W średniowieczu dominował teocentryzm. Zgodnie z tym poglądem, Bóg jest najwyższą wartością, początkiem i końcem wszystkiego, ośrodkiem ludzkich myśli i dążeń. W tej epoce nastąpił rozwój literatury religijnej. Wyrazem kultu maryjnego, na ziemiach polskich są dwa utwory. Jeden z nich to "Bogurodzica", najstarszy polski utwór poetycki, powstały najprawdopodobniej w XIIIw. Występuje w niej motyw deesis. Drugi wiersz, "Lament Świętokrzyski" , powstały pod koniec XVw., nawiązuje do motywu Stabat Mater. Utwór mieści sie w nurcie liryki dolorycznej. Oba utwory przedstawiają obraz Maryi w inny sposób, jest to związane z czasem ich powstania. Przejdę teraz do omówienia tych dwóch obrazów Matki Boskiej, zawartych we wspomnianych już tekstach. W "Bogurodzicy" podmiotem lirycznym jest lud wierzący, który wypowiada się w pierwszej osobie liczby mnogiej. Zanosi on prosby do adresatki, którą jest Matka Boska. W "Lamencie Świętokrzyskim" Maryja wypowiada się w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Zwraca się do wszystkich ludzi, młodych i starych, do wszystkich matek, również do swojego syna oraz Anioła Gabriela. "Bogurodzica" przedstawia Maryję jednocześnie jako Matkę Boską i dziewicę, co jest sprzecznością , lecz zgadza się z dagmatami Kościoła. Bardzo bliska Bogu, świadczą o tym słowa: "Bogiem sławiena Maryja", czyli sławiona przez Boga, który jest doskonały. Istota prawie doskonała, jak również wybrana spośród innych niewiast. Ponadto jest pośredniczką pomiędzy Nim, a ludźmi, którzy zanoszą do niej swoje prośby. W wierszu wyeksonowana jest jej boskość, świętość, jak również bliskość człowiekowi. W "Lamencie Świętokrzyskim", Maryja ukazana jako cierpiąca i bolejąca Matka, która zanosi prośbę do wszystkich ludzi, by jej współczuli w bólu. Przeżywa bowiem śmierć swojego jedynego syna, z tego powodu pogrążona jest w żałobie. Czuje się samotna, widząc swoje dziecko, które bardzo kochała. Pragnie wziąć część jego cierpień na siebie, najlepiej ilustrują to słowa: "Rozdziel z matką swoją rany". Zwraca się do niego "synku", więc używa zdrobnień, które potwierdzają tezę, że go kochała. Zawsze mu pomagała, gdy tego potrzebował. W strofie VI zwraca się do swojego syna, chciałaby mu pomóc. Ubolewa nad tym, że jest bezradna, wobec jego cierpienia. Smutna i przepełniona żalemma pretensje do Aniołą Gabriela, który obiecywał jej szczęście, że nie spełnił danego słowa. Nie ma siły, cierpienie ją przerasta. Przestrzega wszystkie matki, aby trwały w modlitwie, by Bóg oszczędził im takiego samego lub podobnego doświadczenia. Pozostaje samotna. Różnica w obrazowaniu Maryi spowodowana intencją autorów oraz ich czasem powstania. W "Bogurodzicy" Matka Boska to adresatka modlitwy i pośredniczka w wyjednaniu łask Jezusa dla wiernych. W "Lamencie Świętokrzyskim" przede wszystkim cierpiąca po stracie syna matka, pełna cierpienia i bazsilności, szukająca współczucia u ludzi.
