Reżimy polityczne na przykładzie wybranego kraju(Polska)

Reżim polityczny jest to zespół metod jakimi państwo wpływa na zachowanie jednostek i zbiorowości. Bardzo wiele państw przechodziło zmiany ustroju w poprzednim wieku, z czym reżim polityczny bezpośrednio się wiąże. W Polsce XX wieku wyróżnić można wyraźnie reżim demokratyczny oraz autorytarny.
Władza w państwie autorytarnym jest skupiona w ręku jednego człowieka lub nielicznej grupy, odrzuca równość między ludźmi, wolność oraz tolerancję. Jednostka ludzka musi się bezwzględnie podporządkować organom państwowym. Dużą role w takim systemie odgrywa policja, posiadająca sieć donosicieli i agentów , kontrolująca społeczeństwo. Czasami w takim państwie władze sprawuje wojsko. Wysokie stanowiska w takim państwie zajmują wojskowi. Potocznie autorytaryzm jest nazywany „rządami mocnej ręki”. W autorytaryzmie rząd nie jest oparty na większości parlamentarnej i nie podlega kontroli społeczeństwa, chociaż mogą w nim występować elementy demokracji np. samorząd, a wiele spraw ekonomicznych, społecznych, religijnych, kulturowych jest pozostawionych aktywności indywidualnej. Autorytatywne rządy uzasadniają często swe powstanie „zgubnymi przerostami demokracji”, a w rzeczywistości świadczą o niedorozwoju demokracji w danym państwie. Autorytaryzm kieruje się pragmatyzmem i w odróżnieniu od totalitaryzmu rzadko opiera się na uniwersalnej ideologii, tajnej policji, terrorze i monopolu gospodarczym.
W Polsce zamach (przewrót) majowy 12-12 V 1926 r. zapoczątkował 9-letnie autorytarne rządy Józefa Piłsudskiego i jego obozu sanacji (do 1935 r.). Główną jego przyczyną była katastrofalna sytuacja gospodarcza (wzrastające bezrobocie, spadek produkcji przemysłowej, hiperinflacja opanowana dopiero za rządów A. Skrzyńskiego, strajki i utrudniająca eksport polityka celna Niemiec) i niezaradni politycy u władzy (walki polityczne, brak większości parlamentarnej, częste zmiany gabinetu - 13 rządów w ciągu 8 lat niepodległej Polski). Protesty wzbudzało fiasko polityki zagranicznej (układ w Locarno w 1925 roku), wielu przeciwników miała rządząca prawica kojarzona z faszyzmem, nacjonalizmem i zabójstwem prezydenta Narutowicza w 1922 r. Wpływ miał też spór Piłsudskiego z Sikorskim i Szeptyckim nt. sił zbrojnych oraz poprawa koniunktur, która mogła zwiększyć poparcie dla przyszłej władzy. Celem Piłsudskiego było zwiększenie interwencjonizmu państwowego. Piłsudski wierzył w swój autorytet osobisty w społeczeństwie. Był przekonany, że może być przywódca, który skupi wokół siebie społeczeństwo, wezwie je do pracy, do zaprzestania sporów. Obok moralizatorstwa, właśnie idea solidaryzmu dźwięczy najmocniej w jego przemówieniach i pismach. Siebie widział w centrum sił społecznych w Polsce i jakby ponad układami partyjnymi. Tworząc w następnych latach dość oryginalny, polski model rządów autorytarnych Piłsudski pragnął jednak zachować instytucje demokratyczne. W wywiadzie dla gazety francuskiej stwierdzał: Jestem człowiekiem silnym, lubię decydować sam, należy zrobić wszystko aby skończyć ze złymi zwyczajami sejmowymi. Oświadczenia Piłsudski składał publicznie ponieważ bardzo pragnął, aby jego rządy były przez społeczeństwo akceptowane, aby odbywały się w majestacie prawa, aby były legalne. 2 sierpnia 1926 roku została uchwalona tzw. „nowela sierpniowa”. Miała ograniczyć znienawidzoną prze Piłsudskiego „sejmokrację” i bardziej uniezależnić rząd od parlamentu. Uprawniała ona Prezydenta do rozwiązywania Sejmu i Senatu na wniosek rządu. Prezydent otrzymał także nowe prawo wydawania niektórych rozporządzeń z mocą ustawy, w okresie gdy Sejm był rozwiązany ( między kadencjami) lub w okresie kadencji, na podstawie ustawowego pełnomocnictwa. Podsumowując ustawa ta wzmacniała znacznie rolę rządu i prezydenta. W praktyce dawała Piłsudskiemu ogromną władzę, tym bardziej że Prezydent Mościcki był powolnym narzędziem w jego ręku. Szybko zresztą wprowadzono zwyczaj, że gabinety powoływano, nie bacząc na układ sił politycznych w Sejmie, a nawet bez konsultacji z nim.
Drugim aktem – wzmacniającym autorytarną władzę Józefa Piłsudskiego był dekret z 6 sierpnia 1926 roku „ O organizacji najwyższych władz wojskowych” w Polsce. Powoływał on do życia instytucję Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, niezależnego od Sejmu, a także od rządu i podlegającego jedynie Prezydentowi. Generalnym Inspektorem, a także zwierzchnikiem Sztabu Głównego został Piłsudski. On także był nieprzerwanie ministrem spraw wojskowych od maja 1926 roku aż do swej śmierci w maju 1935 roku (w 14 kolejnych gabinetach).
Nowa władza przeprowadziła „czystki” nie tylko w wojsku, lecz także w administracji państwowej. Ważniejsze stanowiska (wojewodów, starostów, naczelników departamentów i szefów policji) obsadzono starymi piłsudczykami. W stosunku do osób niepokornych i niewygodnych dopuszczano się aktów przemocy. W noc z 30 września na 1 października 1926 roku grupa oficerów wdarła do mieszkania posła Zdziechowskiego i dotkliwie go pobiła, tylko dlatego, że ośmielił się proponować w Sejmie obcięcie budżetu wojskowego. Szczególnym instrumentem tłumienia krytyki skierowanej pod adresem rządu stał się „dekret prasowy”, który pozwalał na kary pieniężne, bądź areszt do 3 miesięcy, redaktorów pism „szerzących plotki”.
Ważnym i konsekwentnie realizowanym elementem przygotowania przez Piłsudskiego gruntu dla przyszłych zmian systemowych było wykazanie nieudolności Sejmu, a co za tym idzie pomniejszanie jego autorytetu.


Kolejnym reżimem polski jest demokracja. Panowała w II RP w przed przewrotem majowym oraz po śmierci Piłsudskiego. Tego sposobu sprawowania władzy możemy doświadczyć w chwili obecnej, ponieważ istnieje w Polsce od 1989 r. W ustroju demokratycznym źródłem władzy jest naród, który decyduje o sprawach najważniejszych dla państwa. Ogół obywateli sprawuje władzę w sposób pośredni, wybierając prezydenta, parlament oraz organy samorządu terytorialnego. Obywatele mają też możliwość sprawowania władzy bezpośrednio np. poprzez referendum czy weto ludowe. W państwie demokratycznym panuje zasada pluralizmu czyli istnieje wiele niezależnych od władz partii politycznych, które mogą utworzyć opozycje. Oprócz tego obowiązuje podział władz na ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Organy te muszą działać na podstawie prawa i w jego granicach. Prawa i wolności obywatelom gwarantuje konstytucja oraz ustawy międzynarodowe przyjęte przez państwo. Prawo nie może działać wstecz, a wszyscy obywatele są wobec niego równi.
W Polsce demokracja polega w głównej mierze na suwerenności narodu, suwerenności i niepodległości państwa, demokracji państwa prawnego, pluralizmu politycznego i wolności działania partii politycznych, podziału władz, przyrodzonej godności człowieka wyznaczającej system praw i wolności jednostki. Konstytucyjne prawa i wolności nawiązują do rozwiązań przyjętych w demokracjach zach., a także w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Prawa i wolności przysługują w zasadzie każdemu, niektóre z nich jednak są zastrzeżone tylko dla obywateli RP; ich treść (ujęta w 3 kategorie: prawa i wolności osobiste, prawa i wolności polityczne oraz wolności i prawa ekonomiczne) osnuta jest wokół 3 głównych idei: przyrodzonej i niezbywalnej godności człowieka; wolności człowieka, rozumianej jako swoboda czynienia wszystkiego, czego prawo nie zakazuje, jeżeli nie koliduje to z prawami lub wolnościami innych osób; równości, oznaczającej zakaz dyskryminacji. Ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności mogą być ustanowione tylko w drodze ustawy i w zakresie koniecznym w celu ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób, muszą pozostawiać w proporcji do rangi interesu, którego ochronie mają służyć. Ochrona praw i wolności należy do władzy sądowniczej, główną rolę odgrywa Trybunał Konstytucyjny; szczególnymi instrumentami są: skarga konstytucyjna, 2-instancyjność procedur sądowych oraz możność zwrócenia się do rzecznika praw obywatelskich. System konstytucyjnych organów państwa jest oparty na zasadzie podziału władz, który nakazuje wyodrębnienie organów ustawodawczych, wykonawczych i sądowniczych, zapewnienie niezależności i odrębności kompetencyjnej sądom i trybunałom, oparcie relacji między organami ustawodawczymi (egzekutywą) na mechanizmie wzajemnie hamujących się powiązań.
Ostatniego reżimu- totalitarnego nie można w Polsce jednoznacznie określić. Z założenia w państwie totalitarnym panuje ideologia obejmująca wszystkie najważniejsze strony ludzkiego życia. Zazwyczaj ideologia ta kreuje nierealną wizje idealnego społeczeństwa czy ludzkości. Ideologia potrzebna jest władzy do lepszej kontroli i panowania nad społeczeństwem. Ideologia rozpowszechniana jest poprzez system oświaty, środki masowego przekazu oraz liczne uroczystości i pochody. Władzę sprawuje jedna partia pod przywództwem jednego człowieka. W państwie totalitarnym nie istnieje opozycja ani wrogie władzy organizacje. Taki stan utrzymywany jest dzięki tajnym służbom stosującym terror psychiczny oraz fizyczny. Wolność słowa także jest zabroniona, a władza kontroluje środki masowego przekazu, wykorzystując je do szerzenia propagandy. Charakterystyczną cechą systemu totalitarnego jest silne i liczne wojsko, realizujące często agresywną politykę swoich przywódców. Gospodarka jest centralnie planowa, czyli zarządzają nią instytucje państwowe, co zazwyczaj jest bardzo nieefektywne.
Mimo, że w Polsce nie było „czystego” totalitaryzmu, to w okresie od II Wojny Światowej do śmierci Stalina (częściowo także pod rządami Bieruta) istniał system bardzo zbliżony do totalitarnego- ludzie poddani byli bardzo dużym ograniczeniom ze strony władzy, obowiązywała surowa cenzura, a przeciwników politycznych likwidowano lub wywożono. Socjalizm dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych system złagodniał trochę, a społeczne sprzeciwy, czy strajki dawały jakieś pozytywne skutki poza tłumieniem ich. Z biegiem czasu powstawały bardziej zorganizowane ruchy, jak np. Solidarność. Jednak aż do upadku komunizmu obowiązywała duża część zasad państwa totalitarnego- ideologia, cenzura, brak pluralizmu politycznego- jedna partia rządząca, zakłamanie(rzekomo rządziła klasa robotnicza), a także wiele organów przymusu.
Podsumowując, Polska XX wieku jest dobrym przykładem dla zobrazowania cech poszczególnych reżimów politycznych. Polska odbyła drogę od demokracji do demokracji dosyć krętą drogą, zahaczając o niemal wszystkie systemy polityczne.