.
Natomiast przyczyną wybuchu II wojny światowej był atak Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku. Był on spowodowany odrzuceniem przez Polskę ultimatum Niemieckiego.

3. KWESTIE POLITYCZNE.

Przed I wojną światową Europa była podzielona na dwa wrogie sobie obozy. Jednym z nich było Trójprzymierze i państwa wokół niego skupione. Obóz ten był antyniemiecki i starał się ograniczać rosnącą potęgę Niemiec.
Natomiast drugi obóz był obozem proniemieckim, składającym się z II Rzeszy, Austrowęgier i państw je wspierających.
Oprócz podziałów w role wchodziły też stare ,,porachunki” pomiędzy poszczególnymi państwami. Francja chciała odzyskać utraconą na korzyść Niemiec Alzację-Lotaryngię, Rosja wspierała nowe państwa na Bałkanach i próbowała poszerzyć swe wpływy na Bałkany, Wielka Brytania obawiała się rosnących w siłę Niemiec , a Austro-Węgry chciały odzyskać utracone na korzyść Rosji wpływy na Bałkanach.
Niemcy chciały także umocnić swe wpływy na Bałkanach.
Przed wybuchem II wojny światowej Niemcy agresywnie dążyły do poszerzania swych wpływów. Najpierw wojska niemieckie wkroczyły do strefy zdemilitaryzowanej i zajęły ją, następnie doszło do Anschlussu Austrii. Bierne zachowanie Aliantów tylko rozochociło Niemców. W 1938 Hitler zażądał
Sudetlandu i co dziwne otrzymał go. Następnym krokiem było zajęcie całej Czechosłowacji oraz litewskiego miasta Memel(Kłajpeda). Gdy niemieckie ultimatum wobec Polski nie zostało spełnione rozpoczęła się II wojna światowa.
Podobnie jak Niemcy, poczynali Włosi. W 1935 podbili Etiopię. Wtedy Benito Mussolini ogłosił powstanie drugiego Imperium Rzymskiego. Następnie 7 IV 1939 Włochy anektowały Albanię, zawierając w międzyczasie pakt stalowy z Niemcami. W ,,rozbiorze” Czechosłowacji uczestniczyły także Węgry zajmując w październiku południową Słowację oraz Polska która także w październiku zajęła Zaolzie.

4. KWESTIE GOSPODARCZE.

Szybko rozwijająca się II Rzesza potrzebowała dużego rynku zbytu na swe towary. Niemcy nie posiadały jednak kolonii na początku XX wieku. Musiały je więc zdobyć w drodze wojny lub dyplomacji. Niemcy podobnie jak Francja dążyły do podporządkowania sobie Maroka. W okresie napiętej sytuacji międzynarodowej, każdy incydent mógł doprowadzić do wybuchu wojny. Francuzi chcąc uniknąć wojny zaproponowali Niemcom część Konga Francuskiego. Niemcy przyjęli tę propozycję i pozyskali swą pierwszą kolonię i rynek zbytu.
Kolejnym ogniskiem zapalnym były Bałkany. Przez kilka stuleci panowała tam Turcja. Jednak jej panowanie zakończyło się w XIX wieku, kiedy to powstały nowe państwa: Serbia, Rumunia, Bułgaria, Czarnogóra i Grecja. W 1912 wspólnie zaatakowały one Turcję i odebrały jej resztę europejskich posiadłości. Jednak sojusznicy nie byli zgodni między sobą i wkrótce doszło między nimi do wojny. Największe sukcesy odnosiła Serbia, dążąca do zjednoczenia Słowian południowych.
Rosja wspierając Serbię osłabiała jednocześnie wpływy Austrowęgier i Turcji. Rosjanie liczyli na to że osłabiona Turcja nie będzie wstanie się obronić i przejmą oni cieśniny Bosfor i Dardanele. To przez te cieśniny biegły szlaki handlowe z Morza Śródziemnego i Afryki do Morza Czarnego i na Krym. O wpływy gospodarcze na Bałkanach rywalizowali także Niemcy i Austriacy szukający rynków zbytu i nowych terytoriów dla swych państw.
Przed II wojną światową III Rzesza dynamicznie się rozwijała. Pozbawiona jednak dawnych rynków zbytu oraz głównego zagłębia przemysłowego- zagłębia Saary nie mogła prawidłowo się rozwijać. Wtedy Hitler zdobył się na odważny i ryzykowny krok. Jego wojska wkroczyły do strefy zdemilitaryzowanej i zagłębia Saary. Alianci nie reagowali. Ich polityka polegała na dążeniu do pokoju za wszelką cenę. Hitler potrafił to wykorzystać i zajmował kolejno: Austrię, Sudetland, Memel, Czechosłowację. To zapewnił o Niemcom duże rynki zbytów i nowe pokłady surowców mineralnych(w Czechach i Austrii).
Podobnie Włosi potrzebowali rynków zbytu. Dlatego postanowili zająć Etiopię-biedne afrykańskie państwo które jakimś cudem uniknęło podporządkowania Europejczykom. Włosi po szybkiej kampanii pozyskali nową kolonię. Zajęli także Albanię.
Natomiast Japonia tak jaki inne państwa przeżywała załamanie gospodarcze. Jej produkcja po zakończeniu I wojny światowej drastycznie spadła. Japonii brakowało także surowców. Nie posadała tak jaki inne mocarstwa dużych złóż rud metali, węgla nie mówiąc już o metalach kolorowych czy ropie. Za to pod dostatkiem surowców posiadali sąsiedzi Japonii. Korea i Chiny. Korea była biednym państwem, bez dużej i nowoczesnej armii. Natomiast Chiny były targane od kilkunastu lat wyniszczającą wojną domową. Dlatego japończycy zajęli najpierw Koreę a później część Chin tworząc z niej państwo marionetkowe Mandżukiro. I wszystko było by w jak najlepszym porządku, gdyby nie to że Japończycy zagrażali interesą USA. Amerykanie bardzo nie lubili gdy coś lub ktoś zagrażał ich gospodarce. Dodatkowo Amerykanów rozsierdził atak na Pearl Harbor i to było bezpośrednią przyczyną włączenia się USA do wojny.



5. KWESTIE MILITARNE.

Dynamiczny rozwój II Rzeszy przekładał się także na duży rozwój armii.
Niemcy inwestowali w nowe technologie takie jak lotnictwo, okręty podwodne co zaowocowało dobrymi wynikami. Dzięki zdolnym konstruktorom Niemcy posiadali wiele nowoczesnych rodzajów broni. Doskonałe samoloty typu Albatros, były jednymi z najlepszych samolotów I wojny światowej. Co ważne Niemcy bardzo dbali i o szkolenie i dyscyplinę w armii, której nie posiadali np. Rosjanie czy Francuzi. Dużą ilość pieniędzy Niemcy na rozwój floty. Zaniepokoiło to Wielką Brytanię. Brytyjczycy obawiali się o swą dominację na morzu.
Bez silnej armii lądowej Brytyjczycy byli bezsilni wobec niemieckiego desantu. Dlatego Brytyjczycy dążyli do osłabienia niemieckiej Kreigsmarine.
Podobnie Francuzi obawiali się potęgi armii Niemieckiej. Dlatego też systematycznie powiększali swą armię w odpowiedzi na wzrost liczebności armii Niemieckiej
Po I wojnie światowej Niemcy zostali obłożeni nazwanym przez nich ,, dyktatem wersalskim”. Ograniczało on znacznie armię Niemiec, pozbawiał lotnictwa, a marynarkę ograniczono do ,,flotylli” 4 łodzi podwodnych.
Po wojnie Niemcy gnębił kryzys gospodarczy. Wykorzystał to Hitler który w swym programie wyborczym ogłosił odrzucenie Traktatu Wersalskiego, redukcję bezrobocia i szybki wzrost gospodarczy. Efektownie wypełnił swe postanowienia, przestawiając niemiecką gospodarkę na przemysł wojenny. Dzięki zdolnym i ambitnym konstruktorom Niemcy w ciągu 5 lat odbudowali i powiększyli swą armię. Nową broń testowali podczas wojny domowej w Hiszpanii. Wojna ta gdzie większość kraji brała w niej udział wykazała że sprzęt niemiecki znacznie przewyższa angielski czy francuski. Potwierdziła to kampania niemiecka w Polsce, krajach beneluxu oraz Francji. Niemiecki Blitzkreig osiągał tam zaskakująco dobre wyniki. Kampanie trwały po kilka tygodni, a Niemcy ponosili druzgocące zwycięstwo. Było to widoczne zwłaszcza we Francji, gdzie Francuzi mieli przewagę nad Niemcami.
Podobnie Japonia, przestawiła swą gospodarkę na produkcję militarną. To jednak nie za bardzo podobało się Francuzom i Anglikom, oraz rządowi USA.
Ta sprzeczność interesów musiała doprowadzić do wojny.

6. SKUTKI WOJEN.

Skutkami I wojny światowej była przede wszystkim ogromna liczba ofiar.
Niemcy stracili 1 milion 800 tysięcy ludzi, Rosjanie 100 000 mniej ludzi. Francja 1 385 000 ludzi. Łączna liczba ofiar wyniosła ok. 8 190 000 osób nie licząc cywili.
Pierwsza wojna światowa była także inna od pozostałych pod względem liczby państw biorących w niej udział, i liczebności ich wojsk. W I wojnie światowej użyto też nowe bronie: karabin maszynowy, gaz bojowy, samoloty, czołgi... I wojna światowa doprowadziła do gwałtownego wzrostu gospodarczego. Gospodarka państw biorących udział w wojnie rozrastała się i nabierała tempa. Kobiety otrzymały prawa takie same jak mężczyźni w zamian za to iż zastąpiły swych mężów w fabrykach.
Została utworzona Liga Narodów. Organ mający za zadanie pilnować porządku na świecie. Nie spełniała ona jednak swych założeń gdyż część państw nie respektowała rozporządzeń Ligi Narodów. W skutek I wojny światowej powstało wiele nowych państw. Powstały one z rozpadu II Rzeszy, Austrowęgier, Rosji oraz Turcji. Nowopowstałe państwa to min.: Polska, Czechosłowacja, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Węgry, Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców, oraz ZSRR.
Wojna ,,dała” ludzkości także wiele nowych wynalazków takich jak np. samolot.
Skutkami II wojny światowej były jeszcze większe ofiary(50milonów) i ogromne wyniszczenie gospodarcze Europy(szczególnie części wschodniej). Niemcy zostały podzielone na strefy okupacyjne. Rozprzestrzenił się komunizm. Użyto najgroźniejszej i ostatecznej broni-bomby atomowej, która spowodował kapitulację Japonii. Użyto nowych broni: rakiet, samolotów odrzutowych. Doszło do wyniszczenia narodu Żydowskiego i jego migracji do Palestyny. Europę zaczęła dzielić nowa granica: żelazna kurtyna. Dotychczasowi sojusznicy Alianci i ZSRR zaczęli odnosić się do siebie z wrogością.
Jeszcze jednym skutkiem II wojny światowej jest powstanie Organizacji Narodów Zjednoczonych. Organizacja ta ma podobne zastosowanie jak Liga Narodów, która rozpadła się na początku II wojny światowej.

Moim zdaniem obydwie wojny zmieniły obraz ludzkości. Uważam tak dlatego że:
a) po pierwszej wojnie światowej powstało wiele nowych państw. Jednym z nich jest nasz kraj - Polska, która była pod zaborami przeszło 124 lata
b) w ludziach obudziły się nastroje antywojenne. Dążyli oni do pokoju, nawet za wszelką cenę(polityka Francji i Anglii wobec III Rzeszy). Nawet jeśli występowały jakie spory między narodami starano się rozwiązać je w sposób pokojowy(np. plebiscyty)
c) dzięki wojnie ,,otrzymaliśmy” wiele nowych wynalazków. Są to min.: samoloty (także odrzutowe), dzięki którym możemy szybko się przemieszczać, energia atomowa: tania i bezpieczna dla środowiska, lepsza opieka medyczna, rozwijająca się podczas wojny.
d) Rozwinęła się gospodarka: wojna była kołem zamachowym gospodarki, której produkcję broni i amunicji, po wojnie można było przestawić na odbudowę państwa.
e) Skutkiem II wojny światowej było ,,wpojenie siłą” komunizmu niektórym państwom (np. Polsce). Z komunizmu państwa te uwolniły się dopiero w latach 90.
f) Skutkami obu wojen było powstanie ,,sztucznych państw”. Po pierwszej wojnie państwem takim było Wolne Miasto Gdańsk, a po II wojnie światowej NRD i RFN.

Sądzę więc że bez wojen światowych dzisiejszy świat na pewno nie wyglądał by tak samo. Żyli byśmy może w wolnej Polsce a może ciągle tkwili w kajdanach zaborców? Może do dziś grypa była by śmiertelną chorobą?


B I B L I O G R A F I A


G. Wojciechowski, Historia. Podręcznik dla gimnazjum. Poznań 2001
S. Puławski, Ten okrutny wiek. Warszawa 2000
Gazety Wojenne, Warszawa 1999