Rodzice i dzieci w przekazie z różnych epok literatury w konfrontacji z Twoim modelem życia rodzinnego.

Rodzina w ujęciu socjologicznym jest podstawową grupą pierwotną złożoną z małżonków i dzieci oraz ogółu krewnych każdego z małżonków. Istotą rodziny są dwa rodzaje więzi społecznych: małżeńska i rodzicielska. Jest to grupa, która odgrywa szczególnie doniosłą rolę w życiu społecznym ponieważ spełnia funkcje prokreacyjną i socjalizacyjną.. Zadanie socjalizacyjne rodziny polega na przekazywaniu dzieciom dziedzictwa kulturowego szerszych grup a z kolei funkcja prokreacyjna polega na zachowaniu ciągłości biologicznej społeczeństwa.Rodzina jest to także najstarsza i najpowszechniejsza forma życia społecznego oparta na relacjach, jakie przez lata kształtują się między rodzicami i dziećmi.
Motyw rodziny pojawia się od najwcześniejszych wieków w literaturze. Jednak w różnych utworach i różnych epokach pełni zupełnie inne funkcje i przedstawiany jest w różny sposób.
W literaturze istnieje wiele różnych wzorców rodziny. Można je wyróżnić na przykład ze względu na pochodzenie rodzinne: rodzina szlachecka, chłopska, inteligencka, mieszczańska i kresowa.
Chciałabym aby mój model życia rodzinnego przystawał do modelu rodziny przedstawionego w „Powrocie Posła” J.U. Niemcewicza, którego dokładniej przedstawię w późniejszym czasie. Pragnę aby w mojej rodzinie panowały przyjazne i zdrowe relacje pomiędzy jej członkami. Ważnymi elementami w mojej rodzinie będzie zaufanie i szczerość. Uważam, że bardzo istotne jest utrzymywanie z dziećmi bliskiego kontaktu, szczególnie w ich okresie dojrzewania, kiedy to dzieci potrzebują szczególnego wsparcia i szczerych rozmów.
Podział obowiązków w mojej rodzinie będzie zróżnicowany. Zamierzam zajmować się domem i dziećmi, ale również pracować zawodowo, dlatego oczekuję, iż część obowiązków domowych podzielę wraz z moim przyszłym mężem, a gdy dzieci osiągną stosowny wiek część z tych zajęć spadnie na nie. Chciałabym dodać że nie zgodzę się na to aby moje dziecko zwracało się do mnie po imieniu, jak to możemy już zauważyć w niektórych nowoczesnych rodzinach. Uważam że powinna panować przyjaźń między matką a córką jednakże matka zawsze pozostaje matką i powinna być tak nazywana przez swoje dzieci.
W literaturze psychologicznej i pedagogicznej, poświęconej roli środowiska rodzinnego, szczególną role przypisuje się kontaktom osobowym między dziećmi a rodzicami. Znaczenie tych kontaktów, polega między innymi na tym, że rodzice są pierwszymi partnerami interakcji społecznych dziecka.
Pierwszy przykład rodzica i dziecka odnajdujemy w Biblii, w przypowieści o synu marnotrawnym. Ojciec miał dwóch synów, miedzy których postanowił podzielić swój majątek, ponieważ był już w sędziwym wieku. Młodszy syn, po otrzymaniu swojej części, przedłożył własne sprawy nad obietnicę złożoną ojcu. Nie miał zamiaru pomagać mu w przeciwieństwie do jego starszego brata. Trwonił on pieniądze ojca bez zahamowań. Ojciec nie musiał dzielić swojego majątku, lecz jego ślepa ufność nie pozwoliła mu przewidzieć skutków jego decyzji. Syn marnotrawny wrócił w momencie, kiedy wydał już wszystkie swoje pieniądze, gdyż wiedział, ze w domu ich nie brakuje. Ojciec przyjął syna z wielką radością i nie złościł się na niego. Nie liczyły się dla niego dobra materialne, tylko fakt, że jego syn znów był przy nim.
Wydaje mi się, iż takie postępowanie ma swoje wady, dziecko, w tym przypadku syn marnotrawny nie dostał nauczki, dlatego może jeszcze raz popełnić błąd życiowy.
Następny przykład rodzica i dziecka, możemy zauważyć w micie o Demeter i Korze. Odkąd w literaturze pojawia się motyw dziecka przedstawionego z dokładnością i realizmem, odtąd równie mocno zakorzenia się obraz bólu i cierpienia, jakie towarzyszy rodzicom po jego stracie. Demeter jest archetypem matki kochającej i cierpiącej, której bezprawnie odebrano dziecko. Demeter okryła się żałobą, od kiedy Hades ukradł jej dziecko (Korę). Jak można zauważyć w micie o Demeter i Korze, żal po stracie dziecka, jest ogromny. ”Cierpiąca matka” każde rozstanie z córką bardzo przeżywała i okrywała się smutkiem i żałobą.
Idealna rodzinę szlachecka, godną naśladowania, przedstawił Julian Ursyn Niemcewicz w komedii „Powrót posła”. Autor ukazuje staropolski dwór pod Warszawą pełen tradycji, w którym dwa pokolenia Polaków żyją w zgodzie i harmonii. Podkomorzy – główny bohater komedii, uważał, że dom zawsze powinien ustępować krajowi. I w tym duchu wychowuje swoich synów, którzy obaj pełnią służbę polityczną. Pracują oni nie tylko we własnym gospodarstwie, ale i na rzecz kraju. Walery jest posłem na Sejm Wielki, zaś w przerwach obrad przyjeżdża do rodziców na wieś. To otwarcie się rodziny na politykę wskazuje na to, że potrafi ona zręcznie połączyć szacunek do tradycji z poparciem dla reform głoszonych przez obóz patriotów. Rodzina rozumie, że zmiany te są koniecznością dla chylącej się ku upadkowi Ojczyzny. Podkomorstwo są kochającą się rodziną, w której każdy z jej członków pełni właściwą sobie funkcję.
Rodzina w komedii Niemcewicza nie tylko zapewnie warunki materialne rodzinie, ale jest Formą, w której wychowuje się przyszłe pokolenia w tradycji i duchu miłości do ojczyzny. Rodzice powinni zaszczepiać dzieciom odpowiednie wartości by te wyrosły na porządnych obywateli, żyjących według własnych zasad. Podkomorzyna jako matka mądra i rozważna, myśląca o problemach państwa wychowuje swoich synów na wzorowych patriotów. Rodzice pomagając dzieciom rozwiązywać problemy i wspierając ich w trudnych sytuacjach, gwarantują im poczucie bezpieczeństwa. Pan Podkomorzy wstawia się u Starosty za synem, by uprosić zgodę na ślub Walerego z ukochaną. Matka Walerego jest zawsze cierpliwa i wspiera syna w walce o rękę Teresy.
Wielu rodziców traktuje swoje dzieci jako kontynuację samych siebie, a więc chcą dla nich jak najlepiej, dlatego też dbają o powodzenie w szkole, a także w życiu towarzyskim starają się aby niczego im nie zabrakło, żeby ich dzieci miały to o czym oni marzyli i czego nie mieli w dzieciństwie. Aby to wszystko sfinansować, trzeba więcej pracować, co wymaga poświęcenia czasu, którego z kolei brakuje dla dzieci. Żeby to zrekompensować, kupuje się dzieciom różne prezenty, dostają one wszystko, czego sobie zażyczą bez jakiegokolwiek wysiłku. Dzieci w takich sytuacjach często zapominają, że to wszystko rodzice robią z miłości do nich, dlatego często dzieje się tak, że po pewnym czasie zaczynają to wykorzystywać w celu zaspokojenia własnych potrzeb. Miłość do rodziców przeradza się w żądzę pieniądza, w której opiekunowie są tylko źródłem gotówki. Kiedy źródło odda całą swą zawartość nie jest już potrzebne, dlatego niektóre dzieci wychowane w takich rodzinach odwracają się od swoich rodziców, gdy ci przestaną spełniać ich życzenia – głównie materialne. Zapominają, kto im dał życie, dom, rodzinę, kto ich wykształcił oraz dbał o ich bezwzględne dobro i bezpieczeństwo.
Przykład takiego wychowania odnajdujemy w realistycznej powieści ,,Ojciec Goriot” Honoriusza Balzacka. Jan Jakub Goriot jako prosty robotnik handlujący mąką dzięki swojej oszczędności i przedsiębiorczości szybko się wzbogacił.
Gdy po siedmiu latach pożycia małżeńskiego jego żona zmarła, całą swoją miłość skierował na swoje córki Delfinę i Anastazę. Goriot dużo pracował nie mając zbyt wiele czasu dla swoich córek, rekompensował im to, zaspokajając ich wszystkie materialne zachcianki. Ubóstwiał je i wychowywał je jak księżniczki, otaczając je tym co najlepsze, nie żałując niczego. Mimo wielkiej miłości jaką je darzył Goriot nie przekazał córkom wartości duchowych, których miejsce szybko zajęły wartości materialne. Dzięki jego fortunie córki bogato powychodziły za mąż, tym samym dostały się do wyższych sfer, tam gdzie prostemu, niewykształconemu i nie mającemu nazwiska szlacheckiego człowiekowi wstęp był wzbroniony. Na początku ojciec mieszkał z nimi jednak z czasem się wyprowadził. Po jego wyprowadzce córki odwiedzały go tylko wtedy, gdy potrzebowały pieniędzy. Goriot w dalszym ciągu robił wszystko czego chciały jego córki lecz zatracił umiejętność rozróżniania dobra od zła. Pieniądze, które miały zapewnić córkom szczęście, a jemu ich wdzięczność rozsiały spustoszenie moralne w sercach Delfiny i Anastazji. Charakter córek Goriota, ich sposób odnoszenia się do własnego ojca jest wynikiem długotrwałego procesu wychowania w duchu materializmu.
Spełnianie każdych zachcianek dzieci, nie stawianie im żadnych wymagań sprawia, że wyrastają z nich egoiści. Delfina i Anastazja zwracają się do ojca tylko wtedy, gdy potrzebują pieniędzy, a gdy ten umiera nie przychodzą nawet na jego pogrzeb.
Uważam iż do takiego zachowania córek doprowadził sam Goriot ponieważ wychowywał je przez pryzmat pieniądza. Myślę iż w mojej rodzinie będzie podział obowiązków na wszystkich domowników aby dzieci miały szacunek do pracy i pieniędzy aby taka sytuacja się nie zdarzyła.
W powieści Elizy Orzeszkowej „Nad Niemnem” przedstawiony jest obraz polskiej rodziny ziemiańskiej. Benedykt Korczyński jest prawdziwą głową rodziny. To właśnie on utrzymuje ze swojej własnej pracy posiadłość i bliskich, dba o wykształcenie swoich dzieci i zaspokaja zachcianki żony. Benedykt jest człowiekiem pracowitym i troskliwym, dla dobra swojej rodziny gotów jest ciężko pracować od rana do nocy. Wydawałoby się, że w domu pozostającym pod opieką takiego człowieka panować powinno szczęście i harmonia. Tak jednak nie jest. Żona Benedykta, Emilia, jest kobietą, która pragnie romantycznej miłości. Życie u boku męża wydaje jej się nudne, marzy o dalekich podróżach i egzotycznych przygodach, niestety zrealizowanie tych pragnień nie jest możliwe przede wszystkim ze wzglądu na słabe zdrowie Emilii. Benedykt gotów jest przychylić jej nieba, tym czasem ona pozostaje rozczarowana jego osobą. Benedykta ma za człowieka małostkowego, który co prawda troszczy się o jej godziwy byt materialny, ale zaniedbuje potrzeby duchowe. Emilia nie pracuje, czas spędza na czytaniu zagranicznych romansów i na nie spokojnym oczekiwaniu kolejnych ataków histerycznej choroby. Dlatego właśnie za sprawą pani domu w Korczynie panuje nerwowa i nie przyjemna atmosfera. Brakuje nici porozumienia po miedzy małżonkami i nie będzie wielkim ryzykiem stwierdzić, że wina znajduje się po stronie Emilii.
Ważną osobą w domu Korczyńskich jest syn Benedykta. Na kartach powieści dowiadujemy się, że Witold właśnie powrócił w rodzinne strony ze studiów agronomicznych. Ten młody człowiek ma zamiar pójść w ślady ojca i poświęcić się rolnictwu. Syn posiada wiele cech charakteru Benedykta, ma jednak inne podejście do życia. Przede wszystkim Witold jest entuzjastycznie nastawiony do zadań, które przed sobą stawia. Podczas gdy Benedykt boryka się z trudnościami wynikającymi procesów sądowych, które prowadzi przeciwko zaściankowej szlachcie, Witold jest przekonany o możliwości współpracy i realizacji pozytywistycznego hasła pracy u podstaw.
Przywrócenie harmonii w rodzinie prowadzi do porozumienia między ludźmi wywodzącymi się z różnych warstw społecznych na przykład Benedyktem a Anzelmem. Stąd płynie wniosek, że szczęście rodzinne może stanowić podstawę dla szczęścia całego społeczeństwa. Zawiązywanie serdecznych kontaktów międzyludzkich można by nazwać ciekawą formą głoszonego przez pozytywistów hasła „pracy u podstaw”. Moim zdaniem wzajemne zrozumienie w rodzinie jest bardzo ważne, nie chciałabym aby między moim mężem a mną były takie relacje jak między Benedyktem a Emilią.
Gabriela Zapolska w tragifarsie kołtuńskiej krytykuje rodzinę mieszczańską, w której panuje obłuda i pruderia. Dulska tylko na pokaz strzeże przyzwoitości swej rodziny w rzeczywistości dopuszcza do romansu swego syna Zbyszka z służącą. Mąż Dulskiej jest jej całkowicie podporządkowany , ich syn mimo chwilowego buntu ulega matce wybierając wygodne życie, zaś córki – Mela i Hesia są jeszcze zbyt młode by przeciwstawić się despotycznej matce. Rodzina pani Dulskiej ma co prawda zapewnione warunki egzystencji, ponieważ posiada kamienicę czynszową, która stanowi jej źródło utrzymania. Głowa rodziny Pan Dulski jak i syn Zbyszko pracują jako urzędnicy więc rodzina nie ma kłopotów materialnych. Jednak cechują ją kult pieniądza tak charakterystyczny dla wielu mieszczańskich rodzin tego okresu. Podwójna moralność – oto co cechuje główną bohaterkę sztuki. Dulska ma dwie twarze: jedną dla obcych, kobiety godnej, która dba o swoją rodzinę, chodzi do kościoła, uznając zasady moralne i prowadzi porządny dom. Zaś druga to twarz kobiety – tyrana domowego dla której najważniejszy w życiu jest pieniądz i zachowania pozorów. Nie jest to więc już obraz szczęśliwej polskiej ziemiańskiej rodziny. Pieniądz i cywilizacja powodują, że więzi rodzinne stają się coraz słabsze.
Pani Dulska kieruje całym domem i wszystkimi jego mieszkańcami, którzy muszą podporządkowywać się jej trybowi życia. Wie o romansie Zbyszka ze służącą i celowo pozwala na jego rozwój, woli żeby Zbyszko używał życia w domu pod jej okiem aniżeli chodził do kawiarni.
Zbyszko Dulski ma lekceważący stosunek do rodziny, którą pogardza, posiada skłonności do hulaszczego trybu życia. Zbyszko dziedziczy cały zespół cech, które określa się mianem kołtunerii i od których nie może się uwolnić. Bohater podejmuje próbę walki z kołtunerią dopiero wtedy gdy decyduje się ożenić z Hanką. Szybko jednak wycofuje się, ucieka od odpowiedzialności za swe czyny.
Życie Dulski jest farsą w tym sensie, że toczy się prze nieustanne kontrasty głoszonych zasad i cnót oraz codziennej życiowej praktyki, która im przeczy.
Model rodziny przedstawiony przez Gabrielę Zapolską jest całkowicie przeciwstawny do mojego modelu życia rodzinnego.
W „Tangu” Sławomira Mrożka została zaprezentowana rodzina inteligencka. Pokoleniem buntowników ukazanych w „Tangu” jest Stomil i Eleonora. Przenieśli oni awangardę panującą w literaturze i sztuce do codziennego życia. Wyzbyli się wszelkich zahamowań, a najważniejsze dla nich hasła to wolność i nieskrępowanie. Stomil – głowa rodziny nie chce narzucać innym żadnych norm etycznych, a sam jako artysta awangardowy tworzy dzieła, które nie docierają do odbiorcy, nie ma możliwości kształtowania poprawy relacji w rodzinie. Eleonora – matka i gospodyni zajmuje się romansami z Edkiem lokajem. Nie ma żadnych wyrzutów sumienia z tego powodu i bez zażenowania wyznaje to swojemu synowi Arturowi.
Jest on 25- pięcio letnim studentem medycyny i filozofii. To właśnie on próbuje zaprowadzić ład i porządek w domu, gdyż nie godzi się z zasadami panującymi w jego rodzinie. Próbuje przywrócić tradycyjne role w rodzinie jej poszczególnym członkom. Młode pokolenie, które reprezentuje Artur pragnie wprowadzać pewne normy, a więc wychowywać starszych. Stomil i Eleonora nie panują nad rodziną, gdyż w życiu ślepo realizują założenia awangardy. Rodzina Stomila jest przeciwieństwem tradycyjnej rodziny.
Rodzina awangardowa przedstawiona w „tangu” jest to dla mnie nierealna. Nie wyobrażam sobie aby moje życie mogłoby wyglądać tak jak życie rodziny Stomila i Eleonory.
Motyw rodziny jak widać, odnajdujemy w wielu epokach literackich. Moze właśnie dlatego rodzina stanowiła i stanowi podstawową jednostkę na której opiera się całe społeczeństwo. Czym bliżej współczesności, tym więcej utworów literackich przedstawia konflikty panujące w rodzinach, a nawet tragedie, do których w nich dochodzi.
. Rodzina coraz częściej targana konfliktami, zatraca z czasem swoje podstawowe funkcje, przestaje zapewniać bezpieczeństwo materialne i psychiczne.
. Temat rodziny jest bliski każdemu z nas. Obserwując zachowanie rodziców i dzieci opisywanych w literaturze możemy przywołać obraz naszego własnego domu i relacji z rodzicami. Uczymy się jakim nie warto być, aby nie stracić kontaktu z rodziną na przykład despotycznym jak pani Dulska, biernym jak Felicjan, ślepo kochającym jak ojciec Goriot. Autorzy w swoich utworach kreują także idealnych ojców i matki, od których warto uczyć się prawidłowych postaw i zachowań (Rodzina ukazana w „Powrocie posła”). Małżonkowie wzajemnie wspierają się, szanują, kochają, a jednocześnie dbają o dzieci przekazując im swoją wiedzę oraz sprawdzone i dobre systemy wartości. I choć literatura tak obfituje w utworach, które poruszają ten temat to jednak dzisiaj więzi rodzinne nie są już uważane za tak cenne.
We współczesnym świecie nie podkreśla się wartości rodziny. Rodzice zapominają o dzieciach, czy też odwrotnie - dzieci zapominają o rodzicach, w pogoni za pieniędzmi. Coraz częściej notuje się patologiczne zachowania wśród ludzi: kradzieże, przemoc, gwałty, to wszystko musi mieć gdzieś swój początek. Gdzie? - Właśnie w rodzinie. Sytuacje zaniedbań dzieci, pobić, alkoholizmu i narkomanii, doprowadza do tego, że dzieci wyładowują swój gniew, agresje i żal po za rodzinnym domem, na innych, często obcych im ludziach.
Rodzina jako podstawowa komórka każdego państwa, narodu i społeczeństwa kształtuje ich obywateli. Jeśli więc prawidłowe wzorce będą zanikać, a relacje rodzić – dziecko będą się pogarszać to nie będzie szans na lepszy świat, lepsze społeczeństwo.