W utworze tym splatają się dwa wątki-dzieje pana Tomasza i historia niewidomej dziewczynki.Łączy je katarynka-bohater tytułowy noweli,który w utworze pełni funkcję elementu akcjotwórczego,czyli w znamienny sposób wpływa na rozwój wydarzeń.Bolesław Prus poruszył w tej noweli problem konieczności zajęcia się pokrzywdzonymi przez los dziećmi i stworzenia im szansy do normalnego ,prawidłowego rozwoju.Pisarz apelował do ludzi majętnych,aby wykorzystali właściwie swe możliwości i pomagali dzieciom z najuboższych warstw społecznych. Utwór ten posiada wartości poznawcze,ponieważ zapoznaje czytelnika z warunkami bytowymi różnych grup społecznych(bogate mieszczaństwo-pan Tomasz i jego znajomi oraz rodzina robotnicza(niewidoma dziewczynka i jej opiekunka) dziewiętnastowiecznej Warszawy.Nowela zawiera również wartości wychowawcze,autor uczy nas wrażliwości na ludzką krzywdę,zachęca do pomagania bliźniemu.Narrator jest anonimowy,nic o nim nie wiemy.On zaś posiada szeroką wiedzę o myślach i przeżyciach bohaterów. Główny bohater utworu-pan Tomasz to postać dynamiczna.Pod wpływem wydarzeń(kontakt z niewidomą dziewczynką) przeżywa wewnętrzną przemianę i staje się innym człowiekiem.Biorąc pod uwagę jego liczne zalety-uprzejmość,pracowitość,umiłowanie piękna,życzliwość i wrażliwość na cudze cierpienie możemy go nazwać bohaterem pozytywnym.
