Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) początkowo miała charakter religijny, pod koniec walk toczyła się o dominację w Europie. W trakcie wojny odzywały się konflikty: między protestantami i katolikami, stanami i władcami, wolnymi miastami Rzeszy i cesarzem, wreszcie między Habsburgami i Francją. Powstanie czeskieZburzenie zborów protestanckich i pogwałcenie przywilejów wywołały w 1618 roku defenestrację praską; wybuchło powstanie. Stany Austrii, Śląska, Moraw, Węgier i Siedmiogrodu zwarły sojusz i obrały cesarzem Ferdynanda II. Czechy nie uznały go i osadziły na tronie Fryderyka V. Subsydia papieskie, pomoc Hiszpanii, Ligi i elektora saskiego umożliwiły kontrofensywę. Podczas, gdy Saksonia zajęła Łużyce, oddziały hiszpańskie wkroczyły do Palatynatu, zaś wojska Ligi pokonały Czechów w 1620 roku w bitwie na Białej Górze. „Zimowy król”, Fryderyk uciekł do Holandii. Unia rozpadła się i zawarto pokój. W Czechach nastąpiły prześladowania: wymordowano część szlachty i skonfiskowano połowę ziemi . Narzucony przymus przechodzenia na katolicyzm, przymusowa germanizacja i rządy absolutne Habsburgów pogłębiły nienawiść Czechów do Niemców. Duński okres wojny Wzmocniony subsydiami angielskimi, holenderskimi i francuskimi, król Danii- Christian IV, wkroczył do wojny. Został jednak pokonany w bitwie pod Lutter i wyparty z Jutlandii. Klęska zmusiła go do podpisania pokoju w Lubece w 1629 roku i nie mieszania się w sprawy Rzeszy. Ponadto na mocy edyktu restytucyjnego został zobowiązany do zwrotu wszystkich dóbr kościelnych, które dostały się w ręce protestantów.Szwedzki okres wojny Po uzyskanym rozejmie z Polską, w 1630 roku Gustaw II Adolf przyłączył się do wojny. Wylądował na wyspie Uznam, niosąc pomoc stronie protestanckiej. Jego celem był mocarstwowy status Szwecji i panowanie na Bałtyku. Francja, główna potęga antyhabsburska, obiecała Szwecji subsydia. Ludność ewangelicka witała króla przyjaźnie, natomiast księstwa Rzeszy- Brandenburgia i Saksonia zawarły przymierze z „Lwem Północy” dopiero po zniszczeniu Magdeburga. W 1631 roku w bitwie pod Breitenfeld władca Szwecji rozgromił wojska cesarskie. Jego armia przeszła przez Turyngię i Frankonię, zwyciężyła w bitwie pod Rain. Kontrofensywa cesarska pod dowództwem Wallensteina wyparła Sasów z Czech, zmusiła Gustawa do zaniechania ataku na Wiedeń i porzucenia umocnionego obozu pod Norymbergią. W 1632 roku w bitwie pod Lutzen zginął Gustaw, mimo to Szwedzi odnieśli zwycięstwo. W 1634 roku po bitwie pod Nordlingiem wojska szwedzkie zostały zmuszone ustąpić z południowych Niemiec. Po rezygnacji z edyktu restytucyjnego Ferdynand II zawarł z Saksonią pokój w Pradze w 1635 roku, do którego przyłączyła się większość księstw protestanckich. Armia Rzeszy miała usunąć obce wojska ze swych ziem. Końcowy okres wojny Sprzymierzona z księciem weimarskim Francja przyłączyła się aktywnie do wojny w roku 1635, prowadzonej teraz z coraz większym okrucieństwem. Po objęciu tronu przez cesarza Ferdynanda III narastało dążenie do pokoju, ale nowe przymierze francusko- szwedzkie przedłużyło wojnę i związane z nią cierpienia ludności. Szwedom udało się wydostać z opresji po zwycięskiej bitwie pod Wittstock, wycofali się na północ i napadli na Danię. Po żmudnych rokowaniach zawarli rozejm z Brandenburgiom, potem do układu przyłączyła się Saksonia. Na południu Niemiec siły francusko-szwedzkie zajęły Alzację, odniosły zwycięstwo pod Alerheim i Jankovem, oskrzydlającym uderzeniem na Bawarię kończąc wojnę. W 1648 roku zawarto pokój westfalski: w Munster z Francją i w Osnabruck ze Szwecją. Te dwa państwa zostały też gwarantami traktatu .
