Pytania na obronę na licencjat ze stosunków międzynarodowych

1. Polityka jako aktywność społeczna.
Polityka społeczna- przyjęty i realizowany prze władzę publiczną system długofalowych zamierzeń i towarzyszący mu system rozwiązań prawnych na rzecz zaspokajania potrzeb społecznych i rozwiązywania problemów społecznych. Jest to działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych mające na celu m.in. zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu i zapewnienie ładu społecznego. Jako państwowa polityka społeczna jest realizowana przez wiele polityk szczegółowych np. polityka emerytalno-rentowa, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, zatrudnienia, rodziny, mieszkaniowa i socjalizacyjna.

SZUBERT- polityka społeczna jako celowe oddziaływanie państwowych związków zawodowych i innych organizacji, na istniejący układ zmierzających do poprawy szerokich warstw ludności, usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia.
AULEYTNER – polityka społeczna jako działalność państwa samorządowych organizacji pozarządowych, których celem jest wyrównanie szans życiowych grup społeczeństw ekonomicznych i socjalnie najsłabszych.
Cele polityki społecznej
bezpieczeństwo socjalne, które obejmuje zapewnienie dochodów i usług w sytuacji wystąpienia ryzyka socjalnego (choroba, inwalidztwo, starość, śmierć, bezrobocie)
inwestycje w człowieka – tworzenie równych szans rozwoju ludzi, kształcenie młodego pokolenia (są czynnikiem rozwoju ekonomicznego sprawiając, że wartości socjalne uzależnione są od polityki gospodarczej)
pokój społeczny – jest podstawą stabilizacji życiowej ludzi, współpracy w osiąganiu celów, tolerancji różnic między ludźmi. Wartość pokoju społecznego rośnie wraz z osiąganiem dobrobytu i stabilizacji politycznej
życie rodzinne – akcentowanie życia rodzinnego oznacza powrót do wartości związków między ludźmi i poczucia bezpieczeństwa na podstawie więzi emocjonalnych i uczuciowych. Wychowanie przyszłych generacji wymaga wsparcia rodzin nie tylko ubogich i nie tylko materialnego ze strony osób i instytucji.
2. Pojęcie państwa.
Państwo- to stowarzyszenie polityczne które w określonych granicach terytorialnych ustanawia suwerenne prawo oraz sprawuje władzę poprzez system trwałych instytucji. Instytucje te są wyraźnie publiczne gdyż ponoszą odpowiedzialność za zbiorową organizację życia społecznego i są finansowane ze środków publicznych. Państwo obejmuje zatem różne instytucje rządowe, ale również sądy, upaństwowiony przemysł, system ubezpieczeń społecznych itp.


3. Funkcje państwa.
Każde państwo spełnia określone funkcje. Różne są podziały funkcji państwa, do najważniejszych jednak należy funkcja wewnętrzna i funkcja zewnętrzna.
Funkcja wewnętrzna- polega na podejmowaniu wszelkich działań w celu utrzymania obecnego systemu społeczno- gospodarczego (tzn. działalności ekonomicznej organizacyjnej, ideologicznej a w razie konieczności za pomocą siły fizycznej). Zadaniem funkcji wewnętrznej jest utrzymanie porządku i bezpieczeństwa w kraju.
Funkcja zewnętrzna – polega na podejmowaniu działań zmierzających do utrzymania bezpieczeństwa przed zagrożeniem mogących przyjść z zewnątrz państwa. Do tej funkcji należy również współpraca z innymi krajami: gospodarcza, naukowa itp.
Pomiędzy tymi funkcjami zachodzi ścisłe powiązanie, trudno sobie wyobrazić państwo, które spełnia funkcje zewnętrzna nie panując na sytuacją wewnętrzną kraju.
Oprócz powyżej wymienionych funkcji państwo spełnia również inne:
Funkcja socjalna - polega na zapewnieniu minimum egzystencji najbiedniejszym, ochrona zdrowia, zapewnienie bezpieczeństwa pracy, ochrona środowiska. W szczególności zapewnienie wszystkim obywatelom w kraju pracy oraz godziwego wynagrodzenia za nią.
Funkcja kulturalna - polega na wspomaganiu rozwoju jednostkę, promowaniu poglądów filozoficznych oraz ideologicznych. W tym celu korzysta z pomocy różnych organizacji (np. szkół, środków masowego przekazu).
Funkcja organizatorska- polega na działalności sprzyjającej rozwojowi gospodarczemu kraju poprzez stwarzanie sprzyjających warunków dla gospodarczego wykorzystywania bogactw naturalnych, wytyczanie szlaków transportu, zapewnieni bezpieczeństwa systemu pieniężnego itp.
4. Państwo jako uczestnik stosunków międzynarodowych.
Państwo- najważniejszy centralny uczestnik stosunków międzynarodowych ze względu na długotrwałą genezę, skomplikowaną strukturę organizacji oraz zróżnicowane funkcje. Posiada podmiotowość polityczno-międzynarodową lecz także prawno-międzynarodową. można określić jako suwerenną organizację terytorialno-polityczną. Składa się ona z trzech elementów konstytutywnych, ludności, terytorium i władzy suwerennej. Suwerenność jest atrybutem państwa. Wskazuje że państwo stanowi odrębna i niezależną jednostkę geopolityczną która sama sobą włada i samo za siebie odpowiada. Przedmiot międzynarodowej aktywności państwa jest w zasadzie nieograniczony. Formy aktywności międzynarodowej państwa są bardzo zróżnicowane. Do najważniejszych należy zaliczyć utrzymywanie stosunków z innymi uczestnikami w tym stosunków dyplomatycznych i konsularnych z państwami zawieranie umów międzynarodowych współtworzenie organizacji międzynarodowych i uczestnictwo pokojowego rozwiązywania sporów w tym sądów międzynarodowych. Generalnie można stwierdzić że im większe i wszechstronniej rozwinięte zasoby tym większe możliwości działania. Jest bowiem oczywiste że państwa biedne mają bardzo ograniczone kontakty ze światem a często nie stać je nawet na wysłanie delegacji na konferencje międzynarodowe. Biorąc pod uwagę zakres efektywnej zdolności do działania międzynarodowego można podzielić państwa na następujące grupy:
-mocarstwa uniwersalne- zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych obecnie USA
-mocarstwa sektorowe- zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie np. gospodarczej- Japonia.
-mocarstwa regionalne- zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie np. Francja.
-państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej np.: Polska
5. Główni uczestnicy stosunków międzynarodowych.
Uczestnicy stosunków międzynarodowych- przez uczestnictwo należy rozumieć udział podmiotu w jakiejś zbiorowej aktywności, działanie w powiązaniu z innymi ludźmi, lub należenie do grupy tych, których działania wywołałyby określony stosunek. Są to podmioty zdolne do aktywności międzynarodowej więc do zmieniania lub utrwalania w sposób zamierzony stanów środowiska naturalnego:
*uczestnik jest tylko jednym z elementów szerszej zbiorowości podmiotów podejmujących aktywność tego samego typu.
*aktywność uczestnika jest częścią składową całości stosunków międzynarodowych.
*każdy uczestnik ma swój udział w rezultatach zbiorowej aktywności.
Państwo- najważniejszy centralny uczestnik stosunków międzynarodowych ze względu na długotrwałą genezę, skomplikowaną strukturę organizacji oraz zróżnicowane funkcje. Posiada podmiotowość polityczno-międzynarodową lecz także prawno-międzynarodową. można określić jako suwerenną organizację terytorialno-polityczną. Składa się ona z trzech elementów konstytutywnych, ludności, terytorium i władzy suwerennej. Suwerenność jest atrybutem państwa. Wskazuje że państwo stanowi odrębna i niezależną jednostkę geopolityczną która sama sobą włada i samo za siebie odpowiada. Przedmiot międzynarodowej aktywności państwa jest w zasadzie nieograniczony. Formy aktywności międzynarodowej państwa są bardzo zróżnicowane. Do najważniejszych należy zaliczyć utrzymywanie stosunków z innymi uczestnikami w tym stosunków dyplomatycznych i konsularnych z państwami zawieranie umów międzynarodowych współtworzenie organizacji międzynarodowych i uczestnictwo pokojowego rozwiązywania sporów w tym sądów międzynarodowych. Generalnie można stwierdzić że im większe i wszechstronniej rozwinięte zasoby tym większe możliwości działania. Jest bowiem oczywiste że państwa biedne mają bardzo ograniczone kontakty ze światem a często nie stać je nawet na wysłanie delegacji na konferencje międzynarodowe. Biorąc pod uwagę zakres efektywnej zdolności do działania międzynarodowego można podzielić państwa na następujące grupy:
-mocarstwa uniwersalne- zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych obecnie USA
-mocarstwa sektorowe- zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie np. gospodarczej- Japonia.
-mocarstwa regionalne- zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie np. Francja.
-państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej np.: Polska
Narody -jeden z ważniejszych uczestników stosunków międzynarodowych lecz uczestnictwo ma charakter przejściowy(staje się uczestnikami wtedy gdy podejmują działania na rzecz utworzenia własnego państwa a przestają nimi być z chwilą osiągnięcia tego celu, ponieważ funkcje ich reprezentacji przejmuje państwo. Uczestnikami mogą być te narody, które mają własną organizację i reprezentację stanowią je różne fronty narodowe, organizacje narodowowyzwoleńcze. Do najdłużej istniejących tego typu podmioty zaliczamy organizacja ludu Afryki Płn-zach(SWAPO) organizacje wyzwoleńcze Palestyny (OWP) front POLISARIO. Mają ograniczony zakres zdolności do działań międzynarodowych(mogą nawiązywać i utrzymywać stosunki z innymi uczestnikami ale ich ranga jest niższa. Mogą zawierać traktaty międzynarodowe mogą wchodzić w skład różnych związków państw ale nie zawsze na zasadzie pełnego członkostwa.
Organizacje międzynarodowe- trwałe związki państw lub osób fizycznych i prawnych pochodzących z różnych krajów czyli podmioty zbiorowe o międzynarodowym składzie stworzone na rzecz realizacji wspólnych interesów całej zbiorowości. Można je określić jako celowy wielostronny związek uczestników stosunków międzynarodowych powstałych w wyniku zawartego między nimi porozumienia i wyposażony w stałe organy. Członkami mogą być państwa, organizacje i stowarzyszenia krajowe, osoby fizyczne( organizacje międzynarodowe mogą być tylko związkami wielostronnymi w których reprezentowane są co najmniej 3 państwa). Podział:
-organizacje międzynarodowe- WHO, IMF, ILO-organizacja pracy, EAO, OJA,OPA, EFTA, EWWiS, UZE, NATO
-organizacje pozarządowe: międzynarodowy komitet olimpijski, unia europejska federalistów, międzynarodówka socjalistyczna, amnesty, caritas international.
Ruchy międzynarodowe- są zbiorowymi działaniami zmierzającymi do przeprowadzenia doniosłych zmian społecznych. Mają skład międzynarodowy. Tworzą je zazwyczaj grupy społeczne, organizacje bądź jednostki z różnych państw. Zdarzają się również ruchy międzyrządowe(np. ruch państw niezaangażowanych Grupa 77). Ruchy międzynarodowe są na ogół słabo zorganizowane tworzą zbiorowy podmiot dzięki zabiegom nieformalnym, takim jak wzajemne uznawanie się wymiana informacji uzgadnianie celów i programów działania. Służą temu konsultacje oraz wspólne spotkania(np. Europejskie Rozbrojenie Jądrowe, Klub Rzymski). Spora część ruchów ulega jednak procesowi instytucjonalizacji powołując międzynarodowe organy w tym sekretariaty. Na ogół są im przekazywane niewielkie kompetencje.
-Uczestnicy transnarodowi- są zbiorowymi podmiotami kierowanymi z jednego ośrodka. Mają one skład międzynarodowy, ale nie są prawdziwymi związkami międzynarodowymi o charakterze kolektywnym. Podmioty te bowiem kształtują się wokół jednego centrum i są przez te centrum kierowane. Wyodrębnia się trzy typy takich organizacji:
*kościoły transnarodowe)np. kościół rzymskokatolicki)
*fundacje transnarodowe9np. Rockefellera czy Forda)
*przedsiębiorstwa transnarodowe(banki i korporacje) stanowiące związki jednostek gospodarczych(filii) z różnych państw, połączone, kierowane i nadzorowane przez firmę macierzystą(np. IBM, Coca-cola, Philips, Toyota).
Wszystkie organizacje transnarodowe są scentralizowane i zhierarchizowane, zarządzane i kierowane przez centrum. W przypadku przedsiębiorstw i fundacji państwowa przynależność owego centrum odgrywa istotną rolę w ich działalności(np. muszą stosować się do prawa krajowego, mogą starać się o poparcie swoich rządów). W przypadku kościoła nie ma ona większego znaczenia choć np. głowa kościoła katolickiego(papież) jest równocześnie głową państwa watykańskiego. Organizacje transnarodowe dysponują dużymi środkami osiągania celów, a ich organizacja i centralizacja sprzyja efektywności działania.
-Prywatne podmioty krajowe-podejmują aktywność międzynarodową bez pośrednictwa i udziału rządów jak również regiony i społeczności lokalne podejmujące współpracę z zagranicą. Aktywność tych podmiotów jest niezwykle zróżnicowana. Część z nich trwale uczestniczy w życiu międzynarodowym a ich kontakty zewnętrzne mają charakter zinstytucjonalizowany. Wiele z tych podmiotów współtworzy międzynarodowe organizacje i ruchy pozarządowe. Część natomiast ma tylko sporadyczne kontakty z zagranicą. Niezależnie od tego aktywność tych podmiotów wzrasta.
6. Małe państwo jako uczestnik stosunków międzynarodowych.
Państwa małe- to państwa pozbawione zdolności do działań samodzielnych i zwykle zmuszone do współpracy z sąsiadami a szczególnie z mocarstwami. Nie liczą się w ramach systemu międzynarodowego pozostają na jego obrzeżach albo w związku z mocarstwami. Czyli są satelitami mocarstw. Ich pozycja zależy od układów w mocarstwie. Nie zdolne są także do wchodzenia w konflikty nie tylko z mocarstwami ale także z mocarstwami regionalnymi. Oczywiście chodzi o stosunki militarne. Polska np. nie jest do końca państwem małym, ale też nie jest państwem średniej wielkości. Małe państwa to Litwa Łotwa Estonia Albania.


7. Korporacje ponadnarodowe jako uczestnik stosunków międzynarodowych.
Korporacja ponadnarodowa- należą do najważniejszych aktorów stosunków międzynarodowych zarówno gospodarczych jak i politycznych. Organizacje gospodarcze i finansowe realizujące cele ekonomiczne. Ich celem jest zysk. Działają na wielu rynkach np. microsoft i wchodzą w stosunki z podmiotami politycznymi. Korporacje ponadnarodowe są stałym elementem w organizacji globalnej ich rola rośnie uniemożliwiając rozwój ekonomiczny słabszym państwom. Cała Ameryka łacińska jest masowo opanowana przez korporacje amerykańskie.
Korporacje- według Roberta Hessena jest prawnym i umownym mechanizmem powołanym do tworzenia i prowadzenia biznesu dla zysku i używającym kapitału inwestorów, którym zarządzają w ich imieniu dyrektorzy i wysocy urzędnicy. Natomiast John Marshall, stwierdził że korporacja jest bytem sztucznym, niewidzialnym, nienamacalnym, istniejącym jedynie w rozważaniu przez prawo.
Korporacje transnarodowe mają siedzibę w więcej niż jednym kraju. Największy rozwój korporacji nastąpił w latach 80-90 tych. Celem korporacji ponadnarodowych jest zysk długoterminowy. Początek lat 90-tych dominują firmy Japońskie.. W ostatnich latach w pierwszej dziesiątce znajdują się korporacje amerykańskie.Do czołówki korporacji należą: Rogal Dutch/Stell i Exxon, General Electric(obecna przez 15 lat) Ippon Telegrach&Telephone(10lat) Microsoft(8 lat) Industrial Bank of Japan (6 lat) mitsubishi Bank(6 lat) AT&T(6 lat)
Znaczenie korporacji transnarodowych w gospodarce światowej:
-działania KTN stanowią jedną z głównych sił napędzających procesy globalizacji ich operacje prowadzą do globalizacji rynków towarowych i usług, powstania globalnych sieci produkcji, zmian w funkcjonowaniu wielu gałęzi przemysłu.
-ponieważ KTN zlokalizowane są w różnych miejscach, przyczyniają się do restrukturyzacji gospodarek i wzrostu współzależności między krajami.
-KTN prowadzą do pogłębienia integracji rynków oraz wzrostu powiązań między przedsiębiorstwami w różnych krajach.
-korporacje mogą koordynować i kontrolować produkcję na różnych etapach w ramach poszczególnych krajów i między krajami.
-postęp technologiczny w informatyce i telekomunikacji stwarza KTN możliwość wymiany informacji na duże odległości bez angażowania ludzi i towarów
-prowadzą działalność złożoną, obejmującą transfer kapitału, technologii, metod zarządzania, rozwój produkcji, marketingu w wielu krajach
-mają zdolność integrowania się na różnych szczeblach i poziomach działalności.
-cechuje się elastyczną organizacją, co zapewnia im przewagę konkurencyjną w globalnej gospodarce.
-korporacje wygrywają gdyż dysponują nowoczesną technologią łatwością dostosowania produkcji i organizacji do zmieniających się warunków.
-dzięki specjalizacji i optymalizacji działań w układzie globalnym osiągają wysoką efektywność.
8. Istota podmiotowości politycznej.
Podmiotowość polityczna- właściwość grup społecznych i jednostek, polegająca na zdolności podejmowania świadomych samodzielnych(suwerennych), racjonalnych i celowych działań realizujących ich potrzeby i interesy poprzez udział lub wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej.
Ostateczne podmioty polityki- to wielkie grupy społeczne połączone wspólnotą celów i interesów
Bezpośrednie podmioty polityki- to organizacje i instytucje które prowadzą działalność polityczną i uczestniczą w sprawowaniu władzy.
9. Istota suwerenności w stosunkach międzynarodowych.
Suwerenność- to niezależność władzy państwowej od jakiejkolwiek innej władzy wewnątrz państwa jak i w stosunkach z innymi państwami bądź organizacjami międzynarodowymi. Głównym przejawem suwerenności jest wyłączność prawodawcza. Suwerenność wewnętrzna oznacza że państwo w którym funkcjonuje rząd samo reguluje swoje stosunki wewnętrzne sprawując pełnię władzy nad swoim terytorium oraz nad zamieszkującą je ludnością. Suwerenność zewnętrzna zachodzi wtedy gdy stosunki z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi kształtowały się na zasadzie dobrowolności równorzędności i wzajemności.
Termin suwerenności związany jest z podmiotowością prawa międzynarodowego, która jest zdolnością nabywania praw i zaciągania zobowiązań międzynarodowych. Podmiotowość prawa międzynarodowego jest równoznaczna z suwerennością. Suwerenność państwa to po pierwsze jego samo władczość czyli prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych i po drugie całowładność czyli kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa. Na dzisiejsze rozumienie suwerenności wpływa mają zwierzchność terytorialna, niepodległość i swobodny wolny od ingerencji ustrój polityczny, społeczny i ekonomiczny oraz możność współżycia z innymi narodami na zasadach równości i obopólnych korzyści. Fakty interwencji zewnętrznej, dyskryminacja ale i dobrowolne przystąpienie do wspólnoty terytorialnej oznaczają ograniczenia suwerenności. Początek państwa i nabycia przez nie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych oznaczają również początek suwerenności. W rozważaniach na temat suwerenności wziąć należy pod uwagę współzależności które tworzą się między państwami budującymi określone związki integracyjne( np. UE). Suwerenność jest niewątpliwie obroną odrębności. Współzależności powodują najczęściej potrzebę działań o charakterze nowatorskim. Suwerenność strzeże „urządzeń” wewnętrznych państwa i wyłączności jego kompetencji. Dla suwerenności celem nadrzędnym jest interes państwa i narodu.
10.Rola mocarstw w stosunkach międzynarodowych.
Mocarstwo- wielkie potężne państwo które ze względu na swój potęciał militarny i ekonomiczny pełni kluczową rolę na świecie. Na podstawie art. 23 i 27 Karty NZ status ten przysługuje: Rosji, Chinom, Wielkiej Brytanii, Francji, USA. Obecnie status ten przysługuje stałym członkom Rady Bezpieczeństwa ONZ.
-przesądzają o charakterze systemu i klimacie stosunków międzynarodowych
-prowadzą politykę ekspansywną
-są konstrukcją nośną
-siła i zasięg wpływów przewyższa inne państwa
-chęć działania daleko od swoich granic
-są zmienne w czasie:
*ilościowo- w różnych okresach może występować różna liczba mocarstw
*jakościowo- zmieniają się atrybuty, dziś jest to broń jądrowa, innowacyjność w nowej technologii np. Japonia.
*podmiotowo-w różnych okresach różne państwa są uważane za mocarstwa np. w starożytności Rzym dziś np. USA
*przestrzenne- kształtujące się mocarstwa pokrywały swoimi granicami inne terytoria.
Mocarstwa regionalne- to takie mocarstwo które posiada przeważającą potęgę na danym obszarze w danej przestrzeni w danym momencie czyli jest ono w stanie wywierać całościowe oddziaływanie na istniejący układ sił. To mocarstwa które są zdolne do działania na poszczególnych obszarach geograficznych. Charakteryzują się tym ze odgrywają znaczącą rolę w ramach istniejącego systemu międzynarodowego. Takie mocarstwa mają istotne terytorium i istotne zasoby
Mocarstwo sektorowe- jest mocarstwem które w jakiejś branży jest wielka potęgą np. Japonia która nie posiada wielkiej armii z racji wojny II światowej natomiast jest wielką potęga gospodarczą i w tym sensie jest mocarstwem sektorowym które w każdej chwili może aspirować do pozycji mocarstwa globalnego. Ma dużą armię i jest uzbrojona w najnowsza broń. Są to mocarstwa zdolne do współpracy międzynarodowej w danych dziedzinach. Przede wszystkim gospodarczych.
11.Pojęcie równowagi sił w stosunkach międzynarodowych.
Równowaga sił- jest to stan w którym żadne z państw nie jest w stanie posiąść przewagi nad drugim, żadne nie jest silniejsze od drugiego. Jeśli państwa pragną zachować równowagę to muszą zastosować się do powszechnie panujących reguł.
Równowaga sił- oznacza najczęściej pewną sytuację istniejącą w określonym momencie w stosunkach międzynarodowych stan taki może być bądź zjawiskiem przypadkowym bądź rezultatem celowej polityki poszczególnych członków społeczności międzynarodowej. W tym drugim przypadku możemy mówić o dążeniu do równowagi sił jako motywie polityki państw. Polityka taka opiera się na uznaniu niebezpieczeństwa sytuacji w której siły jednego państwa czy grupy państw nie równoważy sił innego państwa czy ugrupowania państw. Celem tej polityki jest stworzenie takiego układu sił który wykluczyłby możliwość dominacji czy choćby nawet wyraźnej przewagi jakiegoś państwa czy grupy państw nad pozostałymi.
System równowagi sił funkcjonujący prawidłowo miała za zadanie ograniczyć możliwości dominacji jednych państw nad drugimi. Celem był pokój i stabilizacja, umiarkowanie. Na kongresie Wiedeńskim 1815 r wrócono do systemu równowagi sił. Jednak pod koniec XIX w system równowagi sił powrócił do polityki siły.
12. Czynniki zagrażające równowadze sił w stosunkach międzynarodowych.
Równowaga sił- jest to stan w którym żadne z państw nie jest w stanie posiąść przewagi nad drugim, żadne nie jest silniejsze od drugiego. Jeśli państwa pragną zachować równowagę to muszą zastosować się do powszechnie panujących reguł.
Do głównych czynników zagrażających równowadze sił możemy zaliczyć:
-zagrożenie hegemonią spowodowane nadmiernym wzrostem jakiegoś rywala. Pasywne przyglądanie się jak jakieś państwo pnie się w górę ku przewadze tak wielkiej że jego sąsiedzi będą zdani na jego łaskę, nie jest rzeczą normalną lecz nierozsądną.
-eliminacja jednego z głównych aktorów który stanowi niezbędny składnik równowagi systemu, spowoduje zachwianie równowagi sił
-państwo które poszukuje stronników poza swoimi granicami gdyż powołuje się na doktrynę o charakterze uniwersalnym, staje się tym samym zagrożeniem dla innych
-każdy podmiot pragnie posiadania maksimum zasobów, wymaga to walki lub powoduje odwrócenie sojuszy
-kompromis jest nietrwały i system stale ma tendencje do tego by przekroczyć swoje ramy
-jeśli wojna mająca na celu osłabienie silnych zdarza się zbyt często to system staje się bezużyteczny, kosztowny i znienawidzony. Ryzyko takie jest tym większe że trudno rozróżnić pomiędzy osłabieniem najsilniejszych a upokorzeniem najlepszych. Czy przyczyną dla której miasta greckie walczyły ze sobą tak często było pragnieniem bezpieczeństwa czy też pycha i chęć dominacji??
-pragnienie niepodległości może zostać zmiecione przez gwałtowne namiętności o charakterze transnarodowym ( po 1871 Francja nie mogła nawiązać sojuszu z Niemcami nawet jeśli rachunek równowagi czyniłby taki alians racjonalnym).
-jeśli dominuje czynnik rywalizacji wojna staje się nieubłagana a możliwości cywilizacyjnej dyplomacji ulegają zatarciu
-różnice kulturowe, ideologiczne, religijne również mogą spowodować załamanie się równowagi sił.
13.Przemoc w polityce międzynarodowej.
Przemoc jest absolutnie naturalnym elementem stosunków międzyludzkich. Zagadnienie to ma przełożenie na strukturę stosunków międzynarodowych. Używanie przemocy wobec drugiej strony ma różnorodne cele:
-chęć osiągnięcia przewagi nad drugą stroną
-zdobycie nowych terytoriów, bogactw itp.
-chęć wyzwolenia się spod dominacji drugiej strony
-wyeliminowanie przeciwnika
Stosowanie przemocy miało miejsce zawsze. Jeszcze przed istnieniem stosunków międzynarodowych, kiedy wszystkie narody stanowiły „jedną masę” ustalenie porządku dokonywane było z użyciem siły, poprzez przemoc fizyczną. Przykładowe formy przemocy:
-wojna
-terroryzm
-terroryzm państwowy
14.Rola potęgi ekonomicznej w polityce zagranicznej.
Potęciał ekonomiczny jest jednym z determinantów polityki zagranicznej państwa. Należy do determinant wewnętrznych jako element wskazujący na atrakcyjność państwa wyznaczający jego rolę i pozycję w systemie międzynarodowym(wdrażanie nowoczesnych technologii, innowacyjność, wykorzystanie potęcjału intelektualnego i organizacyjnego, otwarcie na inwestycje zagraniczne, wysokość podatków itp. Aby zmusić lub przekonać jakieś państwo do ustępstw, inne państwo lub koalicja państw może odwołać się do nacisku gospodarczego. Środki gospodarcze okazują się przydatne gdy chodzi o pogłębienie przyjaźni i scementowanie koalicji. Kraj który jest najważniejszym klientem danego państwa jest w stanie na to państwo wpływać. Niektóre kraje mają również wpływ na państwa którym udzielają pomocy finansowej lub które uzależnione są od ich systemu gospodarczego. Zwłaszcza obecnie, zgoda krajów słabo rozwiniętych na to by pozostać wewnątrz jakiegoś obszaru wpływów jest wynikiem otrzymanej w ten sposób pomocy w uprzemysłowieniu. Współcześnie państwa nie mają zbyt wielkich szans na utrzymanie zwierzchności nad innymi ludami, jeśli nie podejmują ciężaru inwestycji na rzecz podnoszenia poziomu życia. Dyplomacja pozbawiona środków nacisku gospodarczego czyli politycznego ograniczałoby się do zwykłej perswazji.
Państwo w którego polityce zagranicznej ważną rolę odegrał potęciał ekonomiczny to przede wszystkim USA. Przykładem może być pomoc gospodarcza przez stany krajom Europy zniszczonym w wyniku II wojny światowej tzw. Plan Marshalla pomoc uzależniła państwa europejskie od USA przez co ten kraj zyskał sojuszników w postaci Europy.

15. Rola potęgi kulturowej w polityce zagranicznej. Porównaj w tym aspekcie USA i Rosję.
Każda różnica międzygrupowa sprowadza się ostatecznie do udzielenia odpowiedzi na pytanie o kulturę o to kim jestem?? Kultura stanowi rdzeń do którego sprowadza się każda cywilizacja. To kultura stanowi narzędzie wpływu we współczesnym świecie według Josepha Nye jej miękka władza oparta na uniwersalizmie wartość danego kraju silniejsza jest niż jego twarda potęga gospodarcza. To współpraca gospodarcza wynika ostatecznie ze wspólnej kulturowej płaszczyzny partnerów a nie odwrotnie. Dążenie do prawdziwego pojednania powinno kierować się ku płaszczyźnie kulturowej. Niewątpliwie Ameryka wywiera wpływ na cały świat przemożny wpływ kulturalny. Dzisiaj kultura globalna jest kulturą amerykańską(amerykanie narzucają swoja kulturę całemu światu) Amerykański sposób życia ma wielką zasięg przyciągania której atrakcyjność(aczkolwiek tylko powierzchownej) ulegają mieszkańcy naszej planety.
Kultura Rosyjska jest niewątpliwie bardziej wysublimowana to jednak zdolności marketingowe w promowaniu jej na cały świat przegrywają w starciu z amerykaninami.
16.Omów relacje między wojna i polityką.
Wojna- według niemieckiego generała Clausewitza to akt przemocy mający na celu zmuszenie przeciwnika do spełnienia naszej woli. Niech ta słynna definicja posłuży jako punkt wyjścia: od czasu gdy została napisana nie straciła nic na wartości. Wojna jako działanie zbiorowe zakłada ścieranie się dwóch woli, a to oznacza istnienie zbiorowości zorganizowanych politycznie. Każda z nich pragnie pokonać tę drugą. Wojna ma tendencje do tego by posuwać się do skrajności przy stosowaniu jej nie ma granic, każdy z przeciwników chce mieć inicjatywę. Wojna jest aspektem stosunków między państwami, w ramach których każde państwo musi być posłuszne zasadom polityki. Jest nieodłącznym elementem polityki, przedłużeniem polityki innymi środkami. Jest ona nie tylko czynnikiem polityki lecz i prawdziwym jej narzędziem, dalszym ciągiem stosunków politycznych prowadzonych między państwami. Wojna ma całkowicie odpowiadać zamierzeniom polityki, a polityka ma być dostosowywana do środków wojennych.
Jest wiele pojęć określających czym jest polityka, Jedno z nich mówi że polityka jest sztuką rządzenia, sprawowania władzy. Jest to wysokowyspecjalizowana działalność mająca na celu zachowanie pewnego porządku. Polityka nie jest tylko toczoną przez jednostki i grupy ludzi walka o dostęp do kierowniczych stanowisk i udziałem w podziale rzadkich dóbr, jest także poszukiwanie sprawiedliwego porządku społecznego. Wojna zależy od polityki, to polityka stawia cele które są przyczyna wojny, jest tez środkiem polityki. Wojny wymykają się spod wpływów polityki. Zawsze zaczyna się od małej bitwy, która rozprzestrzenia się na coraz większe obszary, państwo i dalej jeśli nie jest trzymana w ryzach przez polityków. Przykładem może być I wojna światowa która miała zrealizować cele polityczne. Niemcy chcieli tylko kolonie Wielkiej Brytanii. Wojna która nie wymknęła się politykom jest przykład wojny koreańskiej. Wojna jest celem samym w sobie. Jeśli wymyka się spod kontroli polityce to cele stawiane na początku wojny zanikają np. II wojna przestała służyć celom politycznym.
17.Relacje pomiędzy polityką wewnętrzna i zagraniczna państwa.
Zachodzące w świecie procesy historyczne leżą u podstaw ewolucji związków pomiędzy polityka zewnętrzna i wewnętrzną.
Polityka zagraniczna- to proce formułowania i realizacji interesów narodowo państwowych w stosunku do innych państw i uczestników systemu międzynarodowego. Z definicji wynika że polityka zagraniczna jest ściśle powiązana z polityką wewnętrzną państwa. Wynika to przede wszystkim z faktu że wspólne dla polityki wewnętrznej i zewnętrznej organy państwa zabiegają o realizację określonych interesów i celów zewnętrznych. Muszą one odzwierciedlać interesy narodowe czyli określanych grup wewnątrzpaństwowych które posiadają decydujący wpływ na wyłonienie elity politycznej i władzy wykonawczej, odpowiadającej bezpośrednio za realizację polityki zagranicznej. Interesy narodowe to żywotne interesy ułożone hierarchicznie według przyjętego systemu wartości. Ich realizacja zderza się często z interesami innych państw i uczestników stosunków międzynarodowych, wymagając przyjęcia przez ośrodek decyzyjny w polityce zagranicznej określonej strategii i taktyki działania oraz dobrobytu odpowiednich środków i metod.
18. Czynniki determinujące politykę zagraniczną państwa.
O kształcie polityki zagranicznej konstruowaniu jej celów i wyników prowadzonych działań przesądza wiele różnych czynników. Określa się je mianem stymulatorów polityki zagranicznej. W pewnym stopniu determinują one rodzaj podejmowanych decyzjach w stosunkach międzynarodowych. Najogólniej można je podzielić na grupę czynników o charakterze wewnątrzpaństwowym i zewnątrzpaństwowym.
Determinanty wewnątrzpaństwowe:
-środowisko geograficzne państwa: Chodzi tu o obszar, klimat, flora, fauna jako czynnik determinujący strategię obronna państw i rodzaj polityki zagranicznej.
-potęciał demograficzny: liczba ludności, tempo przyrostu naturalnego, gęstość zaludnienia, struktura wiekowa itp. W tym przypadku czynnikiem determinującym politykę zagraniczna jest polityka przedstawicieli mniejszości narodowych zamieszkujących państwo w stosunku do władz tego kraju i w stosunku do zagranicy.
-znaczenie wybitnych jednostek czyli szefów państw i rządów, ministrów spraw zagranicznych itp. Ich rola polega na umiejętności pozyskiwania przychylności i sympatii za granicą dla państwa które reprezentują.
-jakość służby dyplomatycznej: służba dyplomatyczna kraju stanowi jego oficjalną wizytówkę i często wpływa na opinię o nim.
-potęciał ekonomiczny i naukowo-techniczny jest elementem świadczącym o atrakcyjność państwa, wyznaczający jego rolę i pozycję w systemie międzynarodowym.
-system-społeczno polityczny
potęciał militarny jako czynnik umożliwiający aktywne(interwencja zbrojna) lub bierne(odstraszanie) wprowadzenie i kształtowanie zasad polityki zagranicznej.
-percepcję środowiska międzynarodowego postrzeganie innych uczestników stosunków międzynarodowych przez elity i grupy rządzące.
-formułowanie wizji koncepcji programów: zależy od polityków i ekspertów
Determinanty zewnątrzpaństwowe:
-ewolucja otoczenia zewnętrznego: następuje długofalowo i rzutuje na politykę zagraniczną państw małych i słabszych, uzależnionych w dużym stopniu od zmiennych konstelacji międzynarodowych
-aktywność dyplomatyczna państw
-pozycja w systemie stosunków i ról międzynarodowych.
Percepcja międzynarodowa danego państwa, sposób postrzegania danego państwa przez inne narody, skutkiem mogą być sądy bazujące na uprzedzeniach albo podstawy przychylne i otwarte na kontakty z danym państwem.
Poznanie koncepcji polityki zagranicznej danego państwa celem jest zdobycie wiarygodnej wiedzy na ten temat i wyciągnięcie odpowiednich wniosków oraz wykorzystanie ich do własnych celów.
19. Cele polityki zagranicznej państwa.
Celem polityki zagranicznej państwa jest zaspokojenie swoich potrzeb i interesów w środowisku międzynarodowym, w którym się ono znajduje. Interesy kreowane są przez potrzeby. Pojęciem porządkującym potrzeby i interesy jest tzw. Interes narodowy. Istnieją trzy rodzaje interesów międzynarodowych: interesy żywotne, interesy narodowe średniego zasięgu i znaczenia oraz interesy uniwersalne i długoterminowe. Do interesów żywotnych możemy zaliczyć:
-zachowanie integralności terytorialnej oraz międzynarodowego uznania dla swego istnienia i formy przyjętego ustroju
-zachowanie specyficznych instytucji społecznych politycznych kulturowych itp. A także tworzą i mają zasadniczy wpływ na tożsamość międzynarodową
-zachowanie równowagi ekonomicznej i zapobieganie zjawiskom depopulacji.
Wśród interesów narodowych średniego zasięgu i znaczenia wyróżniamy:
-wzrost prestiżowego międzynarodowego państwa
-polityka ekspansji i imperializmu(rozszerzenie potęgi państwa i nieformalne porządkowanie sobie innych krajów)
Natomiast interesy uniwersalne i długoterminowe są to plan i wizje ładu międzynarodowego.
Celem polityki zagranicznej powinny być maksymalnie czytelne. Typologizacja celów polityki zagranicznej jest zawsze przedsięwzięciem polegającym na subiektywnym wyborze. Jednakże do podstawowych celów polityki zagranicznej państwa można zaliczyć zapewnienie bezpieczeństwa wzrost siły oraz wzrost jego pozycji międzynarodowej.
20. Istota i funkcje organizacji międzynarodowych.
Można je określić jako celowe zrzeszenie uczestników stosunków powstałe w wyniku zawartego pomiędzy nimi porozumienia oraz wyposażone w stale organy. Członkami mogą być co najmniej państwa, organizacje i stowarzyszenia krajowe lub osoby fizyczne, organizacje posiadające precyzyjne porozumienia czyli tzw. statuty zawierające dokładnie sformułowanie cele, prawa i obowiązki członków strukturę i kompetencje organów oraz mechanizm podejmowania decyzji i metody realizacji.
Organizacje różnią się między sobą zakresem i charakterem realizowanych celów. Można je podzielić na główne i pomocnicze a pod względem prawnym na międzynarodowe międzyparlamentarne i administracyjne.
Funkcje:
-regulacyjne- zmierzają do kształtowania postępowania państw lub innych uczestników stosunków międzynarodowych odpowiednio do przyjętych regulacji. Można tą funkcję nazwać porządkującą bo instytucje tworzą podstawy ładu międzynarodowego. Określają kształt charakter więzi między uczestnikami oraz kształt ogólnego porządku międzynarodowego. Pełniąc funkcje regulacyjne organizacje stanowią ogniwo pośrednie między interesami, celami i potęgą uczestników a ich działaniami wpływają one na upośrednienie działań i oddziaływań międzynarodowych.
-kontrolne- polegają na ustaleniu stanu faktycznego stosunków międzynarodowych w odniesieniu do określonych norm lub wzorców postępowania należy rozróżnić kontrolę polityczną od sądowniczej, która zawsze musi opierać się na konkretnej podstawie prawnej.
-operacyjne- świadczone przez daną organizację różnych usług przekazanych dobrowolnie lub zgodnie z umową. Mogą to być np. wspomaganie akcji humanitarnych, programów pomocy i misji pokojowych ONZ stosowanie do zasobów i możliwości danej organizacji.
A także:
-przyjmowanie licznych zadań dyplomacji i konferencji międzynarodowej w celu rozwiązywania problemów
-pośredniczenie jako rozjemca w sytuacjach konfliktowych w celu załagodzenia lub przezwyciężenia konfliktu lub sporu
-możliwości tworzenia forum dla koordynacji i współdziałania dla małych państw
-możliwość dodatkowego i szerszego oddziaływania na opinię publiczną w sprawach globalnych i regionalnych.



21. Rola norm moralnych w polityce międzynarodowej.
Żyjemy w czasach gdy zasady moralne są w skali społecznej są przestrzegane na tyle na ile mogą być przydatne do osiągnięcia celów politycznych. Polityk jest skuteczny jeśli osiągną wytyczone cele. W praktyce można zauważyć że osiąga je szybciej jeśli nie przestrzega ustalonych norm moralnych a nawet je łamie. Kwestia działań politycznych wiąże się ściśle z pojęciem moralności. Jest to pojęcie wieloznaczne, nie jest zatem możliwe ścisłe jego zdefiniowanie. Moralność traktować można jako pewne zjawisko społeczne, sposób postępowania wyznaczony poczuciem słuszności a także poglądami na temat tego co jest dobre a co złe, znajduje swój odpowiednik w postępowaniu we współżyciu społecznym. Polityka rozbieżna jest z zasadami moralnymi opartymi na kanonach prawa naturalnego. Partie toczą zaciętą walkę: pomówienia oszczerstwa fałszywe oskarżenia. Moralność międzynarodowa składa się z norm moralnych które odnoszą się do stosunków międzynarodowych. Niektóre umowy międzynarodowe odwołują się do moralności międzynarodowej a nawet posługują się takimi pojęciami jak sprawiedliwość czy słuszność. Dzięki temu moralność międzynarodowa jest jednym z czynników kształtujących prawo międzynarodowe. W rezultacie niektóre podstawowe zasady stosunków międzynarodowych jak np. zasada szacunku dla innych państw mają charakter moralny jak i prawny.
22.Prawo międzynarodowe jako determinant polityki zagranicznej państwa.
Prawo międzynarodowe jest to zespół norm regulujących stosunki między państwami i innymi podmiotami w procesie ich współpracy i walki wyrażających wolę klas panujących, zabezpieczonych przymusem stosowania indywidualnie lub zbiorowo.
Podstawowe zasady leżące u podstaw międzynarodowego porządku prawnego zawiera Karta NZ i Deklaracja zasad prawa międzynarodowego dotyczących przyjaznych stosunków i współpracy między państwami. Zawarte w nich zasady Karty NZ stanowią podstawowe zasady prawa międzynarodowego, którym powinny podlegać wszystkie państwa.
Karta NZ i Deklaracja zawierają & zasad prawa międzynarodowego:
-zasadę suwerennej równości
-zasadę równych praw i samostanowienia narodów
-zasadę pozytywnego współdziałania w celu wypełnienia zobowiązań wynikających z Karty
-zasadę nie ingerencji w sprawy wewnętrzne
-zasadę zakazu użycia siły i groźba jej użycia
-zasadę pokojowego regulowania sporów międzynarodowych.


32. Znaczenie Bliskiego Wschodu w stosunkach międzynarodowych.
Bliski i Środkowy Wschód stał się po II wojnie światowej jednym z najbardziej neurologicznych obszarów świata rozwijającego się. Sytuacja polityczno-wojskowa w regionie wpływa nie tylko na stan stosunków na Polskim Wschodzie i w Basenie oceanu Indyjskiego ale oddziaływała na szeroką skalę ponieważ region skupiał na sobie uwagę supermocarstw i ich sojuszników. Pozycję międzynarodową regionu określają dwa czynniki:
Polityczny- składają się na niego walory strategiczno militarne.
-gospodarcze- zasoby naturalne, bogate złoża nośników energii, ropa naftowa, gaz oraz surowce mineralne, ogromny rynek zbytu również dla produkcji wojskowej, miejsce exportu kapitałów i rezerwy taniej siły roboczej.

-Położenie-dogodne miejsce na styku trzech kontynentów Europy, Azji, Afryki pozawala na kontrolowanie biegających tamtędy szlaków komunikacyjnych.
-Połączenia akwenów Morza Śródziemnego, Morza Czarnego, Morza Arabskiego, Kanał Sueski sprawiają że tędy prowadzi najkrótsza droga do Ameryki Północnej i Europy do Azji i Australii.
-na bliskim wschodzie stykają się wpływy trzech wielkich religii monoteistycznych: chrześcijaństwa, islamu i judaizmu
-znajduje się też tam miejsce święte ich wyznawców Nazaret, Jerozolima, Mekka.
-z tego względu ścierają się tam nie tylko interesy Arabów i Żydów ale i wielu innych nacji.
-już po I wojnie światowej losy Bliskiego Wschodu zostały zdeterminowane przez europejski układ sił bowiem złoża ropy naftowej stały się obiektem zaciętej rywalizacji ze strony Brytyjczyków i Francuzów.
-po II wojnie światowej Francja i Wielka Brytania zaczęły stopniowo tracić swe wpływy na rzecz USA.
33.Przyczyny przebieg i znaczenie konfliktu izraelsko-arabskiego(palestyńskiego).
Przez konflikt ten rozumiemy konflikt między Izraelem a Arabami palestyńskimi i państwami arabskimi którym zimna wojna nadała charakter ponadregionalny.
Żydzi stanowią odrębny naród. Za czasów Salomona żydzi wznieśli w Jerozolimie świątynię zwaną ołtarzem Salomona, w czasach dzisiejszych pozostałości po tym ołtarzu nazwane zostały ścianą płaczu. Jedyny widoczny symbol powiązania Żydów z Palestyną. Żydom chodziło o utworzenie państwa. Po pierwszej wojnie światowej Wielka Brytania okazała pomoc dla żydów była skłonna z nimi współpracować(syjonistami) aby skłonić Stany Zjednoczone do udziału w wojnie po stronie Ententy (2-XII-1917).


I wojna
Kraje arabskie przeciwstawiły się podziałowi Palestyny. W dniu wygaśnięcia brytyjskiego mandatu w Palestynie(15-V-1948). David Ben Gurion w imieniu Żydowskiej Rady Narodowej proklamował w Tel Awiwie powstanie państwa Izrael. Tego dnia rozpoczęła się I wojna arabsko-izraelska, zwana przez Izrael niepodległościową. Oddziały sześciu krajów arabskich przekonanych o swej przewadze wojskowej wkroczyły na terytorium Palestyny. Motywowano to koniecznością przywrócenia tam porządku i ochroną ludności arabskiej przed atakiem zbrojnych bojówek syjonistycznych zmuszających Palestyńczyków do opuszczenia swych ziem. Celem wojny była totalna likwidacja Izraela. Działania wojenne trwały do 24-II-1949 i zakończyły się triumfem Izraela, który nie tylko obronił swój byt państwowy ale i powiększył terytorium kosztem ziem przyznanych przez ONZ Palestyńczykom. Na wyspie Rodos podpisano porozumienia rozejmowe między Izraelem a Egiptem, Libanem Jordanią i Syrią. Irak i Arabia Saudyjska jako państwa nie graniczące z Izraelem nie podpisały układów.

II wojna
Arabsko-izraelska zwaną sueską wiązała się z wewnętrznymi przemianami w Egipcie które wpłynęły w reorientację polityki zorganizowanej tego państwa. II wojna arabska rozpoczęła się 29-X-1956 wkroczeniem wojsk izraelskich na Synaj. Izrael zdobył obszar o powierzchni 60 tyś km/2 (cały półwysep Synaj) z którego jednak musiał się wycofać pod wpływem presji międzynarodowej. Bilansem tej wojny było:
-odblokowanie izraelskiego portu Eilat
-brak nowych nabytków terytorialnych Izraela
-kanał Sueski został własnością Egiptu
-wojna była wyrazem słabości świata arabskiego który nie udzielił Egiptowi żadnej pomocy.
-Wielka Brytania, Francja poniosły porażkę polityczną ponadto spadł ich autorytet w krajach arabskich
-zarówno ZSRR jak i USA wystąpiły przeciwko trójstronnej agresji aczkolwiek z różnych powodów.

III wojna
Konflikt arabsko-izraelski był decyzją Nasera o wycofaniu wojsk ONZ z sojuszu oraz zamknięcie cieśniny Tiran i zatoki Al-Akaba ale żeglugi izraelskiej potraktowanej przez Izrael jako zagrożenie dla jego bezpieczeństwa. W rezultacie tzw. Wojny sześciodniowej Izrael trzykrotnie powiększył swoje terytorium kosztem: Egiptu, Syrii, Jordanii. Jednym z motywów wojny było długofalowe dążenie Izraela do stworzenia tzw. Bezpiecznych granic dzięki „strefom buforowym” budowanie na okupowanych terytoriach osiedli żydowskich objętych ustawodawstwem izraelskim. Zwycięska dla Izraela wojna 1967 roku ustabilizowała jego pozycję jako pierwszej potęgi militarnej regionu. Dla krajów arabskich byłą wielką porażką. Na szczycie arabskim w Chartumie w 1967 roku podjęto też decyzję o nie prowadzeniu bezpośrednich negocjacji z Izraelem nie uznaniu tego państwa i nie podpisaniu z nim traktatu pokojowego.

IV wojna
6-X-1973 Egipt i Syria podjęły wysiłek zbrojny odzyskania ziem zagarniętych przez Izrael w wojnie sześciodniowej inicjującej w ten sposób IV wojnę konflikt trwał do 22 października. Kraje arabskie usiłowały uzyskać przewagę nad Izraelem atakując go w dniu największego święta religijnego Yom Kippur (muzułmańskie święto Radman). Po raz pierwszy arabowie zdołali osiągnąć pewne sukcesy militarne Janek żadna ze stron nie zrealizowała zakładanych celów, co ułatwiło rokowania pokojowe. Rozmowy na konferencji pokojowej w Genewie nie dały rezultatów Izrael odmawiał zwrotu ziem zagarniętych w czasie sześciodniowej wojny.

V wojna
Bilans V wojny arabsko-izraelskiej był dla Izraela tylko częściowym sukcesem.
47. Integracja gospodarcza, istota, kierunek, przykłady.
Cechą współczesnej gospodarki światowej są dążenia do regionalnej współ¬pracy i integracji gospodarczej, w wyniku czego powstają międzynarodowe ugrupowania integracyjne. Zjawiska takie występują zarówno wśród krajów wysoko rozwiniętych, jak i wśród krajów rozwijających się. Ugrupowania in¬tegracyjne mają najczęściej charakter regionalny i odznaczają się swoistymi cechami.
Międzynarodowa integracja gospodarcza jest procesem wewnętrz¬nych i wzajemnych dostosowań struktur gospodarczych integrujących się kra¬jów, tworzeniem trwałych, strukturalnych powiązań gospodarczych, spajaniem ich w jedną całość, stanowiącą w miarę jednolity organizm gospodarczy.
Proces prowadzący do integracji gospodarczej jest długi i wieloetapowy. Integrację można rozpatrywać jako pewien stan osiągnięty przez współpracu¬jące ze sobą kraje, a także jako proces. Takie sztywne rozgraniczenie nie wydaje się uzasadnione: po pierwsze, integracja dotyczy gospodarek będących w ciąg¬łym ruchu, poddających się różnokierunkowym przemianom; po drugie, osią¬gnięcie pewnego etapu integracji często zachęca do dalszych działań integracyj¬nych. Wśród ekonomistów zajmujących się tą sferą stosunków międzynarodowych przeważa rozumienie integracji jako zjawiska dynamicznego, a nie statycznego.

Integrowanie się państw, ich gospodarek wymaga zmian zarówno w struk¬turach ekonomicznych, jak i w innych sferach działalności państwa. Takie do¬stosowanie wymaga nie tylko określonej polityki ekonomicznej integrujących się państw, ale także międzynarodowych ustaleń. Z tego powodu nieodzow¬nym elementem procesów integracyjnych jest coraz ściślejsza międzynarodowa koordynacja lub unifikacja polityki ekonomicznej.
Jak wcześniej stwierdzono, w wyniku działań integracyjnych powstaje nowy obszar gospodarczy z siecią wzajemnych powiązań, obejmujących coraz więk¬szą liczbę dziedzin i prowadzących do komplementarnego rozwoju całych go¬spodarek narodowych.
Głównym celem integracji gospodarczej jest zwiększenie efektywności gospodarowania(służy temu unowocześnienie gospodarki przez strukturalne zmiany produkcji). Integracja ułatwia krajom dostęp do zewnętrznych zasobów produkcyjnych(dotyczących głównie surowców, wiedzy technicznej, zasobów pracy).
Instytucjonalne formy integracji:
-Strefa wolnego handlu(oznacza likwidację ceł i organów ilościowych, kraje jednak zachowują autonomiczną zewnętrzną taryfę celną)
-Unia celna( kraje tworzą strefę wolnego handlu wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne)- sprzyja rozwojowi handlu wzajemnego krajów członkowskich i ogranicza rozwój handlu z krajami trzecimi.
-Wspólny rynek(zawiera wszystkie elementy Unii celnej plus swobodę przepływu kapitału i zasobów pracy w obrębie ugrupowania integracyjnego np. wspólny rynek produktów rolnych UE)
-Unia walutowa(obejmuje dodatkowo koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje wchodzące w skład ugrupowania integracyjnego.
-unia ekonomiczna(obejmuje dodatkowo koordynację poszczególnych dziedzin polityki ekonomicznej ogólnej oraz w poszczególnych działaniach gospodarki)
-unia polityczna-oznacza koordynację polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów wchodzących w skład ugrupowania integracyjnego.
52. Międzynarodowy system walutowy.
Międzynarodowy system walutowy- można zdefiniować jako zespół zasad, proce¬dur, instrumentów i instytucji niezbędnych do wykonywania płatności między¬narodowych.
Aby system walutowy był sprawny, musi spełniać kilka warunków. Przede wszystkim powinien zapewnić gospodarce światowej do¬stateczną podaż pieniądza pełniącego wszystkie swoje funkcje w skali między¬narodowej. Dla sprawnego funkcjonowania handlu międzynarodowego kluczowe znaczenie ma przede wszystkim możliwość wypełniania przez pieniądz między¬narodowy funkcji miernika wartości i środka płatniczego. Dzięki drugiej możliwe jest realizowanie płatności za dobra i usługi kupowane za granicą. Sprawny międzynarodowy system walutowy powinien także ułatwiać przy¬wracanie czasowo zachwianej równowagi bilansu płatniczego. Powinien on zatem zawierać mechanizm automatycznie przywracający taką równowagę lub też powi¬nien obejmować system zachęt skłaniających poszczególne kraje do prowadzenia polityki dostoso¬wawczej. Dobrze działający międzynarodowy system walutowy powinien też dawać poszczególnym krajom dostatecznie dużą swobodę w dziedzinie doboru środków stosowanych do przywracania równowagi zewnętrznej. Powinny one być dostatecz¬nie skuteczne, ale jednocześnie dostosowane do wewnętrznych uwarunkowań poszczególnych krajów. I wreszcie, sprawny międzynarodowy system walutowy powinien być elementem stabilizującym stosunki gospodarcze między państwami. Może on się przyczynić do tego przede wszystkim poprzez zapewnienie niewielkich oraz płynnych zmian kursów.

Międzynarodowy system walutowy przed II wojną światową
-system waluty złotej(1970-1880 do 1914) zasady systemu kurs waluty jest stały i określony przez relację parytetu złota dwóch walut, ilość pieniędzy w obiegu jest ściśle związany z wielkością rezerw złota, deficyt bilansu płatniczego jest pokrywany transferem złota
*ten system spełnił funkcję elementu stabilizacyjnego gospodarkę światową z sprawą minimalnych wahań kursowych. Został porzucony wraz z wybuchem I wojny światowej.
- w połowie lat dwudziestych XX w podjęto próbę ponownego powrotu do systemu waluty złotej na nieco innych zasadach, zwanych systemem waluty sztabowo-złotej. W porównaniu z systemem walutowo-złotym najistotniejszą różnicą było to że w obiegu krajowym pieniądz przestał być praktycznie wymienialny na złoto, było ono nadal używane do bilansowania obrotów międzynarodowych.

System walutowy z Breton Woods
Porozumienie stanowiące porządek nowego międzynarodowego systemu walutowego zawarte w czasie konferencji, która z udziałem przedstawicieli 42 krajów odbyła się w 1994 roku. Konferencja nosząca oficjalną nazwę Konferencji Narodów Zjednoczonych ds. Walutowych i finansowych była faktycznie próbą ustanowienia kompleksowych ram całej gospodarki światowej. Skutkiem tej konferencji było powołanie dwóch organizacji Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.

Współczesny międzynarodowy system walutowy
Przesłanki powstania współczesnego międzynarodowego systemu walutowego należy szukać w słabościach systemu Breton Woods. Ukazały się one w końcu lat sześćdziesiątych XX wieku. Wtedy też podjęto próby uzdrowienia istniejącego systemu walutowego. W sumie okazały się nie skuteczne, ale niektóre z nich doprowadziły do powstania narzędzi które weszły w skład współczesnego systemu walutowego. Do tego typu narzędzi należą przede wszystkim specjalne prawa ciągnienia SDR. Zostały one wprowadzone z myślą o przeciwdziałaniu niewystarczającej wielkości rezerw międzynarodowych. Specjalne prawa ciągnienia można określić jako prawo do zaciągania przez kraj członkowski specjalnego kredytu na swoim rachunku w MFW. System kursów płynnych kierowanych ma właściwości:
-kursy walut są ustalane na rynku walutowym
-w długim okresie poziom kursów walutowych jest określany przez czynniki decydujące o wielkości podaży poszczególnych walut i popytu na te waluty.
-w krótkim okresie poziom kursu jest korygowany przez interwencje banków centralnych.
-w pojedynczych krajach lub ich grupach istnieją mniej lub bardziej formalne zasady prowadzenia polityki interwencji na rynku walutowym.
57. Polityka dostosowawcza- istota, cele, narzędzia.
Celem polityki dostosowawczej, jest zlikwidowanie nadwyżki lub deficytu bilansu płatniczego, czyli przywrócenie równowagi zewnętrznej danej gospodarki. Równowaga zewnętrzna nie jest jednak obecnie jedynym celem polityki gospodar¬czej państwa. Współczesne państwo dąży także do osiągnięcia równowagi we¬wnętrznej, przez którą rozumie się najczęściej pełne zatrudnienie lub możliwie niewielkie bezrobocie oraz stabilne ceny lub możliwie niewysoką inflację. Poza utrzymywaniem równowagi zewnętrznej i wewnętrznej do celów polityki ekonomicznej i społecznej państwa należą: popieranie wzrostu gospodarczego, tworzenie równych szans rozwoju poszczególnym grupom społecznym, niwelo¬wanie różnic w rozwoju poszczególnych regionów oraz ochrona środowiska naturalnego.

Narzędzia stojące do dyspozycji państwa chcącego prowadzić politykę dosto¬sowawczą można podzielić na dwie zasadnicze grupy:
-politykę zmiany wydatków (dochodową)- polega na oddziaływaniu państwa na ogólną wielkość wydatków. Na politykę zmiany wydatków składają się
*polityka pieniężna (monetarna)- polega na oddziaływaniu przez państwo na wielkość wydatków przez zwiększanie lub zmniejszanie podaży pieniądza. Środkiem umoż¬liwiającym państwu bezpośredni wpływ na podaż pieniądza jest stopa procentowa.
* polityka fiskalna- polega na zmianie poziomu wydatków z budżetu i/lub podatków.
- politykę przesuwania wydatków- jest podejmowanie działań mających doprowadzić do przesunięcia części wydatków z dóbr krajowych na dobra zagraniczne lub, odwrotnie, z dóbr zagranicznych na dobra krajowe.
* politykę kursową- to świadoma polityka państwa zmierzająca do obniżenia lub podwyższenia ceny waluty narodowej w walutach innych krajów
* politykę wybiórczego przesuwania wydatków- polega na przesuwaniu wydatków z dóbr krajowych na zagraniczne lub z zagranicznych na krajowe za pomocą środków innych niż zmiany kursów walutowych.
58. Cło jako narzędzie polityki handlowej.
Cło- najstarszy i bardzo szeroko stosowany środek polityki handlowej, jest opłatą pobieraną przy przekraczaniu przez towar granicy celnej danego kraju.
Zdecydowaną większość ceł stosowanych obecnie w gospodarce światowej stanowią:
-cła importowe- czyli opłaty pobierane przy imporcie danego towaru. Najczęściej uznaje się, że w interesie kraju leży ograniczenie importu niektórych towarów.
-cła eksportowe, czyli opłaty pobierane przy wywozie towarów. W praktyce stosuje się je jedynie w niektórych krajach rozwijających się o monokulturowym charakterze gospodarki oraz eksportu.
Do rzadko stosowanych narzędzi polityki handlowej należy również cło tranzytowe, czyli oplata pobierana od towarów zagranicznych przewożonych przez obszar danego kraju.
Stosując kryterium celu, cła możemy podzielić na cła;
-Celem ceł fiskalnych jest uzyskanie wpływów finansowych do budżetu państwa. Obecnie fiskalna rola ceł nie jest już dominująca. Stanowią one malejącą i stosunkowo niedużą część całości wpływów do budżetu państwa.
-Celem ceł ochronnych jest ochrona krajowych producentów przed konkurencją zagraniczną. W efekcie nałożenia cła importowane towary określonej gałęzi czy branży stają się droższe, co poprawia warunki konkurencji dla krajowych producen¬tów tych dóbr.
Z punktu widzenia sposobu obliczania możemy wyróżnić cła:
- cło ad walorem, najczęściej mówimy wówczas, gdy stawka celna podawana jest jako wskaźnik procentowy, a wielkość cła jest ustalana jako odsetek od ceny towaru.
-cło specyficzne mówimy wówczas, gdy stawki celne podawane są w odniesieniu do ilości danego towaru. Przy tym sposobie ustalania stawki ostateczna wielkość należności celnej nie zależy od ceny danego towaru.
-cło mieszane jest kombinacją cła specyficznego i cła ad walorem. O cle mieszanym mówimy np. wówczas, gdy przywóz odzieży jest obciążony cłem w wysokości l zł od kg, a dodatkowo 10% od wartości. Określenie „cło mieszane" odnosi się także do sytuacji, gdy na niektóre towary są ustalane jednocześnie cła ad walorem i specyficzne, a stosowane jest to z nich, które w określonych warunkach jest
64. Struktura podmiotowa gospodarki światowej.
Gospodarka Światowa – system trwałych powiązań między gospodarkami, organizmami zlokalizowanymi w odrębnie różnych gospodarek narodowych. Istotą gospodarki światowej jest trwałość tych powiązań.
-Gospodarki narodowe – są podmiotem gospodarki światowej wraz z instytucją państwa, która pełni wobec gospodarki rolę interwencyjno-regulacyjną. Gospodarki narodowe we współczesnej gospodarce światowej to zbiorowość przekraczająca 200 pozycji gospodarek na świecie znacząco zróżnicowanych rozbieżności pod względem głównego kryterium jakim jest PKB na głowę przekraczającą relacje jak 1 do 70.
-Przedsiębiorstwo międzynarodowe – to takie przedsiębiorstwo, które posiada co najmniej jedną zagraniczną filię i pakiet kontrolny (pozwala nam decydować, np.: przed zgromadzeniem). Powstają w drodze inwestycji bezpośrednich, a te z kolei są realizowane według dwóch scenariuszy, inwestycje od podstaw bądź inwestycje polegające na przejmowaniu już istniejących przedsiębiorstw zagranicznych.
-Regionalne ugrupowania integracyjne – współczesną gospodarkę światową cechuje 3 tendencje, tj. tendencja do regionalnej integracji, tendencja do instytucjonalizacji oraz globalizacji. Efektem tej pierwszej jest powstawanie oraz funkcjonowanie regionalnych ugrupowań integracyjnych, które funkcjonują na wszystkich kontynentach, oraz integrują kraje bez względu na poziom rozwoju. Jednak docelowe modele integracji różnią się w różnych częściach świata. Są one efektem świadomych decyzji integrujących się gospodarek. Najbardziej zaawansowanym ugrupowaniem integracyjnym jest Unia Europejska.
-Międzynarodowe organizacje gospodarcze – rezultatem II i III tendencji do instytucjonalizacji oraz globalizacji jest powstawanie i funkcjonowanie międzynarodowych organizacji gospodarczych. Są one zorganizowane na zasadzie członkostwa oraz własnych budżetów pochodzących ze składek członkowskich oraz z prowadzenia działalności statutowej. Mają charakter branżowy – zlokalizowane są w różnych sferach aktywności gospodarczej. Najwięcej jest w sferze finansów i handlu. Ich celem jest zwykle regulowanie relacji pomiędzy uczestnikami danej międzynarodowej aktywności.
-Korporacje transnarodowe- przedsiębiorstwa zorganizowane zwykle w formie spółek akcyjnych. Korporacje transnarodowe (według ONZ) – to przedsiębiorstwa prowadzące w co najmniej w 2 krajach i posiadające również w co najmniej w 2 krajach filie lub oddziały będące w całości lub w części własnością przedsiębiorstwa macierzystego. Zasięg działania tych przedsiębiorstw jest zasięgiem krajowym. Główny motyw powstawania i rozwoju korporacji transnarodowych to zagraniczne inwestycje bezpośrednie (przepływ kapitału związanego z działalnością produkcyjną ). Przykłady korp. trans narod. – General Motors, IBM, Walt Disney , Pepsico, Coca Cola, Ford Motor, Exxon, Shell, Toyota.
23. Wymień najważniejsze traktaty międzynarodowe zawarte w XX wieku i omów jeden z nich.
Do najważniejszych traktatów międzynarodowych zawartych w XX wieku należą:
-Wersalski traktat pokojowy- traktat zawarty 28 czerwca 1919 roku na paryskiej konferencji pokojowej, zawartej pomiędzy państwami Ententy(Francja, Rosja, Wielka Brytania) a Niemcami po I wojnie światowej. Traktat ten pozbawił Niemcy większości zdobyczy terytorialnych w Europie i wszystkich kolonii, określił zachodnią granicę Polski i nową strukturę terytorialną Europy. Do traktatu włączono status Ligi Narodów.
-Ryski traktat pokojowy-traktat zawarty 18 marca 1921 roku między Polską, Rosją i Ukrainą. Traktat ustanowił wschodnia granicę Polski, przewidywał dobrowolną repatriację ludności z Polski i Rosji. Na mocy traktatu następował zwrot dóbr kultury wywiezionych przez władze carskie z polski, oraz wypłacenie przez Rosję rekompensaty dla Polski.
-Paryskie traktaty pokojowe- zawarte 10 lutego 1947 roku w Paryżu, między państwami które zwyciężyły w czasie II wojny światowej a byłymi sojusznikami Niemiec w Europie: Bułgarią, Finlandią, Rumunią, Węgrami i Włochami. Traktaty te uregulowały problemy terytorialne, polit