Polityka zagraniczna w XVIwieku

W rezultacie unii lubelskiej Polska weszła w bezpośrednie sąsiedztwo z Tatarami, wasalami Turcji. Niebezpieczeństwo konfliktu zbrojnego stawało się coraz groźniejsze, spowodowane wyprawami Kozaków na Mołdawię i związaniem się Polski z Habsburgami, toczącymi wówczas z Turcją walki o Węgry. Sytuację zaostrzały ekspansywne dążenia Turcji, które odparte przez oręż polski w pierwszej połowie XVII wieku zagroziły raz jeszcze poważnie Polsce w drugiej połowie tegoż stulecia. Polityka wschodnia nie tylko wyczerpywała finansowo i militarnie Rzeczpospolitą, ale przyczyniła się również do dalszych zaniedbań na zachodzie, mimo że w czasie wojny 30-letniej nastręczała się możliwość odzyskania Śląska czy Pomorza Zachodniego. W okresie tego wielkiego konfliktu europejskiego, który trwał od 1618 do 1648 r. większość państw podzieliła się na dwa obozy: trzon jednego z nich tworzyła potęga habsburska, skupiająca siły kontrreformacji, główną natomiast siłę obozu przeciwnego stanowiła Francja i Szwecja. Rzeczpospolita nie biorąc bezpośredniego udziału w wojnie, powiązała się z obozem habsburskim, co przekreśliło możliwość odzyskania ziem zachodnich, ponadto przyczyniło się do zaostrzenia konfliktu polsko-szwedzkiego i polsko-tureckiego. Fakt bierności politycznej Polski wobec wielkiego konfliktu europejskiego wpłyną na osłabienie jej pozycji międzynarodowej. W trzecim dziesięcioleciu XVII w., za rządów Władysława IV, aktualna stała się sprawa wciągnięcia Polski do wojny trzydziestoletniej. Po rozejmie w Sztumskiej Wsi (1635) Francja wystąpiła z propozycją rozejmu. Dyplomaci francuscy roztaczali możliwość odzyskania Śląska, a nawet uzyskanie korony cesarskiej, za cenę czynnego zaangażowania się Polski po stronie francuskiej. Jednocześnie dyplomacja habsburska czyniła starania o pozyskanie Władysława IV. W 1637 roku nastąpiło jednak nowe zbliżenie z cesarzem, wzmocnione małżeństwem Władysława z arcyksiężniczką Cecylią Renatą. Zbliżenie z Habsburgami doprowadziło do zaostrzenia się stosunków z Francją. W latach 1642-1643 Władysław IV wznowił plany wciągnięcia Polski do wojny po stronie Habsburgów. I tym razem nie przyniosły one rezultatu w wyniku nikłego zainteresowania Habsburgów pomocą Polski. W dalszych latach nastąpiło zbliżenie Władysława IV do Francji, którego wynikiem było drugie małżeństwo króla z księżniczką francuską Ludwiką Marią Gonzaga. Neutralność w wojnie trzydziestoletniej uniemożliwiła Polsce osiągnięcia większych korzyści. Jedynie tylko udało się Władysławowi IV wytargować od Habsburgów, z tytułu należności posagowych jego pierwszej żony księstwo opolsko-raciborskie.