Motyw zdrady w literaturze

Mój temat brzmi następująco: Motyw zdrady w literaturze. Zaprezentuj różne ujęcia odwołując się do wybranych przykładów literackich. Od czasów powstania świata, od początków piśmiennictwa, motyw zdrady jest wszechobecny. Motyw zdrady wyłania się w najmniej oczekiwanych momentach. Znane są różne rodzaje przyczyn, z których to zdrada wynika. Zdrada wg Słownika Języka Polskiego obejmuje działanie na szkodę innych np. narodu, kraju. Inną formą zdrady jest niedochowanie wierności partnerowi. Zdrada to też odstąpienie od wartości, idei na rzecz osiągnięcia celu, można ten motyw ująć w potocznym znaczeniu „po trupach do celu”.
Motyw zdrady z różnych przyczyn przynosi negatywne konsekwencje.
Pierwszym przykładem, który pragnę zaprezentować na potwierdzenie mojej tezy jest utwór pt. „Balladyna” Juliusza Słowackiego. Jest to książka przedstawiająca losy głównej bohaterki, która pragnie zdobyć władzę. Bohaterka od początku utworu jawiła się jako cyniczna postać. Była córką ubogiej wdowy. Wraz z siostrą Aliną brały udział w turnieju, która zbierze więcej malin. Chciwa Balladyna widząc, iż Alina nazbierała pełny dzban malin, zabiła ją z premedytacją. Posunęła się do zdrady siostrzanej miłości dla własnych zysków. Również w relacjach partnerskich okazała się niewierna, gdyż nawiązała romans z Kostrynem. Oprócz tego, że zdradziła swego męża, uknuła plan z Kostrynem, aby pozbyć się władcy i przejąć całkowicie władzę. Aby znaleźć się na tronie, otruła Kirkora. „Balladyna” ukazuje problem zła, ludzkiej natury, bowiem bohaterka była zdolna zaprzepaścić wszelkie ideały, wartości w imię chęci sprawowania władzy. Aby spełnić swoje marzenie o absolutnej władzy na zamku zabiła swoją siostrę, potem swojego męża. Jednak wyrachowaną bohaterkę dosięga piorun, jako dowód, iż popełnione zbrodnie oraz zdrada nie mogą pozostać bezkarnie. Złe, nieetyczne czyny zawsze pozostawiają po sobie piętno, najpierw był to ślad na czole po zabójstwie Aliny, a potem symboliczny piorun, dzięki któremu zapanowała sprawiedliwość. Należy zwrócić uwagę, iż Balladyna była wyjątkowo egoistyczną oraz obłudną osobą. Nie zwracała uwagę na więzi rodzinne, nie pomogła ubogiej matce, była zachłanna, nie chciała nikomu się podporządkować, pragnęła władzy absolutnej. Jej zło rozprzestrzeniało się na kolejne osoby, ponieważ Balladyna, dążyła, aby to ona posiadała nad wszystkim władzę, nie spodobało jej się to, iż jako wybranka Kirkora musiała się nadal podporządkowywać jakimkolwiek regułom. Jej żądze nie miały żadnych granic przyzwoitości, zdolna do wszystkiego, garnęła do siebie jak najwięcej korzyści. Jednakże taki sposób postępowania zawsze przynosi wymierne skutki. Doskonałym dowodem jest na to fakt, iż niejako sama wydała na sobie wyrok, ponieważ jako pozornie sprawiedliwa władczyni wydała wyrok uśmiercenia osobie winnej śmierci króla. Niechybnie dosięgnęła ją sprawiedliwość, ponieważ to na nią spadł piorun. Światem rządzą pewne zasady, bohaterka nie mogąc się z tym pogodzić, pragnąwszy dokonać rzeczy niemożliwych skazała samą siebie na porażkę. Była autorką cierpień innych, sama zaś dokonała samodestrukcji własnej osoby.
Jak jest zawarte w książce Stanisława Makowskiego Balladyna decyduje się na zburzenie wszelkich norm moralnych, aby zaspokoić pragnienie wszechobecnej władzy. Nie istnieje dla niej żaden porządek społeczny, czy też moralny. Dla Balladyny marzeniem jest wzbić się na szczyt władzy i sprawować rządy nad społeczeństwem w jej mniemaniu niższym, mniej znaczącym niż ona nieprzeciętna kobieta. W konsekwencji dochodzi do tragedii, ponieważ zdrada podobnie jak kłamstwo zawsze przynosi wiele złego.
Kolejnym dowodem na to, iż zdrada przynosi zawsze negatywne skutki jest „Konrad Wallenrod” Juliusz Słowackiego. Jest to powieść poetycka, w której główny bohater jest uwikłany w konflikt polityczny. Główny bohater to Walter Alf (prawdziwe imię i nazwisko Konrada). Jako dziecko został porwany przez Krzyżaków z rodzinnej Litwy. Dzięki pieśniom Halbana nie zatracił tożsamości narodowej. Walter Alf odczuwał nostalgię za rodzinnym krajem. Przy pierwszej nadarzającej się okazji wrócił do Ojczyzny, gdzie wylądował na dworze księcia Kiejstuta. Tam poznał Aldonę, którą poślubił. Wraz z Kiejstutem walczył przeciwko Zakonowi Krzyżackiemu jednakże nie mieli większych szans z wrogiem. Pragnął pomóc Ojczyźnie wygrać z wrogiem, dlatego postanowił opuścić żonę i dokonać podstępu, aby uwolnić Litwę od potęgi wroga. Walter Alf wrócił do Zakonu Krzyżackiego pod przybranym imieniem i nazwiskiem- Konrad Wallenrod. Przybrane imię i nazwisko pochodziło od hrabiego, który zginął w niewyjaśnionych okolicznościach. Konrad Wallenrod (Walter Alf) przyjął śluby zakonne i po zdobyciu zaufania wroga opóźniał rozpoczęcie walk z Zakonem. Jako mistrz przewodniczył w bitwach przyczyniając się do klęski krzyżaków. Podstęp Konrada szybko się wydał. Związek rycerzy krzyżackich postanowił uśmiercić Konrada- jako kłamcę i oszusta, który przywłaszczył sobie imię i nazwisko zamordowanego w Palestynie hrabii. Konrad po wyroku prosił żonę, aby opuściła wieżę, jednak Aldona odmówiła powołując się na przysięgę złożoną przed Bogiem. Walter Alf postanowił dokonać samobójstwa poprzez spożycie trucizny. Powieść ta ukazuje, iż każda zdrada przynosi negatywne skutki bez względu na intencje. Bohater pragnął wolności, widząc, że Litwa ma nikłe szanse na wygraną, pragnął użyć innego środka, aby zakon nie dokonał spustoszenia Litwy. Walter Alf przybierając imię i nazwisko Konrada Wallenroda pragnął zadośćuczynić cierpieniom Litwy. Nie widział realnych szans na wygraną z wrogiem, dlatego też posunął się do podstępu. Jednak dokonanie zdrady spowodowało machinę wydarzeń, które unieszczęśliwiły nie tylko jego żonę- opuszczoną Aldonę, ale również jego. Prawda wyszła na jaw i Konrad został skazany na śmierć. Bez względu na okoliczności zdrada ma zawsze wydźwięk nieetyczny i niemoralny. Konflikt wewnętrzny bohatera- sumienie a dobro ojczyzny powoduje jego zagładę w każdej sferze życia. Lawina złych wydarzeń wywarła wpływ na Aldonę, która była nieszczęśliwa i bardzo cierpiała. W konsekwencji również odebrała sobie życie. Konrad pogrążony w walce nie powziął odpowiedzialności za życie wybranki serca. Mimo, że niecelowo, to jednak skazał ją na samotnicze, pustelnicze życie na wieży. Bez względu na motyw zdrady- zdrada sama w sobie jest zawsze haniebnym czynem uderzającym w ludzi wokół oraz uruchamiającym ciąg przykrych zdarzeń.
Lektura „Konrad Wallenrod” dowodzi, iż zdrada, bez względu na okoliczności zdrada zawsze jest zła. Bez względu na to, czemu służy staje się powodem cierpienia bohatera i bliskich wokół osób.
Następnym przykładem na potwierdzenie mojej tezy jest ballada np. „Lilije” Adama Mickiewicza. Jest to utwór opisujący dzieje niewiernej żony. Otóż głośny wątek toczy się wokół tajemniczej zbrodni. Żona pod nieobecność męża dopuściła się zdrady. Obawiała się reakcji męża powracającego z wyprawy wojennej. Pełna obaw postanowiła dokonać zabójstwa męża. Strach przed konsekwencją był na tyle silny, iż zakopała jego zwłoki i zasadziła na tym miejscu kwiaty- lilie. Nękana przez koszmary oraz wyrzuty sumienia zasięgła rady Pustelnika. Pustelnik twierdził, iż karę za zbrodnię, którą poczyniła może wydać tylko jej mąż, który już nie żyje. Żona wróciła i pozornie czekała na powrót męża. Krewni- bracia zmarłego pocieszali żonę, jednakże szybko zaczęli się starać o względy bratowej. Ta nie wiedząc, którego wybrać, postanowiła, że ten, który przyniesie piękniejszy wianek zostanie jej wybrankiem. Wianek, który wybrała żona zawierał kwiatki z mogiły jej zmarłego męża. Nagle pojawiło się widmo zmarłego męża, które dokonało rozstrzygnięcia- całą kaplica zapadła się, a na ziemi wyrosły lilie. Jest to przykład typowej zdrady małżeńskiej, gdzie strach przed wyjawieniem prawdy jest tak ogromny, iż bohaterka postanawia dokonać zbrodni. Doskonale obmyśliła plan zatajenia prawdy, kłamstwa nie pozwalały jej spokojnie żyć, dlatego radziła się Pustelnika, co robić. Pustelnik nie był w stanie jej pomóc. Morderstwo, zdrada powodowały, że kobieta żyła w ciągłym strachu, a kres jej lękom przyszedł w momencie nadejścia widma uśmiercającego wszystkich, którzy przyczynili się do cierpienia zdradzonego. Tragiczne konsekwencje zdrady nie dotknęły tylko jej, ale również jej braci. Utwór jest osnuty wokół winy i kary. Jest to dowód na to, że żadna zbrodnia nie pozostaje bez kary, a zdrada wywołuje tragiczne skutki dla wszystkich.
W literaturze przedmiotu M. Cykowska słusznie twierdziła iż przekroczenie wszelkich zasad moralnych kończy się tragiczne, ponieważ bohaterkę ballady prześladuje poczucie winy, po czym spotyka ją sprawiedliwość i zostaje ukarana za swoje winy.
Ostatnim utworem, który pragnę zaprezentować to „Granica” Zofii Nałkowskiej. Jest to utwór, który przedstawia losy głównego bohatera Zenona Ziembiewicz. Ów bohater jest bardzo skomplikowaną postacią, ponieważ przechodzi różne etapy przekształcania jego osobowości. Jest to bohater trudny do zinterpretowania ze względu na jego złożoną strukturę psychiczną. Na początku utworu jawi się jako pracowity uczeń i student, który musi zarabiać sam na własne utrzymanie ze względu na trudną sytuację finansową jego rodziców. Starał się żyć zgodnie ze swoimi zasadami. Przestał przestrzegać swoich zasad, gdy przyjął pracę u Czechlińskiego. Pisząc artykuły do „Niwy” często musiał używać treści niezgodnych z własnymi poglądami. Potem działał już wbrew wyznawanym niegdyś zasadom. Romansował z Justyną- biedną córką kucharki. W momencie, gdy okazało się, że spodziewa się dziecka, kazał jej przerwać ciążę. Od kiedy dostał posadę prezydenta miasta Zenon upodobnił się do ojca. Nie szanował kobiet- Justyny, która nie pasował do jego wizerunku oraz Elżbiety, którą zdradzał. W konsekwencji jego czyny doprowadziły do szaleństwa Justynę oraz do tego, iż sam Zenon nie panuje nad sytuacją i postanawia popełnić samobójstwo. Sytuacja zdaje się być tragiczna ze względu na wieloaspektowość bohatera oraz na zachowanie schematu pomimo walki z nim (ojciec też zdradzał). Jakkolwiek to kolejny dowód, iż posiadanie kochanki oraz zdrada własnych ideałów i norm przyczynia się do ludzkiego cierpienia.
Podsumowując tak jak wcześniej twierdziłam, zdrada zawsze przynosi negatywne skutki. Powyższe pozycje książkowe potwierdziły moją tezę. Oprócz tego zdrada bez względu na przyczyny jest zawsze złamaniem zasad etycznych. Nieprzestrzeganie kodeksu staje się przyczyną poczucia lęku, wyrzuty sumienia oraz staje się motorem kolejnych złych poczynać. Raz złamane zasady moralne, trudno naprawić, ponieważ skutki są często tragiczne. Zdrada wywołuje machinę niekontrolowanych zdarzeń. Staje się trudną do zniesienia dla tego, który zdradził oraz dla osoby zdradzone. Doprowadza do szaleństwa jak to było u Justyny Bogutówny. Prowadzi do samobójstwa np. u Zenona Ziembiewicza. Dokonanie zdrady przynosi nieodwracalne szkody w sferze psychicznej człowieka powiązanego ze zdradą. Zdrada powoduje spustoszenie natury, dotychczasowego porządku życiowego. Życie po tak niecnym czynie toczy się wyłącznie wokół aktu zdrady. Nie można go wymazać. Zdrada pozostaje obecna do końca ludzkiego życia. Żadne postępy, próby zatajenia prawdy na nic się zdadzą, gdy choruje dusza ludzka. Zarówno osoba zdradzająca jak i zdradzone potrzebuje uzdrowienia, na które rychło czycha. Biedny jest los zdradzonego, który ucieka przed winą, będąc w nieświadomości, iż prędzej czy później wymiar sprawiedliwości zawsze go dosięgnie. Nie ma taryfy ulgowej dla człowieka który ważył się naruszyć przykazania Boże. Otóż każdy z bohaterów literackich, których powyżej przedstawiłam słono zapłacił za popełniony czyn zdrady. Balladyna, którą dotknął piorun sprawiedliwości, Konrad Wallenrod i Zenon Ziembiewicz, którzy postanowili odebrać sobie życie oraz żona z ballady „Lilie”, która zapadła się pod ziemię. Zdrada od wszechczasów jest przyczyną ludzkiego cierpienia. I choć bywa dokonywana z różnych przyczyn, w dobrych intencjach, to zdrada jest zdradą, i zawsze zostanie ukarana a najmniej spodziewanym momencie.