Rozmnażanei i genetyka - najważniejsze informacje (rozbudowane)

1.ROZMNAŻANIE
a) Rozmnażanie płciowe i bezpłciowe:
-bezpłciowe podział pączkowanie; z jednego osobnika rodzicielskiego powstają co najmniej dwa osobniki potomne, o cechach identycznych z cechami rodziców.
-w rozmnażaniu płciowym biorą udział dwa osobniki rodzicielskie. Każdy z nich wytwarza specyficzne komórki zwane płciowymi(komórka jajowa, plemnik). W wyniku połączenia się tych komórek (zapłodnienia) powstaje zygota, czyli zapłodniona komórka jajowa. Zygota, dzieląc się, daje początek nowemu organizmowi. Potomek nie jest wierna kopia żadnego z rodziców, ale kombinacja cech przechodzących zarówno od ojca, jak i od matki. Możliwość takiej kombinacji cech dziedzicznych przyczynia się do powstawania osobników o coraz to innych cechach, czyli zmienności, występującej w obrębie jednego gatunku. Dzięki zdolności do wydawania potomstwa możliwe jest zachowanie gatunku.

b) Układ rozrodczy męski i żeński :
-Układ rozrodczy męski składa się z narządów rozrodczych wewnętrznych, do których zalicza się :
- jądra
- najądrza
- nasieniowody
- pęcherzyki nasienne
- przewody wytryskowe
- gruczoł krokowy
- gruczoły opuszkowo - cewkowe

oraz narządów rozrodczych zewnętrznych:
- prącia
- moszny

Jądra w liczbie dwóch są określane mianem gruczołów płciowych męskich. Każde otoczone jest łącznotkankową błona białawą, która przy tylnym brzegu tworzy zgrubienie - śródjadrze. Od śródjadrza biegną promienisto łącznotkankowe przegródki jądra dzielące miąższ gruczołu na płaciki, w których występują kanaliki nasienne i tkanka łączna śródmiąższową.
Komórki tej tkanki wydzielają męskie hormony płciowe. Ścianę kanalika nasieniowego tworzy kilka warstw komórek, wśród których znajdują się komórki płciowe będące w rożnym stopniu dojrzałości ( od spermatogoniow do plemników).
Pomiędzy komórkami płciowymi występują komórki Sertoliego, które odżywiają komórki będące prekursorami plemników. Kanaliki nasienne w śródjadrzu tworzą siec jądra, z której odchodzi około 15 przewodzików odprowadzających. W najądrzu przewodziki odprowadzające uchodzą początkowo do przewodu najądrza, a ten przechodzi w nasieniowód.

Jądra powstają w jamie brzusznej. Dopiero miedzy 7 a 9 miesiącem ciąży zstępują do moszny, która stanowi worek skórny będący uwypukleniem przedniej części jamy brzusznej.

Nasieniowody są przewodami długości około 50 cm. Pojedynczy nasieniowód biegnie od najądrza do połączenie z przewodem wydalającym pęcherzyka nasiennego. Od tego miejsca bierze początek przewód wytryskowy, który przechodzi przez gruczoł krokowy i uchodzi do cewki moczowej.

Pęcherzyki nasienne stanowią gruczoły wydzielające gesty płyn, którego składniki pobudzają ruchy plemników.

Gruczoł krokowy - inaczej stercz, ma kształt i wielkość zbliżona do kasztana. Stercz jest pojedynczym gruczołem, którego mętna biaława wydzielina zawiera miedzy innymi białko spermine nadające charakterystyczny zapach nasieniu. W czasie wytrysku nasienia wydzielina gruczołu krokowego zostaje wyciśnięta do cewki moczowej.

Gruczoły opuszkowo-cewkowe maja wielkość ziaren grochu. Ich wydzielina ma charakter zasadowy, przez co zabezpiecza plemniki przed szkodliwym działaniem kwaśnego odczynu charakterystycznego dla cewki moczowej i pochwy. Dołącza ona podczas ejakulacji do wydzieliny pęcherzyków nasiennych i gruczołu krokowego, tworząc wspólne tzw. osocze nasienia.

Prącie jest narządem kopulacyjnym służącym jednocześnie do wyprowadzania moczu z pęcherza moczowego. Zbudowane jest z dwóch ciał jamistych i jednego ciała gąbczastego, w którym przebiega cewka moczowa. Gdy dochodzi do wzwodu prącia, ciała jamiste wypełniają się krwią tętnicza. W tym czasie odpływ krwi jest utrudniony, co powoduje zwiększenie i usztywnienie prącia, a w konsekwencji umożliwia kopulacje.


Układ rozrodczy żeński obejmuje narządy rozrodcze wewnętrzne, do których należą:
- jajniki
- jajowody
- macica
- pochwa

oraz narządy rozrodcze zewnętrzne o wspólnej nazwie sromu :
- wargi sromowe większe i mniejsze
- łechtaczka
- gruczoły przedsionkowe

Jajniki, w liczbie dwóch są zawieszone na więzadłach w dolnej części jamy brzusznej. Spełniają funkcje żeńskich gruczołów rozrodczych. Jajnik pokryty jest nabłonkiem jednowarstwowym. Przekrój przez ten gruczoł uwidacznia strukturę złożona z dwóch warstw: zewnętrznie rozmieszczonej kory zawierającej pęcherzyki jajnikowe i wewnętrznie połączonego rdzenia z licznymi naczyniami krwionośnymi. W cyklu około 28 - dniowym, na przemian w lewym lub prawym jajniku, dojrzewa i pęka jeden pęcherzyk jajnikowy, zwany pęcherzykiem Graafa, a uwolniony oocyt II rzędu w stadium II metafazy mejozy, poprzez jamę brzuszna, trafia do brzusznego ujścia jajowodu. W miejscu pękniętego pęcherzyka jajnikowego tworzy się ciałko żółte będące gruczołem dokrewnym.

Jajowody - są przewodami o długości około 12 cm. Każdy rozpoczyna się ujściem brzusznym jajowodu w kształcie lejka, wokół którego występują strzeliste fałdy. Obejmuje on cześć jednego z jajników. Taka budowa sprzyja wychwytaniu wypadłego z jajnika oocytu, szczególnie ze ruch rzęsek nabłonka wyściełającego jajowód wytwarza prąd kierujący oocyt do zapłodnienia w jamie brzusznej. W takim przypadku pełny rozwój zarodka jest niemożliwy i konieczny jest zabieg chirurgiczny.

Macica jest nieparzystym narządem, w którym rozwija się zarodek i płód. Jama macicy ma kształt trójkąta o wierzchołku skierowanym ku dołowi, zwanym cienia macicy, która przechodzi w kanał szyjki macicy.

Pochwa jest mięśniowo błoniastym przewodem uchodzącym na zewnątrz ciała. Górny odcinek pochwy obejmuje szyjkę macicy, która częściowo wnika do pochwy. DO tego narządu dostaje się sperma podczas aktu kopulacji połączonego z ejakulacja. Pochwa spełnia także funkcje kanału rodnego, przez który płód wydostaje się na zewnątrz.

Łechtaczka - rozwojowo stanowi odpowiednik prącia. Zawiera dwa ciała jamiste mogące wypełniać się krwią pod wpływem podniecenia płciowego.


c) Okresy rozwojowe:
- zarodkowy do 3 miesiąca ciąży
- płodowy od 3 m-ca do 9 m-ca ciąży
- noworodkowy do 1 m-ca ciąży
- niemowlęcy od 1 m-ca do 1 roku życia
- poniemowlęcy 1-3 rok życia
- dzieciństwo 3-9,12 rok życia
- dojrzewanie 9,12-18,20 rok życia
- dojrzałość 20,25-40 rok życia
- wiek średni 40-65 rok życia
- starość 65






2.GENETYKA

a) pojęcia:
Grzegorz Mendel - twórca genetyki, czeski zakonnik
genetyka – nauka o dziedziczeniu cech
cecha dominująca – występuje częściej
cecha recesywna – występuje rzadziej
gen – czynnik odpowiedzialny za dziedziczenie, fragment kwasu DNA(dezoksyrybonukleinowego)
allel – odmienne formy jednego genu
fenotyp – wygląd zewnętrzny organizmu
genotyp – wszystkie geny danego organizmu
homozygota – AA, aa organizm mający takie same allele
heterozygota – Aa organizm mający różne allele
nukleotyd – podjednostka kwasu DNA





nukleotyd = zasada + cukier + reszta kwasu
azotowa dezoksryboza fosforowego
Z D P
APENINA TYMINA

GUANINA CYTOZA





REKOMBINACJA -są to procesy prowadzące do powstania u potomstwa układów genów allelicznych innych niż u rodziców .






TRANSKRYPCJA - jest to proces syntezy łańcuchów kwasu rybonukleinowego na matrycy DNA. Odbywa się w jądrze komórki przy udziale enzymów należących do grupy transferaz. W wyniku transkrypcji powstają trzy typy kwasów rybonukleinowych :informacyjny, rybosomalny i przenośnikowy.





Dziedziczność - jest to zespół procesów, dzięki którym potomstwo jest podobne do rodziców. Osobniki danego gatunku mają taką samą dziedziczność w tym sensie, że ich potomstwo należy do tego samego gatunku, jakkolwiek w wyniku rekombinacji genów allelicznych może ono mieć genotypy inne niż każdy z rodziców.







Kod genetyczny:
Kod genetyczny jest trójkowy przy czym ten sam nukleotyd nie jest składnikiem sąsiadujących trójek, ale tylko jednej. Nie istnieją w nim nukleotydy spełniające rolę znaku przestankowego oddzielają-
czego kodony. Kod genetyczny jest wieloznaczny, jeden aminokwas może być wyznaczony przez kilka różnych kodonów*. Kod genetyczny jest z reguły uniwersalny.
*kodon – nukleotyd






b) REGUŁA KOMPLEMENTALNOŚCI:









c) PRAWA MENDLA:
I. Prawo Mendla: W gametach (komórkach rozrodczych) występuje zawsze tylko jeden allel danego genu.
II. Prawo Mendla: Cechy organizmu dziedziczą się niezależnie od siebie.





d) DZIEDZICZENIE GRUP KRWI:

W organizmie człowieka wyróżniamy cztery grupy krwi, i w genotypach grup A, B, AB i 0 występuje zjawisko kodominacji.
Zapis genotypowy grup krwi:
- gr. A - Ia Ia [lub Iai]
- gr. B - Ib Ib [lub Ibi]
- gr. AB - Ia Ib
- gr. 0 - ii

Grupy krwi dziedziczą się niezależnie od czynnika RH; są one zdeterminowane genetycznie, i nie następuje ich zmiana podczas ontogenezy człowieka. Grupy krwi są przykładem na allele wielokrotne, dzięki którym można ustalić ewentualne ojcostwo. Grupy krwi i czynnik RH dziedziczą się zgodnie z prawami Mendla, a dzięki ustaleniu czynnika RH można wykluczyć ewentualny konflikt serologiczny.

Zapis genotypowy czynnika RH:
- RH+ - RR, Rr
- RH- - rr






e) DZIEDZICZENIE PŁCI:






(wykres)










f) MITOZA I MEJOZA PORÓWNANIE:

MITOZA MEJOZA
Znajduje się w komórkach somatycznych ciała. Znajduje się w komórkach macierzystych.
1 cykl podziałowy 2 cykle podziałowe
Powstają 2 komórki 46 46 46 Powstają 4 komórki 46 23 23 23 23 23 23
Liczba chromosomów w komórkach potomnych jest taka sama jak w macierzystych. Liczba chromosomów w komórkach potomnych jest zredukowana o połowę.
W mitozie 1 do biegunów komórki wędrują Chromatydy (połówki). W mejozie 1 do biegunów komórki wędrują cale chromosomy.
Niezmienny materiał genetyczny. Zmienny materiał genetyczny (rekombinacja).