Oświecenie: - bajki Krasickiego, zawierające morał jawny lub ukryty, który zawiera pouczenie, ośmiesza i piętnuje pewne cechy ludzkie a) Przyjaciele - żajączka otaczali teoretycznie jego przyjaciele, ale w niebezpieczeństwie nie znalazł się nikt, kto by mu pomógł...morał: Prawdziwych przyjaciół poznaje się w biedzie b) Wilczki - młode wilczki pod nieobecność mamy, kłóciły sie, który z nich jest piękniejszy. Wilczyca skarciła ich próżność, przestrzegajac że piękność może być zachęta dla myśliwego i kuśnierza...morał: Kłótnia i pycha mogą doprowadzić do nieszczęścia - Satyry Krasickiego: a)Swiat zepsuty - autor dokonuje diagnozy współczesności - cnote przodków przeciwstawia upadkowi obyczajów, wskazujac konkretne przykłady zła.Jedyną szansa ocalenia jest powrót do źródeł, przeszłości iwartości, którym hołdowali przodkowie. - Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki przez niegoż samego pisane Krasickiego: powiesć dydaktyczna w formie pamiętnika pisanego i przedstawia życie człowieka. Mikołaj przez pewien czas był na utopijnej wyspie Nibu, na której nikt nie znał słów: kłamstwo, kradziez, pochlebstwo, zdrada. Kiedy wrócił do ojczyzny próbował przeszczepić dobre wartości na polski grunt, ale było to niemożliwe. Pozytywizm: - Opowieść wigilijna Karola Dickensa - A B C Elizy Orzeszkowej - młoda nauczycielka, która nie poddaje się i dalej uczy dzieci, pomimo tego że została ukarana za nielegalne lekcje po polsku - Mendel Gdański Elizy Orzeszkowej - nowela porusza temat asymilacji Żydów
