Definicja feminizmu Feminizm jest terminem szerokim i wieloznacznym1. Określa się nim „ruchy społeczno-polityczne mające na celu równouprawnienie kobiet we wszystkich dziedzinach aktywności ludzkiej”2. Jest to także nazwa doktryny filozoficznej, nurtu myślowego, światopoglądu i nawet ideologii. U jego podstaw leży przekonanie o niesprawiedliwym podporządkowaniu kobiet mężczyznom i ich dyskryminacji w życiu społecznym, politycznym, zawodowym i rodzinnym3. Rys historyczny Większość historyków początki feminizmu4, rozumianego jako upomnienie się o pełne prawa osobiste i społeczne dla kobiet, łączą z przemianami, jakie następowały pod koniec XVIII w., a związane były z hasłami rewolucji francuskiej, które głosiły wolność, równość, braterstwo5. Nieco później w pierwszej połowie XIX w. postępowi reformatorzy szerzą idee „wolnościowe”, żądając równouprawnienia dla upośledzonych warstw społecznych, do których od strony prawnej należały również kobiety. Taka sytuacja kobiet była następstwem obowiązującego w Europie kodeksu Napoleona, według którego żona ściśle podlegała mężowi6.
Podobne ruchy wyzwoleńcze kobiet pojawiły się w Ameryce, gdzie wojna domowa przyniosła wolność i obywatelstwo niewolnikom. Na przełomie XIX i XX w. symbolem nowych dążeń i walki o prawa kobiet stała się walka angielskich sufrażystek o prawa wyborcze dla nich. Ruch ten dążył do społecznego usamodzielnienia się kobiet, które upatrywano głównie w uzyskaniu dla nich prawa do wykształcenia, by następnie na równi z mężczyznami brać czynny udział w życiu społecznym i politycznym7. Efektem tych działań emancypacyjnych kobiet było przyznanie im praw politycznych, obrona przed dyskryminującym ustawodawstwem pracy oraz walka z prostytucją8. Pełny rozkwit tego coraz bardziej zdecydowanego ruchu wyzwoleńczego kobiet, należy przypisać ideom socjalizmu. Nauka Lenina głoszona w Rosji Sowieckiej wyraża to nader dobitnie: „<>”9. Czołowe feministki tej ideologii nawoływały do uwolnienia kobiet z „potrójnej niewoli”: bycia płatną robotnicą, gospodynią domową i matką. Lekarstwem na tę krzywdę kobiet miał być szereg reform, które wprowadzą śluby cywilne, rozwody i aborcję, a wychowanie dzieci zostanie przejęte przez właściwe instytucje, by kobieta mogła zająć się wyższymi sprawami, a więc sprawami państwa10.
Po II wojnie światowej w uchwalonej w 1948 r. „Deklaracji Powszechnej Praw Człowieka” wprowadzono w prawie międzynarodowym równouprawnienie kobiet. Jest to czas, w którym feminizm przenosi się do bogatej i niezniszczonej wojną Ameryki, rozwijając się w ścisłym związku z tzw. rewolucją seksualną. Ta fala feminizmu przypadająca na lata 60-te i 70-te z związana jest dalej z marksizmem, ale także z egzystencjalizmem i psychoanalizą, przyjmuje za główne swoje hasła „walkę płci” i „wyzwolenie seksualne”11. Na uniwersytetach światowych tworzy się dyscypliny feministyczne określane jako studia kobiece, wytwarza się nowa teoria wiedzy, metafizyki, moralności i estetyki. W różnych akcjach protestacyjnych kobiety wzywają do akceptacji środków antykoncepcyjnych, rozwodów, aborcji i tzw. „wolnej miłości”12. Amerykańskie feministki zrzeszają się w różnych organizacjach i w ten sposób wpływają np. na ustanowienie w Ameryce prawa do aborcji (1973 r.). Idee tego skrajnego ruchu kobiet z USA zaczynają się przedzierać na kontynent europejski około roku 1970, gdzie w różnych państwach spotykają się z różnym przyjęciem13. Feminizm lat 90-tych i następnych staje się coraz bardziej radykalny i wpływowy. Jednym z charakterystycznych przejawów tego feminizmu jest np. powołanie do życia tzw. „Brygady Feministycznych Psów”, która miała śledzić postanowienia Konferencji Kairskiej (wrzesień 1994 r.), by wzmocnić rolę i prawa kobiet, a następnie sprawdzać, czy te prawa są wdrażane w życie14. Skrajne feministki wtrącają się nawet do religii i teologii twierdząc, że „Emancypacja kobiet jest niemożliwa dopóki nie zinterpretuje się Biblii z feministycznej perspektywy i nie zostanie to przyjęte jako objawienie”15. Współcześnie feminizm prezentuje się jako ruch logicznie niespójny i niekonsekwentny, wyróżnia się w nim trzy rodzaje: liberalny, radykalny i umiarkowany16. W najbardziej skrajnym feminiźmie dzisiejszej doby już nie chodzi o sprawiedliwe reformy jak to było w feminiźmie klasycznym, ale o radykalny przewrót w świecie, o zburzenie znanej nam cywilizacji i zbudowanie innej, w której kobiety będą miały prawo traktować świat, jak im się podoba17. Z drugiej strony tego samego medalu coraz częściej wśród kobiet a szczególnie młodych, pojawiają się objawy niechęci wobec jakiejkolwiek formy emancypacji kobiet. Są to głosy ofiar feminizmu lat 60-tych i 70-tych, a więc dzieci, które wychowywane były w rozbitych rodzinach przez samotne i zapracowane matki-feministki18. Ocena feminizmu Nie ulega wątpliwości, że sytuacja kobiet była i jeszcze do tej pory jest w wielu krajach niekorzystna a czasami wręcz tragiczna. Troska więc i staranie o autentyczną, mądrą emancypację jest zjawiskiem pozytywnym.
Oddziałują jednak na naszą rzeczywistość także zjawiska negatywne. Fanatyczne feministki tak bardzo zajęły się równością, że zapomniały o specyfice i różnorodności,w tym także wynikające z faktu, że Bóg stworzył człowieka mężczyzną i niewiastą. W swoich pierwotnych zamiarach ruch emancypacyjny miał działać dla dobra kobiet, a tak naprawdę wpatrzony jest nie w kobietę, w jej naturę i potrzeby, lecz w mężczyznę,zazdrości mu i każe go naśladować19. I tu dochodzi do paradoksu, kobieta walczy sama z sobą i niszczy samą siebie, bowiem rozwód uwolnił ją od zależności od mężczyzny, ale i spod jego opieki, a aborcja - od dzieci i od radości macierzyństwa. W ten sposób wyzwolenie kobiety doprowadziło do tego, iż stała się ona jeszcze bardziej samotna i podatna na zranienia20.
„Kobieta przestała być źródłem życia, strażniczką swego maleństwa, a także strażniczką miłości mężczyzny!”21.
Walka o wyzwolenie kobiety rozpoczęła się od XVIII w. Ciekawą rzeczą jest to, że od tego czasu szczególnie objawia się światu obecność i tajemnica Maryi. Dzieje się to przez Jej wielkiego czciciela św. Ludwika Marię Grignion de Monfort. Później słyszymy Jej słowa na rue du Bac i w La Salette. W wieku XIX objawia się w Lourdes, a w wieku XX w Fatimie. Zwróćmy teraz uwagą na dzisiejszego piewcę miłości do Matki Najświętszej, na Jana Pawła II. Przez cały swój Pontyfikat prosząc o pomoc Maryję - broni niestrudzenie godności kobiety. Prześledźmy obecnie jeden z aspektów Jego nauczania o roli kobiety w kościele i świecie.
Postulat „Nowego feminizmu” w nauczaniu Jana Pawła II W encyklice Evangelium vitae napisanej w 1995 r. Jan Pawał II wskazując na obecną sytuację dziejową wzywa i przynagla wszystkich do budowania nowej kultury życia. Do kobiet zwraca się w następujących słowach: „...kobiety mają do odegrania rolę wyjątkową, a może decydującą, w sferze myśli i działania: mają stawać się promotorkami <>, który nie ulega pokusie naśladowania modeli <>, ale umie rozpoznać i wyrazić autentyczny geniusz kobiecy we wszystkich przejawach życia społecznego, działając na rzecz przezwyciężania wszelkich form dyskryminacji, przemocy i wyzysku”22. W tym samym roku przed Światową Konferencją w Pekinie poświęconą Kobiecie, Ojciec Święty kieruje również specjalny list do kobiet szczegółowiej omawiając ich rolę w dzisiejszym świecie. Czyni to w sobie właściwy sposób, najpierw modli się do Najświętszej Trójcy składając dzięki „<>31)”23. Następnie Papież wyraża podziękowanie już samym kobietom, za to, że w historii poświęcały się „obronie swojej kobiecej godności [...] i podjęły tę odważną inicjatywę w okresie, gdy ich zaangażowanie było uważane za wykroczenie, oznakę braku kobiecości, objaw ekshibicjonizmu, a nawet grzech!”24. Zwraca się przy tym z „usilnym apelem, aby wszyscy a w szczególności państwai organizacje międzynarodowe uczyniły wszystko, co konieczne dla przywrócenia kobietom pełnego poszanowania ich godności i roli”25, udzielając niezwykle cennej rady, a mianowicie, by obrona kobiety nie polegała „jedynie na ujawnianiu dyskryminacji czy niesprawiedliwości, choć uważa, że jest to konieczne, ale również i nade wszystko na opracowaniu konkretnego i światłego programu rozwoju, obejmującego wszystkie dziedziny życia kobiet, u którego podstaw leży uświadomienie sobie przez wszystkich na nowo godności kobiety”26. Gdy feminizm wszedł na zupełnie błędną ścieżkę, Jan Paweł II zaproponował samotnym i oszukanym feministkom koło ratunkowe podsuwając nową formułę. Nie zlekceważył ich słusznych wieloletnich wysiłków, lecz nakreślił program dla „nowegofeminizmu”27. Ponieważ cywilizacji miłości nie da się odbudować w pojedynkę, trzeba, aby włączyli się w to dzieło także mężczyźni, którzy są nie mniej zagubieni i samotni w dzisiejszym świecie zupełnie wytrąconym z równowagi28. I tak dzięki posłannictwu Ojca Świętego dokonuje się w świecie próba pojednania dzięki miłości i przebaczeniu najważniejszych więzi międzyludzkich, małżeńskich i rodzinnych, które „wąż starodawny” od początku świata chce unicestwić. Nasuwa się nieodparta analogia: oto „występny mężczyzna” sto lat temu wyprowadza kobietę z domu na arenę interesów swojego świata, a dzisiaj „święty mężczyzna”, działający w imię Chrystusa, zaprasza ją na nowo jak Magdalenę, by do swego domu wróciła. Literatura: I. Dokumenty Kościoła Jan Paweł II: - Encyklika Evangelium vitae (25.03.1995), - List apostolski Mulieris dignitatem Ojca Świętego Jana Pawła II z okazji Roku Maryjnego o godności i powołaniu kobiety (15.08.1988), - List do Kobiet (1995), - Przemówienie podczas audiencji generalnej, „W trosce o godność kobiety” (24 listopada 1999).
