Arabia Saudyjska

Arabia Saudyjska jest to państwo w południowo-zachodniej Azji, na Półwyspie Arabskim, nad Morzem Czerwonym i Zatoką Perską. Na północy graniczy z Jordanią, Irakiem i Kuwejtem, na wschodzie z Katarem, na południowym wschodzie ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi i Omanem, na południu z Jemenem. Jej powierzchnia wynosi 2 149 700 km2, natomiast liczba mieszkańców - 25,6 mln (2005r). Średnia gęstość zaludnienia to około 12 osób/km2. Najgęściej zaludnione jest wybrzeże Morza Czerwonego i Zatoki Perskiej. Stolicą Arabii Saudyjskiej jest Ar-Rijad. Główne miasta to: Dżudda-siedziba rządu, Mekka i Medyna-święte miasta islamu oraz Ad-Dammam. Językiem urzędowym jest arabski, a w użyciu angielski. Jednostką monetarną jest 1 rial saudyjski.

Warunki Naturalne
Większość terytorium Arabii Saudyjskiej zajmują pustynie (na południe Ar-Rub al-Chali, na północ Wielki Nefud, na wschód Mały Nefud). Na zachodzie są góry Dżabal al-Hidżas o wysokości do 3133 m. W środkowej części kraju jest płaskowyż nachylony łagodnie ku wschodowi, z szeregiem niewysokich (do 1500 m) łańcuchów górskich. Wybrzeże Morza Czerwonego jest skaliste, wzdłuż niego są rafy i wyspy koralowe, natomiast wybrzeże Zatoki Perskiej jest płaskie i piaszczyste, zwane jest również równiną Al-Hasa (najgęściej zaludniony obszar Arabii Saudyjskiej). Wzdłuż tej równiny rozciągają się również liczne wysepki i rafy. Panuje tam klimat zwrotnikowy, kontynentalny, skrajnie suchy. Średnia temperatura styczniowa w Ar-Rijadzie to 14,5C, lipcowa-34C, nad Morzem Czerwonym temperatura nie spada poniżej 15C. Na północy zdarzają się gwałtowne spadki temperatury poniżej zera. Średnie roczne opady to około 50-100 mm, w górach na południowy-zachód kraju 500-700 mm. W Arabii Saudyjskiej niema rzek stałych. Występuje tam roślinność pustynna i półpustynna.

Ludność
W ludności dominują Arabowie (ok. 95%), w tym Saudyjczycy (82%), Jemeńczycy (9,5%) oraz przybysze z Bahrajnu, Jemenu, Jordanii i Kuwejtu. Na terenie Arabii Saudyjskiej przebywa czasowo około 2-3 mln cudzoziemców (głównie fachowców z Europy Zachodniej, USA i Egiptu zatrudnionych w przemyśle naftowym oraz Hindusów, Chińczyków, Murzynów pracujących w rolnictwie). 77% ludności zamieszkuje miasta, tradycyjny koczowniczy tryb życia zanika, pozostaje przy nim obecnie około 15% rdzennej ludności. 99% ludności to muzułmanie, niemal wyłącznie sunnici. Religią państwową jest islam (w wersji wahhabickiej), którego święte miasta - Mekka i Medyna - są celem wielomilionowych pielgrzymek. Przyrost naturalny to 34‰. Specyficznym problemem w Arabii Saudyjskiej jest rosnąca ilość chorób genetycznych na tle endogamii (zawierania związków małżeńskich w obrębie spokrewnionych rodów), obejmującej w niektórych rejonach kraju 70% małżeństw. Przeciętna długość życia to u mężczyzn - 68 lat,a u kobiet - 71 lat.



Ustrój
Ustrojem w Arabii Saudyjskiej jest monarchia absolutna, dziedziczna. Niema tam konstytucji, namiastka ustawy zasadniczej z 1992r. zawiera zasady sprawowania rządów. Głową państwa i szefem rządu jest król (władza ustawodawcza i wykonawcza), nadzorujący również - jako duchowy zwierzchnik - przestrzeganie obowiązującego w Arabii Saudyjskiej prawa islamu (szariat). Organem doradczym jest powołana w 1993r. przez króla Rada Konsultacyjna (60 dostojników, przedsiębiorców, wysokich urzędników - wyłącznie mężczyzn), stanowiąca namiastkę parlamentu, jest jednak pozbawiona wszelkich uprawnień. Działalność partii politycznych jest zakazana, prawa obywatelskie nie są zdefiniowane. Kraj ten dzieli się na 13 prowincji, na czele każdej stoi mianowany przez króla emir w randze ministra.


Gospodarka
Podstawą gospodarki jest wydobycie i przetwórstwo ropy naftowej. Arabia Saudyjska jest (obok USA i Rosji) największym producentem ropy naftowej w świecie, pierwszym wśród krajów OPEC (ang. Organization of Petroleum Exporting Countries-Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową). Wydobycie ropy naftowej i gazu ziemnego dostarcza około 70% przychodów państwa. Złoża ropy na terenie Arabii Saudyjskiej oraz pól podmorskich Zatoki Perskiej i Morza Czerwonego oblicza się na około 1/3 zasobów światowych. Ponadto Arabia Saudyjska posiada złoża rud żelaza, miedzi, uranu, fosforytów, soli kamiennej i złota. Wysoko rozwinięty przemysł rafineryjny i petrochemiczny (najlepsze jakościowo benzyny i paliwo lotnicze w świecie) jest kierowany przez zagranicznych fachowców. Rozwija się tam hutnictwo żelaza i aluminium oraz przemysł maszynowy, cementowy, szklarski, spożywczy, produkcja nawozów sztucznych, siarki. Cały wielki przemysł jest w rękach państwa. Rzemiosło (wyroby z metalu, garncarstwo, tkactwo) zanika w kulturze Arabów. Poważne nakłady przeznaczane są na pozyskanie wody pitnej, której deficyt jest głównym problemem gospodarczym (największe w świecie odsalarnie wody morskiej, rozbudowana infrastruktura wydobycia wód gruntowych). Ceny wody dla gospodarstw domowych są subwencjonowane przez państwo. Rolnictwo nie zaspokaja w pełni potrzeb żywnościowych, obszary uprawne zajmują zaledwie 0,6% powiwrzchni kraju, niemniej wysokie nakłady na system nawadniania i nowoczesne metody gospodarki rolnej zapewniają samowystarczalność w zakresie produkcji np. mleka, drobiu, warzyw. W Arabii Saudyjskiej uprawia się palme daktylową (IV miejsce w świecie), pszenice, proso, jęczmień, kukurydze, owoce cytrusowe, kakaowce, warzywa. Hoduje się tam owce, kozy, wielbłądy, konie, drób i bydło. Na wybrzeżu Morza Czerwonego rozwija się rybołówstwo i połów pereł. Sieć komunikacyjna jest słaba, intensywnie rozbudowywana.



Historia
Arabia Saudyjska to obszar zamieszkiwany od najdawniejszych czasów przez Arabów. Za prapoczątek państwowości tego kraju uważa się lata działalności Muhammada ibn Sauda (1726-1765), który zjednoczył plemiona arabskie wykorzystując ruch religijno-polityczny wahhabitów i doprowadził do powstania niezależnego państwa Nadżad. Stał się on też założycielem panującej do dziś dynastii Saudów. W 1887r. państwo zostało opanowane przez Raszydytów (wasalów tureckich). W 1902r. Abd al-Aziz (znany jako Ibn Saud) odzyskał stolice Ar-Rijad, w 1913r. prowincję Al-Hasa, w 1921r. po zwycięstwie nad Raszydytami ogłosił się sułtanem Nadżadu i krajów zależnych, w latach 1924-1926 po wojnie z Haszymidami z Mekki (popieranymi przez Wielka Brytanię) odzyskał Al-Hidżas, a w latach 1929-1930 zdobył Asir. W 1932r. zmienił nazwę kraju na Królestwo Arabii Saudyjskiej i przystąpił do wewnętrznego umacniania państwa, założył regularną armię, aparat sądowniczy (na prawie islamu), wprowadził podatki i zreorganizował administrację. W 1933r. dopuścił amerykańskie koncerny do eksploatacji pól naftowych, uzyskując znaczne środki na modernizację kraju. Podczas II wojny światowej Arabia Saudyjska pozostała neutralna, zrywając jednak stosunki dyplomatyczne z Niemcami i Włochami. Od 1945r. jest członkiem ONZ, współzałożycielem Ligi Państw Arabskich. W 1952r. został zakończony porażką konflikt z Wielką Brytanią i emiratem Abu-Zabi o oazę Al-Burajmi. W 1953r. po śmierci Abd al-Aziza na tron wstąpił jego syn Saud ibn Abd al-Aziz (Saud IV). W 1956r. w trakcie agresji Izraela (popieranej przez Wielką Brytanię i Francję) na Egipt - Arabia Saudyjska zerwała stosunki dyplomatyczne z Francją i Wielką Brytanią, wstrzymała sprzedaż ropy naftowej tym państwom oraz ogłosiła wody zatoki Al-Akaba własnymi wodami terytorialnymi. W 1962r. Arabia Saudyjska zbrojnie interweniowała po stronie monarchistów w Jemenie. W 1964 król abdykował na rzecz syna (Fajsala II ), który 1967r. udzielił pomocy finansowej Jordanii i Egiptowi, jako ofiarom kolejnej agresji izraelskiej. Rosnący prestiż Arabii Saudyjskiej w krajach arabskich, jej mediacje przyczyniły się m.in. do unormowania sytuacji w Jordanii, zawarcia porozumienia z emiratem Abu-Zabi (kończącego konflikt o oazę Al-Burajmi), umocnienia roli OWP (formalnie uznanego za jedynego przedstawiciela Arabów palestyńskich), nastąpiło też zacieśnienie stosunków z USA w 1979r. (po zawarciu układu pokojowego Egipt-Izrael) Arabia Saudyjska zerwała stosunki dyplomatyczne z Egiptem. W 1981r. zawarła układ pokojowy z Irakiem, któremu udzieliła pomocy finansowej w wojnie z Iranem. W latach 1982-2005 królem został Fahd ibn Abd al-Aziz as-Saud. W 1990r. podczas agresji Iraku na Kuwejt Arabia Saudyjska wystąpiła po stronie USA i Wielkiej Brytanii, udostępniła swoje terytorium państwom sprzymierzonym, cofnęła wszelką pomoc finansową krajom popierającym Irak. W polityce wewnętrznej rozbudowa infrastruktury cywilizacyjnej, przejmowanie na własność zagranicznych koncernów naftowych (drogą wykupienia), wysokie nakłady na własne siły zbrojne, umocnienie władzy rodziny królewskiej. Oskarżana przez Human Rights Watch i inne główne pozarządowe organizacje o łamanie praw człowieka (m.in. torturowanie więźniów, kary w postaci amputacji rąk, stóp bądź wyłupywania oczu, chłosty, kamienowanie kobiet oskarżanych o cudzołóstwo), najwyższy w świecie wskaźnik wyroków śmierci w stosunku do liczby mieszkańców. Po zamachu terrorystycznym na wieże WTC w Nowym Jorku (11 IX 2001) Arabia Saudyjska oficjalnie potępiła międzynarodowy terroryzm i udostępniła swoje terytorium samolotom USA dla prowadzenia operacji przeciw talibom. Na początku 2002r. stosunki z USA uległy jednak pogorszeniu, gdyż w Arabii Saudyjskiej znajdowały się główne źródła finansowania terroryzmu (m.in. Osama bin Laden i jego majątek pochodzą z Arabii Saudyjskiej). Równolegle terroryści rozpoczęli ataki na cele w samej Arabii Saudyjskiej (m.in. na zagranicznych specjalistów) dążąc do destabilizacji państwa - pierwszym efektem był spadek wydobycia ropy. Strategiczne znaczenie Arabii Saudyjskiej jako wielkiego eksportera ropy naftowej sprawia, iż jej poczynania na arenie międzynarodowej i polityka wewnętrzna są przedmiotem szczególnego zainteresowania rządów wielu krajów, nie tylko arabskich. Osobliwym aspektem wynikającym z ogromnych zysków tego kraju z eksportu ropy jest fakt, że w depozytach banków amerykańskich znajduje się ponad 1 bln dolarów należących do Saudyjczyków, a drugie tyle ulokowane jest w papierach notowanych na giełdach amerykańskich. Ich wycofanie zachwiałoby równowagą finansową nie tylko USA, ale i całego świata. W 2005r. zostały zorganizoane pierwsze w historii kraju wybory (do władz lokalnych), postrzegane jako mocno fasadowe (bez udziału kobiet, na 24 mln mieszkańców zaledwie 3 mln posiadało prawa wyborcze). W sierpniu 2005r. śmierć króla Fahda, tron obejmuje jego przyrodni brat Abdullah ibn Abd al-Aziz.