Tom I Judym spotyka w Luwrze panny Orszeńskie. Wspólne wycieczki - zwiedzanie Luwru, Wersalu. Mija rok. Judym jest w Warszawie, odwiedza brata Wiktora, który jest robotnikiem w stalowni. W warszawskim salonie doktora Czernisza Judym przedstawia swój plan walki z nędzą. Judym otwiera praktykę lekarską w Warszawie; niepowodzenia zawodowe, wyjazd do uzdrowiska w Cisach na stanowisko asystenta w ekskluzywnym zakładzie leczniczym. Historia uzdrowiska: założenie przez pana Niewadzkiego, kierownictwo doktora Węglichowskiego, pomoc finansowa Leszczykowskiego. Spotkanie z pannami Orszeńskimi i Karbowskim na plebani. Dziennik Joasi Podborskiej: życie w Kielcach, wyjazd do Warszawy, praca nauczycielki, pomoc braciom (Henrykowi i Wacławowi), odwiedziny u wujostwa w Głogach, poczucie bezdomności i poszukiwanie własnych korzeni. Tom II Lato. Judym jest pochłonięty pracą w uzdrowisku. Zakłada szpital dla ubogich. Walka z Chobrzańskim i Krzywosądem o osuszenie stawów rybnych, co poprawiłoby sytuację najuboższych mieszkańców okolicy. Zima: Wiktor - brat Judyma - wyjeżdża do Szwajcarii. Judym zakochuje się w Joasi Podborskiej. Lato: Judymowa wyjeżdża do męża do Szwajcarii, w drodze przeżywa nieszczęśliwą przygodę. Pomaga jej Natalia Orszeńska, która, jak się okazało, wzięła potajemnie ślub z Karbowskim i uciekła z Cisów. Po kłótni z Krzywosądem i Węglichowskim z powodu zanieczyszczenia wody pitnej przez szlam ze stawów, Judym opuszcza cisy. Wcześniej oświadczył się Joasi i został przyjęty. Judym spotyka dawnego znajomego, inż. Korzeckiego, wraz z nim udaje się do Sosnowca. Zwiedza kopalnię. uczestniczy w rozmowie z Kalinowiczem - dyrektorem kopalni „Sykstus”, w której panują tragiczne warunki pracy. Judym otrzymuje posadę lekarza fabrycznego. Korzecki popełnia samobójstwo. Do Sosnowca przyjeżdża Joasia, chce wyjść za Judyma i wspólnie z nim pracować. Ten się na to nie zgadza i ostatecznie rozstaje się z ukochaną. Jego uczucia symbolizuje rozdarta sosna.
