Na czym polega kanon w ikonie?

Kanon ikonograficzny kształtował się w ciągu wieków na podstawie orzeczeń soborów, tradycji Kościoła, pism Ojców Kościoła, hymnografii, apokryfów i tekstów liturgicznych. Jego wykładnikiem są hermeneje, zawierające szczegółowe wskazówki dotyczące sposobu malowania i przedstawiania postaci (typ stroju, symbolika kolorów). Ikona kanoniczna musi przedstawiać świętych i święta zgodnie z Ewangelią i Tradycją. Ikona jest szczególnym rodzajem malarstwa i jako taka ma swój konkretny język. Kanon ikonograficzny nie ogranicza wolności twórczej malarza ikon, ale - powołując się na Tradycję i nauczanie Kościoła - nie pozwala na zbyt naturalistyczne, czy subiektywne ujęcie tematu. Ikona bowiem ukazuje misterium świata duchowego, przebóstwionego, a zatem nie może być odbiciem osobowości artysty i jego indywidualistycznej percepcji świata. Z drugiej jednak strony ikony Teofana Greka nie mieściły się w ówczesnym kanonie, nie mówiąc już o Trójcy Świętej Andrzeja Rublowa, której przed nim nikt w ten sposób nie namalował. Kanon ikonograficzny jest zatem pojęciem otwartym - dotyczy bowiem czegoś, co jest żywe i ciągle się rozwija. Z zasady głoszącej, ze ikony winny być przedstawieniem uobecniającym Praobraz wynika zupełnie inny niż w sztuce zachodniej stosunek między oryginałem a jego powtórzeniem - inne jest kryteria ich wartościowania. Ponieważ wszystkie powtórzenia, ile by ich nie namalowano, posiadają tę samą wartość sakralno - mistyczną, tę samą energię Praobrazu i w niczym nie są lepsze lub gorsze od oryginału, z którego zostały sporządzone. Każda prawdziwa ikon, tj. kanoniczna - zgodna z Archetypem - jest ikoną cudowną. Ikona Chrystusa, Bogurodzicy, świętych są odbiciem swego Praobrazu i miejscem obecności przedstawionych osób, co potwierdza Kościół w akcie poświęcenia ikony. Dla wielu współczesnych artystów ikona jest zjawiskiem estetycznym, przez który starają się wywrzeć wpływ emocjonalny na odbiorcy. Ikona jednak nie ma za zadanie zaszokować widza. Zadaniem ikony jest wyciszenie zmysłów. Wielu artystów kładzie nacisk na indywidualizm, ikona ma natomiast przekazywać wartości teologiczne, wspólne dla całego Kościoła.