1. Klasycyzm - termin przejęty z literatury i historii sztuki, gdzie "klasyczny" znaczyło początkowo: antyczny lub wzorujący się na kulturze starożytnej Grecji i Rzymu. Później to pojęcie stało się ponadczasowym i ponadwymiarowym określeniem tego, co wzorcowe, doskonałe. Powszechnie przyjmuje się ograniczenie pojęcia "klasycyzm" do okresu historycznego, obejmującego w historii muzyki lata od ok. 1750 do ok. 1829, związanego najściślej z twórczością klasyków wiedeńskich (j. Haydn, W. A. Mozart i L. van Beethoven). Wzrost znaczenia mieszczaństwa spowodował zmianę sytuacji społecznej muzyka, jego uniezależnienie od dworu i kościoła w imię wolności twórczej. Stało się możliwe dzięki udziałowi mieszczaństwa w uprawianiu i popieraniu muzyki. Wykształcone wówczas formy życia muzycznego (koncert publiczny, muzykowanie domowe, podróżujący wirtuozi, krytyka muzyczna) istnieją do dziś. Dążenie do najdoskonalszej harmonii przejawiało się w twórczości klasyków wiedeńskich przez realizowanie określonej techniki kompozytorskiej i stosowanie określonych form. Ich osiągnięcia zaznaczają się szczególnie na polu muzyki instrumentalnej. Zdobycze fakturalne (wykształcenie klasycznej orkiestry symfonicznej, kwartetu smyczkowego, faktury fortepianowej), formalne (zasada symetrii, budowa okresowa) i harmoniczne (dojrzały system harmoniki funkcyjnej) – powiązane wzajemnie – doprowadziły do powstania podstawowych form – cyklu sonatowego (z jego wariantami wynikającymi z różnej obsady – sonatą, kwartetem, symfonią, koncertem), ronda i wariacji. Olbrzymie znaczenie zyskała zasada allegra sonatowego – oparcie formy na kontraście tematycznym przejawiającym się we wszystkich elementach dzieła muzycznego. Charakterystyczne dla klasyków wiedeńskich dążenie do równowagi treści i formy jest odbiciem klasycznej estetyki normatywnej. Obok równowagi żądała ona od twórcy logicznego pomysłu, przejrzystości, zwięzłości, wykończenia, jasnego określenia i rozgraniczenia gatunków. Wykształcenie wielkich form operowych, podobnie jak stworzenie wielkich form muzyki instrumentalnej u klasyków wiedeńskich jest wyrazem klasycyzmu jako kategorii stylistycznej, rozumianej głównie jako określona koncepcja formy. Istnieją wyraźne paralele z architekturą klasycystyczną, gdzie nawiązanie do antyku prowadziło do powstania monumentalnych, prostych, jasno zarysowanych budowli. Zarówno w muzyce instrumentalnej, jak i w operze prąd ten zdecydowanie dominował do początku XIX wieku. U Mozarta przenikał się w operze z tematyką baśniową (np. „Czarodziejski flet”). Formy w klasycyzmie Sonata Symfonia Pierwsza część cyklu sonatowego to FORMA SONATOWA - jedna z podstawowych form muzyki klasycznej i romantycznej. Wariacje i technika wariacyjna w klasycyzmie Forma RONDA Klasycyzm w Polsce W 1770 r. Franciszek Bohomolec napisał utwór dramatyczny zatytułowany „Nędza uszczęśliwiona”, do której muzykę skomponował Maciej Kamieński (1734-1821). Praca nad pierwszym w pełni polskim dziełem scenicznym, dedykowanym Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, trwała kilka lat. Pierwotną wersję tekstu rozbudował Wojciech Bogusławski i w 1778 r. w Pałacu Radziwiłłowskim miała miejsce prapremiera tej opery. Oprócz Kamieńskiego opery polskie w 2 połowie XVIII w. pisali Antoni Weinert (1751-1850), Gaetano (właściwie Kajetan Mayer, zm. ok. 1792 r.) oraz Jan Stefani (1746-1829), przy czym z ich dzieł ocalały tylko nieliczne. Szczególną ważną pozycję w historii opery polskiej zajmuje jedyne zachowane dzieło Gaethana: „Żółta szlafmyca albo Kolęda na Nowy Rok” do libretta Franciszka Zabłockiego. W utworze znajdują się elementy rdzenne polskie, zarówno pieśniarskie, jak i taneczne. Repertuar operowy wykonywano w Teatrze Narodowym albo w innych teatrach królewskich (w Pałacu Ujazdowskim, w Łazienkach). Opera z elementami ludowymi rozwinęła się także w Teatrze Radziwiłłów w Nieświeżu. W 1784 r. wystawiono tam z okazji przyjazdu Stanisława Augusta utwór sceniczny „Agatka czy Przyjazd Pana” do tekstu Macieja Radziwiłła z muzyką Jana Dawida Hollanda (1746-1827). Szczytowym osiągnięciem w dążeniu do stworzenia opery narodowej jest „Cud mniemany czyli Krakowiacy i Górale” Jana Stefaniego do libretta Wojciecha Bogusławskiego, po raz pierwszy wykonany w 1794 r. Wystawienie tej opery zbiegło się z realizacją uchwał Sejmu Czteroletniego (1788-1792) i wybuchem powstania kościuszkowskiego. Po upadku powstania rząd pruski zamknął Teatr Narodowy. W. Bogusławski opuścił Warszawę i wraz z grupą aktorów i tancerzy, wyruszył najpierw do Krakowa, potem do Lwowa. W latach 1794 – 1799 Lwów stał się ośrodkiem polskich przedstawień. Po powrocie do Warszawy Bogusławski powierzył stanowisko dyrektora w ponownie otwartym Teatrze Narodowym Józefowi Elsnerowi. Najwybitniejszym polskim kompozytorem wielkich form religijnych tego okresu był Wojciech Dankowski (ok. 1760 - po 1800). O znaczeniu dzieł świadczy duża ilość utworów (ponad 100), ich różnorodność (msze, requiem, oficja żałobne, litanie, nieszpory, motety). W zakresie twórczości mszalnej interesujący przykład stanowi „Missa pro defunctis” Józefa Kozłowskiego (1757-1831). Dziedzinę muzyki religijnej wzbogacają także utwory Marcina Żebrowskiego (1702-1770). W XVIII w. rozwija się pieśń, zwłaszcza o patriotycznym i obyczajowym charakterze, związana z ważnymi wydarzeniami historycznymi (Konstytucja 3 maja, powstanie kościuszkowskie, konferencja barska i targowicka). Najwybitniejszym kompozytorem utworów koncertujących był Feliks Janiewicz (1762-1848). Muzykę kameralną uprawiali w Polsce Jakub Gołąbek, Jan Kleczyński, Maciej Radziwiłł, Antoni Weinert. Największe zasługi dla polskiej kultury muzycznej położyli dwaj działający równocześnie w Warszawie kompozytorzy, dyrygenci i organizatorzy życia muzycznego: Józef Elsner (1769-1854) oraz Karol Kurpiński (1785-1857). Józef Elsner przez 25 lat kierował Operą w Teatrze Narodowym. Był nauczycielem Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego oraz Fryderyka Chopina, który dedykował mu swoją Sonatę c-moll op. 4 na fortepian. Skomponował między innymi: opery Leszek Biały i Król Łokietek, oratorium pasyjne Męka Pana Naszego Jezusa Chrystusa, 8 symfonii, polonezy, walce, marsze, niedawno odkrytą Mszę B-dur oraz F-dur, Nieszpory do NMP i inne. Karol Kurpiński w 1800 r. otrzymał stanowisko w Warszawie dyrektora orkiestry opery. Jednocześnie rozpoczął działalność kompozytorską, wystawiając w 1811 r. operetkę „Dwie chatki". W 1812 r. wystawił wielką operę „Pałac Lucypera" do słów Żółkowskiego. Stworzył jeszcze opery m.in.: „Jadwiga" (1813), „Zamek na Czorsztynie" (1819), „Szarlatan" (1813). Ponadto Kurpiński tworzył komedioopery, balety i msze, napisał wiele polonezów, kantat, pieśni i innych utworów. Do rozsławienia muzyki fortepianowej przyczyniła się Maria Szymanowska (1789-1831), która koncertowała w Polsce, Niemczech, Francji, Anglii, Włoszech. Tworzyła również miniatury fortepianowe, etiudy, utwory taneczne. NSTRUMENTY STRUNOWE – SMYCZKOWE Instrumenty strunowe – chordofony, na których gra się smyczkiem, to skrzypce, altówka, wiolonczela i kontrabas. INSTRUMENTY STRUNOWE – SZARPANE (harfa, gitara, lutnia, mandolina) INSTRUMENTY STRUNOWE – KLAWISZOWE (klawesyn, fortepian) INSTRUMENTY DĘTE DREWNIANE (flet, klarnet, obój, fagot, saksofon) i BLASZANE (trąbka, róg, puzon, tuba) INSTRUMENTY DĘTE KLAWISZOWE (organy, akordeon) INSTRUMENTY PERKUSYJNE Ważniejsze kompozycje S. Moniuszki to: opery – „Halka”; „ Hrabina”; „Verbum nobile”; „ Straszny dwór”; „ Paria”; „ Flis” operetki – „ Nocleg w Apeninach”; „ Nowy Don Kichot”; „ Loteria”; „ Jawnuta” balety – „ Monte Christo”; „ Na kwaterunku”; „ Figle szatana’ ponad 300 pieśni – zebranych w 6 zeszytach „Śpiewnikach domowych” – wydanych za życia Moniuszki, oraz dalszych 6 zeszytów – wydanych po śmierci. kantaty, muzyka instrumentalna – uwertura fantastyczna „Bajka”; 2 kwartety smyczkowe; uwertury i tańce utwory fortepianowe, muzyka religijna – 6 mszy F. Chopin skomponował: utwory na fortepian z orkiestrą: - 2 koncerty fortepianowe: f-moll op. 21 i e-moll op. 11; - Wariacje B-dur na temat arii „La ci darem la mano” z opery „Don Juan” W.A. Mozarta op. 2 - Fantazję A-dur na tematy polskie op. 13 - Rondo a la Krakowiak F-dur op. 14 - Andante spianato i Polonez F-dur op. 22 utwory na fortepian: - 3 sonaty: c-moll op. 4; b-moll op. 35; h-moll op. 58 - 4 impromptus - Fantazję f-moll op. 49 - 4 ballady - 3 ronda - cykle wariacji ( 4 solowe, 1 na 4 ręce ) - 4 scherza - 27 etiud - 26 preludiów ( w tym cykl 24 preludiów op. 28 obejmujący wszystkie tonacje durowe i mo lowe w porządku kwintowo – paralelnym ) - 19 nokturnów - 16 polonezów ( w tym 7 opusowanych ) - 57 mazurków - 19 walców ( w tym 8 opusowanych ) - Bolero a-moll op. 19; Barkarola Fis-dur op. 60; Berceuse Des-dur op. 57; Tarantella As-dur op. 43; inne tańce utwory na fortepian i instrumenty smyczkowe ( m.in.: Trio g-moll na fortepian, skrzypce i wiolonczelę op. 35 - dedykowane ks . A. Radziwiłłowi ) 19 pieśni i piosenek ( np. „Hulanka”, „Wojak”, „Życzenie”, „Leci liście z drzewa”, „Moja pieszczotka” ) WOLFGANG AMADEUSZ MOZART ( ur. w 1756 r. w Salzburgu, zm. w 1791 r. w Wiedniu ) Kompozytor austriacki, jeden z klasyków wiedeńskich, pochodził z rodziny muzycznej. Jako genialne dziecko Wolfgang zaczął występować w wieku 6 lat razem z ojcem i siostrą grając na klawikordzie, skrzypcach, fortepianie i organach na dworach królewskich, w salonach arystokracji austriackiej, niemieckiej, francuskiej, angielskiej. Koncertował też w Szwajcarii, Włoszech, czy Belgii. Małego Wolfganga, „cudowne dziecko” znała cała utytułowana Europa. Wolfgang w wieku 8 lat napisał pierwszą symfonię, w wieku 11 lat pierwszą operę,a w wieku 12 lat wystąpił jako dyrygent. Jako młody człowiek otrzymał dwa poważne wyróżnienia: order Złotej Ostrogi od papieża oraz został przyjęty do Accademii dei Filharmonici jako „compositore” w Bolonii. W latach 1769-1777 i 1779-1781 był koncertmistrzem na dworze arcybiskupa w Salzburgu. Jednak niechęć arcybiskupa Colloredo do licznych wyjazdów kompozytora spowodowała, iż Mozart wycofał się z pracy. Był to pierwszy w historii muzyki przypadek, kiedy kompozytor nie chciał być na służbie u możnego chlebodawcy, lecz sam chciał kierować swoją karierą artystyczną. W 1781 roku wyjechał z tego miasta i osiadł na stałe w Wiedniu. Mimo początkowego powodzenia oraz wytężonej pracy twórczej kompozytor nie był wolny od trosk materialnych. Sześć lat później otrzymał stanowisko nadwornego kompozytora cesarskiego, o co bardzo się starał nie tylko ze względu na prestiż, lecz przede wszystkim na stałe dochody. Po śmierci , której przyczyny nie są do dziś wyjaśnione, został pochowany we wspólnym grobie. Do dziś nie udało się ustalić miejsca wiecznego spoczynku Mozarta. Ważniejsze dzieła 19 oper: 49 symfonii 28 koncertów fortepianowych koncerty na inne instrumenty, 18 sonat fortepianowych 32 sonaty skrzypcowe Ponad 30 divertimenti, 11 serenad Ponad 100 pieśni i arii 18 mszy Requiem KV 626 LUDWIG VAN BEETHOVEN (ur. w 1770 r. w Bonn, zm. w 1827 w Wiedniu) Początkowo uczył się muzyki u ojca i u znajomych muzyków: nie tylko na instrumentach klawiszowych, ale także na skrzypcach. Od roku 1784 był muzykiem dworskim. Dał się jednak poznać jako znakomity pianista i improwizator. W roku 1796 wyjeżdżał do Norymbergii, Pragi, Drezna, Berlina, gdzie koncertował. Już w wieku 24 lat miał kłopoty ze słuchem. Mimo chwil załamania kompozytor intensywnie pracował. Lata 1804 – 1810 to najwspanialszy okres w twórczości Beethovena. Stan zdrowia kompozytora pogarszał się, zaczęły się także kłopoty finansowe. W roku 1815 musiał już porozumiewać się z otoczeniem pisemnie, za pomocą zeszytów do notowania pytań i odpowiedzi. Ważniejsze dzieła 9 symfonii m.in. : 32 sonaty na fortepian 10 sonat na skrzypce 5 sonat na wiolonczelę i fortepian 16 kwartetów smyczkowych 2 kwintety smyczkowe 4 tria smyczkowe 6 triów fortepianowych 5 koncertów fortepianowych koncert skrzypcowy koncert potrójny na fortepian, skrzypce i wiolonczelę pieśni opera „Fidelio”, muzyka religijna Oczywiście to nie jest z netu, tylko pisane ręcznie. Pozdrawiam.
