Hieroglify i ich odczytanie
І HIEROGLIFY
Hieroglify (z gr. ἱερογλυφικά hieroglyphika, dosł. "święte znaki") – najwcześniejszy rodzaj pisma starożytnego Egiptu, obok pisma hieratycznego i demotycznego. Nazwa wywodzi się (podobnie jak nazwa władcy - faraona) z greki i oznacza święte znaki.
W piśmie hieroglificznym występują 3 rodzaje znaków:
• znaki fonetyczne
• znaki ideograficzne
• determinatywy
Określenie "hieroglify" stosowane jest także w stosunku do innych rodzajów pisma piktograficznego, używanego przez m.in. Azteków, Majów.
Znaki fonetyczne
Pismo starożytnego Egiptu używało powszechnie znaków fonetycznych do zapisu języka egipskiego. Ze względu na strukturę tego języka, charakterystyczną dla języków afroazjatyckich (występowanie tzw. rdzenia spółgłoskowego), występują jedynie hieroglificzne znaki spółgłoskowe (samogłoski pomijano). Są to znaki oznaczające 1, 2 lub nawet 3 spółgłoski.
Determinatywy
Używane były do uściślenia o jaką klasę wyrazów chodzi. Np. wszystkie imiona bóstw były poprzedzane znakiem siedzącej figurki boga (podobnie jak to ma miejsce w piśmie klinowym).
Kierunek pisania
Hieroglify były zapisywane albo w kolumnach od góry do dołu albo w rzędach od prawej do lewej bądź też odwrotnie. Każdy znak posiada swoje lustrzane odbicie używane do zapisu w odwrotną stronę. Przy czytaniu musimy "spotykać" się z przedstawionymi hieroglifami, tj. czytać od strony, w którą "patrzą" postacie przedstawione przez znaki.
Kartusze
Do zapisu dwóch najważniejszych imion królewskich używano kartuszy. Między innymi dzięki takim kartuszom francuski egiptolog Jean François Champollion odczytał starożytne "święte znaki".
Zapis liczb
Starożytni Egipcjanie używali systemu dziesiętnego. Istniały specjalne znaki dla 1, 10, 100, 1000 i 10000. Działano także na tzw. ułamkach egipskich, tzn. takich ułamkach, w liczniku których zawsze występuje 1, czyli 1/2, 1/3, 1/4, 1/5, 1/6 itd.
II ODCZYTANIE HIEROGLIFÓW
Podczas dwóch lat pobytu w areszcie domowym zajmował się studiowaniem inskrypcji na „Kamieniu z Rosetty”. W 1822 odczytał egipskie hieroglify na podstawie inskrypcji na kamieniu z Rosetty oraz analizy języka koptyjskiego, ostatniej fazy rozwojowej języka dawnych Egipcjan. Udowodnił, że egipskie hieroglify opierały sie na zasadzie fonetyczności zapisu. Swoje spostrzeżenia przedstawił w artykule pt. "List do Pana Dacier dotyczący alfabetu hieroglifów fonetycznych" (Dacier był sekretarzem francuskiej Akademii Inskrypcji i Literatury).
W 1824 Champollion opublikował kolejne swoje dzieło pt. "Zarys systemu hieroglificznego", w którym wyłożył całość swoich osiągnięć potwierdzając jeszcze raz niezaprzeczalność swojego odkrycia..
Z biegiem czasu Egipcjanie modyfikowali i ulepszali pismo hieroglificzne, nidgy jednak nie rezygnując z używania starych form. Mnogość znaczeń i sposobów wyrażania tych samych pojęć, brak odstępów między wyrazami, oraz fakt, że w piśmie tym nie istniały samogłoski spowodowały, że tłumaczenie hieroglifów nawet dziś nie jest łatwą sztuką i obarczone jest marginesem błędu. Pismo hieroglificzne miało charakter oficjalny i pojawiało się przede wszystkim w formie inskrypcji o charakterze religijnym. Imiona faraonów zapisywano w sposób specjalny - służyły do tego kartusze, w których umieszczano imię własne i tronowe władcy.
W starożytnym Egipcie sztuka pisania nie była dostępna dla przeciętnego obywatela. Pismem posługiwali się tylko specjalnie do tego celu szkoleni skrybowie oraz warstwa kapłańska, w tym sam faraon. Zawód pisarza był bardzo szanowany, dlatego był szansą awansu społecznego dla ludzi wywodzących się z niższych warstw.