Geneza Adam Mickiewicz od 1829 roku przebywał na emigracji bez możliwości powrotu do rodzinnego kraju. Fakt ten zaważył zasadniczo na jego życiu i twórczości: napisane przez niego utwory przesiąknięte są gorącą miłością ojczyzny i wynikającą z tej miłości tęsknotą za "krajem lat dziecinnych" . Miał odtąd żyć na emigracji, wśród innych Polaków emigrantów, ale polska emigracja była skłócona, pełna wewnętrznych sporów. Toteż pierwszy okres pobytu Mickiewicza w Paryżu wypełniło pisanie Ksiąg pielgrzymstwa...., będących pewną próbą pogodzenia zwaśnionych stron. W tym okresie pisze Mickiewicz także Dziady cz. III, utwór pełen uwielbienia dla narodu i potępienia jego prześladowców. Dzięki swojej twórczości poeta zyskuje miano wieszcza narodowego, cieszy się też niezwykłym autorytetem wśród innych Polaków - wygnańców. Powstały mniej więcej w tym samym czasie Pan Tadeusz był poetycką próbą powrotu do utęsknionego "kraju lat dziecinnych" i zapomnienia o swojej niedoli emigranta. Mickiewicz, obdarzony niezwykłą pamięcią, zawarł w Panu Tadeuszu wszystkie wspomnienia z okresu dzieciństwa, które spędził na Litwie, w Nowogródku i w Zaosiu. Pamięć dawnych obyczajów, wyglądu szlacheckich domostw, szlacheckiej gościnności odżyły na nowo w Panu Tadeuszu, na kartach poematu została ocalona od zapomnienia szlachecka tradycja, która już w czasie pisania Pana Tadeusza zaczęła znikać. Podczas pobytu w Rzymie Mickiewicz dowiedział się o wybuchu powstania listopadowego. W kwietniu 1831 roku udał się do Wielkopolski, aby stamtąd przedrzeć się do zaboru rosyjskiego, jego plany się nie powiodły, ale właśnie w Wielkopolsce, we wsi Łukowo, zrodziła się idea napisania Pana Tadeusza. Przypuszczalnie powstał tam też początek utworu, toteż wygląd dworku w Soplicowie, o którym na początku Pana Tadeusza pisze poeta, mógł być zainspirowany wyglądem dworu w Łukowie. Zasadnicza część pracy nad Panem Tadeuszem przypada jednak na lata 1832-1834. Napisany w Paryżu Pan Tadeusz, został tam też wydany w roku 1834.
