Nowożytna architektura rezydencjonalna w Polsce to reprezentacyjne siedziby biskupie, królewskie czy wielkopańska w postaci zamków, pałaców i dworów. Treści ideowe przekazywane przez tego rodzaju architekturę obfitowały w konteksty religijne, polityczne, historyczne, mitologiczne i astrologiczne. Aplikowano je w postaci przedstawień malowanych i rzeźbionych, o rozmaitej skali i gatunku. Treści najbogatsze i wyrażane największą ilością środków artystycznych zawarte były w wystrojach najokazalszych rezydencji pełnego baroku – Wilanów, pałac Krasińskich w Warszawie. Możnowładców najbardziej czynnych w życiu publicznym upamiętniano głównie w wielkich cyklach plafonowych – Ujazdów, Podhorce, Kielce. Wątek gloryfikacji rodu, czy dynastii wcielenie bardziej pospolite zyskiwał w dekoracji i inskrypcjach bram wjazdowych, portali.
Zainteresowanie starożytnością przejmuje w XVI wieku cała Europa. Powraca cały repertuar dawnych form, które znajdują zastosowanie zarówno w budownictwie świeckim, jak i sakralnym. Budowle pełne są harmonii, spokoju, przejrzystości. Nie ma tu, jak to było w gotyku, potrzeby pięcia się w górę, strzelistości. Przeważają dające poczucie statyczności linie poziome, a ulubioną formą jest półkolista arkada. Bardzo popularne są krużganki, loggie oraz portyki. Zabytki: - zamek Wawelski został przebudowany za panowania Zygmunta Starego, - Ratusz w Zamościu został ufundowany przez Jana Zamoyskiego, - kamienica pod św. Mikołajem i pod św. Krzysztofem w Kazimierzu Dolnym, - Bazylika św. Piotra w Rzymie, - kościół San Pietro in Montorio (Tempietto) w Rzymie, - pałac Rucellai we Florencji, źródło - sciaga.pl