scharakteryzuj klimat dwóch wybranych kontynentów

EUROPA Klimat w Europie jest znacznie łagodniejszy niż klimaty innych obszarów położonych na tej samej szerokości geograficznej. Różnica ta zauważalna jest zwłaszcza zimą, w zachodniej i północnej części kontynentu. Główną przyczyną tego zjawiska jest ciepły prąd morski – Golfstrom (Prąd Zatokowy), opływający Europę od zachodu. Dzięki niemu na norweskichLofotach istnieje największa na świecie anomalia termiczna, której wartość dochodzi do +25 °C. Drugą przyczyną łagodnego klimatu jest przewaga wiatrów zachodnich, co w połączeniu z niemal równoleżnikowym układem najważniejszych łańcuchów górskich, powoduje, iż ciepłe masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego docierają głęboko na wschód kontynentu.Niemal cała Europa znajduje się w strefie klimatów umiarkowanych. W północno-wschodniej części kontynentu ma on charakter chłodny, zaś w pozostałej – ciepły (morski,kontynentalny i przejściowy). Południowe skrawki Europy (półwyspy: Iberyjski, Apeniński i Bałkański oraz wyspy Morza Śródziemnego) znajdują się w strefie klimatów podzwrotnikowych (morskich, a w Bułgarii i środkowej Hiszpanii – kontynentalnych). Od klimatów umiarkowanych oddzielają je pasma górskie: Pireneje, Alpy i Bałkan. W północnych krańcach Europy (północna Islandia, Svalbard i północno-zachodnia Rosja) panuje klimat okołobiegunowy (subpolarny). Niezależnie od położenia wysokie oraz średnie góry posiadają własne, odmienne od nizinnych typy klimatyczne, zaliczane do klimatów górskich. Temperatura na kontynencie europejskim w okresie zimowym spada w miarę posuwania się na wschód. Zimą najcieplejszymi obszarami są krańce południowe i południowo-zachodnie kontynentu. W styczniu średnia temperatura na tych terenach to ok. +10 °C – +12 °C, np. w Lizbonie średnia wieloletnia to +11 °C, a w Gibraltarze – +13 °C. Najchłodniejszymi terenami są obszary na północnym wschodzie, gdzie średnia temperatura to poniżej –15 °C, zaś na samym skraju kontynentu, na Nowej Ziemi, spada poniżej –20 °C. W okresie letnim największe różnice temperatur zaznaczają się pomiędzy północą a południem kontynentu. Na północy w lipcu jest to 8-10 °C (np. w norweskim Vardö średnia wieloletnia lipca to +9 °C), zaś na południu 26-28 °C (Ateny – średnia wieloletnia +28 °C). Najwyższą w Europie temperaturę zanotowano w Sewilli i było to +50 °C. Roczne wahania temperatur największe są na wschodzie Europy. W środkowej części europejskiej Rosja różnice skrajnych temperatur w ciągu roku przekraczać mogą 70°C (w Twerze najwyższa zanotowana temperatura to +37 °C, zaś najniższa –50 °C). Najmniejsze wahania temperatur występują na krańcach północno-zachodnich i średnio wynoszą kilkanaście, do nieco ponad 20 stopni. Długość okresu bezprzymrozkowego jest różna w różnych częściach kontynentu. Na krańcach północno-wschodnich (północny Ural, część Nowej Ziemi) oraz w Górach Skandynawskich i środkowej Islandii wynosi poniżej 2 miesięcy, na większości obszaru Europy środkowej i wschodniej jest to 120-180 dni, w Europie zachodniej (poza obszarami górskimi) – 180-240 dni, zaś na wyspach i położonych na południu wybrzeżach Morza Śródziemnego oraz w południowo-zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego przymrozki pojawiają się sporadycznie (nie w każdym roku) Poziom opadów w Europie jest różny. Na znacznej część kontynentu rocznie notuje się 500-800 mm opadów. Wielkość ta ma znacznie wyższą wartość na terenach górskich (zwłaszcza po zachodniej stronie stoków), gdzie przekracza ona 2000 mm na rok (w czarnogórskiej osadzie Crkvice, w Górach Dynarskich, nad Zatoką Kotorską jest to ponad 5300 mm). Duże nasilenie opadów występuje też na wybrzeżach. Najmniej opadów (poniżej 500 mm) występuje na krańcach północno- i południowo-wschodnich, zaś na wybrzeżuMorza Kaspijskiego jest nawet mniej niż 250 mm. Na większości obszaru Europy opady występują w ciągu całego roku, głównie jednak w półroczu ciepłym (zwłaszcza czerwcu, lipcu isierpniu). Na terenie Wysp Brytyjskich, zachodniej części Półwyspu Skandynawskiego, na Islandii oraz większości obszaru Francjiopady także występują w ciągu całego roku, jednak największe ich nasilenie przypada na półrocze chłodne. W Europie południowej (głównie na obszarach pokrywających się z zasięgiem klimatu podzwrotnikowego) deszcz, rzadziej śnieg pada niemal wyłącznie w porze chłodnej.   AUSTRALIA Australia leży w zasięgu trzech stref klimatycznych: podrównikowej (półwysep Jork, Ziemia Tasmana i Ziemia Arnhema) zwrotnikowej (większa część kontynentu) podzwrotnikowej (klimat morski, południowe krańce Australii i Tasmania) Kraj ten położony jest w zwrotnikowej i podzwrotnikowej strefie klimatycznej. Leży w umiarkowanej i międzyzwrotnikowej strefie oświetlenia Ziemi. Przecina ją zwrotnik Koziorożca. Czynnikami wpływającymi na klimat kontynentu są: bliskość zbiorników wodnych, szerokość geograficzna i odosobnienie kontynentu. Na kształtowanie się warunków klimatycznych Australii wywiera wpływ położenie, zawartość lądu i nieznaczne urozmaicenie ukształtowania powierzchni, prądy morskie i układ stałych ośrodków barycznych. Położenie Australii na półkuli południowej warunkuje odmienny rozkład pór roku niż na półkuli północnej. Styczeń jest najcieplejszym miesiącem w roku (najwyższe średnie roczne temperatury), zaś lipiec posiada najniższe średnie temperatury. W związku z położeniem lądu na Zwrotniku Koziorożca wnętrze kontynentu ma klimat zwrotnikowy suchy, jego północne części wkraczają w strefę klimatu monsunów międzyzwrotnikowych, a części południowe znajdują się w zasięgu klimatu śródziemnomorskiego. Słabe rozczłonkowanie linii brzegowej, brak większych zatok sprawia, że przenikanie wpływów oceanicznych do wnętrza kontynentu jest nieznaczne. Wpływy te ogranicza na zachodzie wysoka krawędź Wyżyny Zachodnioaustralijskiej, a na wschodzie bariera Wielkich Gór Wododziałowych. Stąd Australia, mimo oceanicznego położenia, posiada na znacznej przestrzeni suchy klimat kontynentalny. Suchość klimatu wnętrza Australii warunkują głównie układy mas powietrza, uzależnione od występowania niżów i wyżów barycznych. W porze letniej, od grudnia do marca, w wyniku silnego nagrzania lądu i powietrza, północną część kontynentu obejmuje niż australijski. W związku z tym niżem napływają tu z północnego zachodu wilgotne masy powietrza morskiego, jako monsun letni. Monsun ten powoduje wzrost zachmurzenia, opadów i nieznaczny spadek temperatury powietrza. W ten sposób w części północnej Australii nastaje pora deszczowa. W tym czasie południowa część lądu jest pod wpływem wyżu południowoindyjskiego, rozciągającego się między Afryką i Australią. Z wyżu tego do wnętrza lądu napływają masy powietrza zwrotnikowo-kontynentalnego, w postaci pasatu południowo-wschodniego, który swoją wilgoć pozostawia na wschodnich stokach gór. Na zachodzie kontynentu i we wnętrzu w tym czasie panuje susza. W porze zimowej, która trwa od czerwca do września, układ cyrkulacji powietrza przesuwa się na północ, a cały niemal kontynent australijski jest pod wpływem wyżu australijskiego. Nad lądem panują wówczas zwrotnikowo-kontynentalne masy powietrza, z wyjątkiem krańców południowych, które są w zasięgu wiatrów zachodnich, związanych z pasem wędrujących niżów. Wiatry te przynoszą opady atmosferyczne. Również stoki Wielkich Gór Wododziałowych, gdzie w zimie napływa pasat południowo-wschodni, mają duże opady atmosferyczne.Temperatura powietrza Australii wykazuje znaczny związek z szerokością geograficzną i pozornym ruchem Słońca w ciągu roku. Najcieplejszymi miesiącami roku są listopad, grudzień, styczeń lub luty (w zależności od rejonu). W styczniu najwyższe średnie temperatury powietrza występują w Australii Zachodniej (Marble Bar), gdzie wynoszą one około 33 °C. Cała zachodnia część lądu, aż po okresową rzekę Coopers Creek, objęta jest wtedy izotermą 30 °C. Na południe od tej izotermy temperatury są coraz niższe, aż do 15 °C na wyspie Tasmania. Przebieg izoterm stycznia zbliżony jest do równoleżnikowego. Odchylenia spowodowane są napływem wilgotnych mas powietrza i pasatami. W lipcu układ izoterm również zbliżony jest do równoleżnikowego. Najniższe średnie temperatury powietrza występują w południowo-zachodniej części lądu, na wschód od miasta Perth oraz w części południowo-wschodniej, w południowym dorzeczu rzeki Murray. Średnie temperatury powietrza w lipcu spadają tu poniżej 10 °C. W ciągu pięciu miesięcy zimowych w części tej mogą występować temperatury około 0 °C, jednakże pokrywa śniegowa nie utrzymuje się w ciągu zimy. Mniej więcej ze zwrotnikiem Koziorożca pokrywa się przebieg izotermy 15 °C, a przez północne skrawki Ziemi Arnhema i półwyspu Jork przebiega izoterma 25 °C. Najwyższą średnią wieloletnią temperaturą powietrza na poziomie rzeczywistym (+24 °C) zanotowano w miejscowości Darwin. Przebieg opadów atmosferycznych w ciągu roku jest zróżnicowany. Opady letnie przeważają w północnej części kontynentu, na północ od zwrotnika Koziorożca. Na południu występują opady zimowe. W części wschodniej opady atmosferyczne utrzymują się w ciągu całego roku z przewagą w półroczu ciepłym po wewnętrznej stronie gór i w porze chłodnej na stokach wschodnich. W środkowej części lądu opady są skąpe lub ich brak. Największa ilość opadów, powyżej 1000 mm rocznie, otrzymują północno-wschodnie krańce lądu, wybrzeża Kimberley, Ziemia Arnhema, półwysep Jork i wschodnie stoki Wielkich Gór Wododziałowych. Podobną ilość opadów w ciągu roku otrzymują Tasmania, Nowa Zelandia i wyspy Oceanii. Równoległe do wybrzeży, z wyjątkiem części zachodniej, ciągnie się następna strefa z roczną ilością opadów w granicach 500 – 1000 mm. Trzecia strefa, bardziej wewnętrzna otrzymuje 250 – 500 mm, natomiast wnętrze lądu poniżej 250 mm opadów rocznie. Charakterystyczną cechą opadów atmosferycznych Australii jest ich nieregularny przebieg i występowanie. Często opady sa gwałtowne, przekraczające jednorazową średnią sumę opadów, lub występują okresy kilkuletnie z bardzo mała ilością opadów.