Młoda Polska - 20-lecie międzywojenne

MŁODA POLSKA (1890-1918)
Cechy literatury:
-pesymizm
-hasło „sztuka dla wszystkich”
-indywidualizm
-dominacja liryki i dramatu
-synestezja
-różnorodność stylu i formy
-rozwój różnych form dramatycznych

Dekadentyzm – świadomość ostatecznego kryzysu kulturalnego, przeżycia się wszystkich dróg rozwoju sztuki i myśli, a także wyczerpania możliwości rozwoju form artystycznych.
Ekspresjonizm – dążył do wyróżnienia w sposób spotęgowany i dramatyczny wewnętrznych przeżyć twórcy. Celem ekspresjonistów nie było bezpośrednie odtwarzanie rzeczywistości, tylko utworzenie intelektualnego i uczuciowego przeżycia oglądanego świata.
Parnasizm – związany jest z wzorcami klasycznymi, charakteryzuje się dążeniem do doskonałości formalnej, refleksyjno-filozoficznym tonem oraz obiektywizmem.
Symbolizm - cechowało przekonanie, że świat materialny jest jedynie zasłoną skrywającą niepoznawalny zmysłami byt idealny, wieczny, mistyczny. Głównym zadaniem poezji było przeniknięcie owego bytu. Literatura, starając się wyrazić "stan duszy", musi sugerować treść przez zmysłowy równoważnik, emocjonalną sugestię - symbol.
Impresjonizm:
- pochodzi od obrazu Claude’a Moneta „Impresja. Wschód Słońca” Przełom XIX i XX w.
-opis ulotnych stanów psychicznych
-wrażenia indywidualnych przeżyć jednostki
-operowanie kolorem, grą światłem
„melodia mgieł nocnych”, „widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej”
Symbolizm:
-sięgano do romantycznej symboliki narodowej
-wyrażanie rzeczy niewyobrażalnych, np. śmierć, dusza, miłość, nirwana
-obyczajowość, wieloznaczność, bogactwo metafor

Schopenhaueryzm (Artur Schopenhauer)
-przejawiał się brakiem wiary w szczęście i dobro ludzkie
-życie człowieka nie ma sensu
-człowiek został stworzony po to aby cierpieć, rozpaczać
-pojęcie szczęścia jest wymysłem abstrakcyjnym
-wyzwoleniem mogło być poddanie się cierpieniu co prowadziło do wyzbycia się woli bycia i pogrążenie się w niebycie tzw. nirwanie.
Nietscheanizm(Fryderyk Nietzsche)
-krytyka obowiązującej moralności
-krytyka chrześcijaństwa
-przewartościowanie wszelkich wartości
-filozofia sytuowała się „poza dobrem i złem”
-sformułowanie ideału nadczłowiek, którego cechować miała doskonałość, dostojność i twardość wobec innych
Cechy "Wesela" jako dramatu symbolicznego:
-Syntetyczne połączenie sztuk - synteza elementów muzyki i plastyki z poetyckim słowem
-Zbiorowy bohater - reprezentanci inteligencji i chłopstwa;
-Rozbudowane didaskalia - z drobiazgową dokładnością oddają wygląd scenografii, ubiór i zachowanie bohaterów;
-Indywidualizacja języka bohaterów - reprezentanci warstw społecznych używają języka charakterystycznego dla swojej grupy
-Kompozycja szopkowa - w akcie I jest 38 scen, w których postaci ukazują się parami i prowadzą dialogi, po czym znikają;
-Dekoracja - bardzo realistyczny wygląd chłopskiej chaty
Chłopi:
Realizm
-opis obyczajów
-język powieści
-mimetyzm czyli dążenie do wierności i drobiazgowej dokładności w opisie wsi
-przedstawienie struktury społeczeństwa
Naturalizm
-związek z przyrodą
-szczegółowość
-potęga instynktu(Jagna)
-biologizm
-obrazy pełne bujności, brutalności
-widoczny głównie w scenach śmierci
Symbolizm
-obecny w ukazywaniu przeżyć postaci
-pojawia się w scenie śmierci Boryny
-symbol wzniosłej pracy chłopa- ziemia daje początek i koniec wszystkiemu
Impresjonizm
-głównie w opisach przyrody
-używanie wielu epitetów, które spełniają rozmaite funkcje
Ludzie Bezdomni
Realizm
-dbałość o realia
-prawdopodobieństwo
-dokładne opisy miejsc, ulic
-szczegółowość
-autentyczne miejsca
Naturalizm
-dbałość o szczegóły
-biologizm
-drastyczność, brzydota
-demaskowanie klas rządzących
Symbolizm
-rozdarta sosna-rozdarcie wewnętrzne
-krzyk pawia-zapowiedź śmierci
-Wenus z Milo-piękno
Impresjonizm
-odtwarzanie stanów uczuciowych bohaterów
-zmienność przyrody i otoczenia w zależności od światła, cieni, kolorów





XX-LECIE MIĘDZYWOJENNE
Cechy:
Autentyzm
-współzależność życia i literatury
-autentyczne doświadczenie życiowe źródłem poetyckich inspiracji
Awangarda
-poezja teraźniejszości
-negacja tradycji
Futuryzm
-bunt przeciw tradycji
-negacja psychologizmu
-pochwała agresji
-kult przemocy
-wojny biologizmu
Surrealizm(nadrealizm)
-negacja konwencji
-oniryzm
Skamander(J. Tuwim, J. Iwaszkiewicz, J. Lechoń, K. Wierzyński, A. Słonimski) Współpracowali z tygodnikiem „Wiadomości Literackie”, skupiali się wokół pisma „Pro arte et studio”
Cechy: szacunek dla tradycji; podziw dla nowoczesności; nowoczesny język; bohater utworu-przeciętny polak; pochwała codzienności, afirmacja życia
Witalizm – koncentrował się na portretowaniu ruchu, dynamiki życia, pokazywał zmienność egzystencji, głosił radość istnienia i zachwyt chwilą i skłaniał się ku biologicznym koncepcją człowieka
Awangarda – główną cechą był konstruktywizm czyli przekonanie o utylitarnym przeznaczeniu natury mającej wychowywać. Inne to: prezentyzm, wiara w postęp, optymizm cywilizacyjny. Program Peiper był konsekwentny i poważny. Artysta jawi się jako niestrudzony robotnik słowa, który ma odpowiadać na przemiany we współczesnym świecie. Grupa skupiona wokół „Zwrotnica”, Peiper, Przyboś, Kurek, Brzękowski, zasada 3M. Przedstawiciele odcinali się od tradycji, cecha: zainteresowanie tematem odbudowy zacofanego kraju. Stworzenie języka zawierającego max treści w min słów.
Cechy powieści awangardowej „Ferdydurke”:
-autotematyzm – rozważania o twórczości, w przedmowie Filberta i Filmona
-posługiwanie się groteską(wyśmiewanie ludzi)
-nieprzestrzeganie zasad realizmu
-specyficzna technika narracji
-bezustanne zwracanie się do wyimaginowanych słuchaczy
Bruno Schulz (sklepy cynamonowe):
-prowincjonalność
-przeobrażenia cywilizacji
-zaskakujące przemiany
-brak tradycyjnej fabuły
-posługiwanie się fantastyką
-wpływ symbolizmu
-świat przefiltrowany przez psychikę
Przedwiośnie" Stefana Żeromskiego. To właśnie tutaj można zauważyć problemy, takie jak sposób realizacji odbudowy państwa. Czy ma to się odbywać drogą krwawej rewolucji, gdzie zginie więcej niewinnych niż winnych, czy też drogą powolnych, bezpiecznych zmian, w czasach gdy zmiany potrzebne są natychmiast. Problem wyboru jest problemem znanym i wielokrotnie poruszanym, gdyż praktycznie brak jest "złotego" środka.
Wart wspomnienia jest także motyw szklanych domów. Chciałbym jednak przedstawić ten symbol w trochę odmienny sposób. Chciałbym wskazać na miłość do ojczyzny, bez względu na jej stan gospodarczy. Ta wartość powinna mieć w dzisiejszej Polsce znaczenie większe. Łatwo zauważyć wśród Polaków dość chroniczny wstręt do wszystkiego co jest związane z patriotyzmem, pomimo znacznej różnicy między Polską przedstawioną w "Przedwiośniu" a Polską dzisiejszą. Ludzie pogrążeni w marazmie nie robili nic by zmienić tą polską szarą rzeczywistość